رشد اقتصادی 8 درصدی یکی از هدف گذاری های دولت ابراهیم رییسی در بودجه سال آینده است و این درحالی است که نتیجه توافق هسته ای و سرنوشت تحریم ها در هاله ای از ابهام قرار دارد و وضعیت افول و انزوای اقتصادی ایران در حال وخیم تر شدن زیر سایه تندروی و تنش با جهان است.

رشد اقتصادی 8 درصدی یکی از هدف گذاری های دولت ابراهیم رییسی در بودجه سال آینده است و این درحالی است که نتیجه توافق هسته ای و سرنوشت تحریم ها در هاله ای از ابهام قرار دارد و وضعیت افول و انزوای اقتصادی ایران در حال وخیم تر شدن زیر سایه تندروی و تنش با جهان است.
ایران بیش از 43 سال است که در تحریم های اقتصادی و سیاسی به سر می برد ولی این تحریم ها در پانزده سال اخیر شدت بیشتری پیدا کرد تا اینکه در دولت روحانی و در پی مذاکرات با گروه 1+5 توافقی مشترک به نام برجام بدست آمد که براساس آن تحریم های آمریکا و متحدانش علیه ایران کاهش یافت، اما اردیبهشت 1397 با خروج دولت ترامپ از برجام سیاست تحریم و فشار حداکثری علیه ایران اعمال و وضعیت اقتصادی ایران بدتر از شد.
هر چند در دوران برقراری برجام بخشی از محدودیت های اقتصادی برطرف شد و حرکت اقتصادی ایران به مست مثبت پیش رفت و فضا برای توسعه اقتصادی و روابط خارجی فراهم شده بود و مجموع حاکمیت از این توافق استقبال کرده و آن را موفقیتی برای کشور می دانستند با خروج آمریکا از برجام به مخالفان برجام و دولت روحانی بدل شدند و از مصائب این توافق که آن را ننگین می دانستند گفتند!
با این حال نگاهی به دستاورهای دوران برجام نشان می دهد با همه انکارها رشد اقتصادی براساس آمارهای رسمی اتفاق افتاده بود. در برخی از سال های دهه نود بویژه سال هایی که توافق حاصل شده و فشار تحریم ها کاهش یافته بود رشد اقتصادی ایران افزایش یافت.

آمارها چه می گویند؟
در سال 1390 رشد اقتصادی 3 درصد، 1391 رشد اقتصادی منفی 7.7 درصد و 1392 رشد اقتصادی 0.3 درصد بود و در سال 1393 رشد اقتصادی به 3.2 درصد رسید و سال بعد از آن رشد منفی شد و عدد منفی 1.6 درصد را به ثبت رساند.
سال 1395 و 1396 که سال های بدون تحریم بودند، رشد اقتصادی هشت درصدی در سال 1395 هدفگذاری شد. با این حال رشد اقتصادی بیش از هدفگذاری اتفاق افتاد و 12.5 درصد رسید. سال بعد از آن هم  رشد 3.7 درصدی را ثبت کرد. بعد از خروج آمریکا از برجام و افزایش فشار تحریم و تنش ها رشد اقتصادی همواره منفی شد و در سال های 1397، 1398 و 1399، به ترتیب رشد منفی 4.8، 7 و 3.5 درصد در کشور اتفاق افتاد.
این آمار نشان می دهد که توافق هسته ای موسوم به برجام برخلاف حملاتی که به آن در این سال ها صورت گرفته توانست با بهبود فضای سیاسی ایران در جهان و افزایش روابط اقتصادی به توسعه و رشد اقتصادی ایران کمک کند.

هدفگذاری رشد اقتصادی 8 درصدی در دولت سیزدهم
هر چند که نگاه به مذاکرات و توافق و رفع تحریم ها در دولت جدید نگاهی با ابهام است اما قطعا بدون در نظر گرفتن توافق و برداشته شدن تحریم ها نمی توان امیدی به بهبود فضای اقتصادی و سیاسی و روابط خارجی ایران با جهان داشت. همین بس که بسیاری از کشورهای اروپایی نظیر پرتغال و فنلاند و ... و حتی کشورهای خاورمیانه ای از جمله عراق و عربستان و امارات هم همکاری اقتصادی با ایران را منوط به برداشته شدن تحریم ها و حصول توافق کرده اند.
اینکه برخی ساده لوحانه از رشد اقتصادی در دوران تحریم و فشار سیاسی بر ایران صحبت می کنند، جای تعجب دارد وقتی آمارهای رسمی (هرچند این آمارها را هم دستکاری شده می دانند) توافق و برداشته شدن تحریم ها را موثر در رشد اقتصادی می دانند معتقدند که کشور در این شرایط هم توانایی دستیابی به رشد اقتصادی آن هم هشت درصدی را دارد.
فریال مستوفی، رییس کمیسیون پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران در مورد اظهارات رییس سازمان برنامه و بودجه مبنی بر هدف‌گذاری رشد ۸ درصدی در اقتصاد طی سال آینده گفت: «متاسفانه همیشه ما هدف‌گذاری‌های خود را بر مبنای برنامه‌های غیرقابل تحقق می‌گذاریم. هدف‌گذاری رشد ۸ درصدی اقتصادی، در برنامه ششم هم انجام شده بود ولی در عمل هیچ وقت به آن نرسیدیم.»
او معتقد است: «باید دید که پیش بینی رشد ۸ درصدی بر چه اساسی صورت گرفته؟ آیا مبنای کارشناسی شده‌ای دارد؟ آیا محاسبات مالی از جمله بودجه و اهداف برنامه های توسعه ای برای نیل به این هدف کافی است؟ آیا برنامه مشخصی برای رسیدن به رشد ۸ درصدی داریم؟ چراکه رسیدن به این نرخ رشد حتی در اقتصادهایی که با موانع رو به رو نیستند چندان کار ساده‌ای نیست. اگر مذاکرات برجام به نتیجه برسد و تولید نفت و صادرات آن افزایش یابد، ممکن است رشد ۸ درصدی در حوزه نفت داشته باشیم ولی برای چنین رشدی در کل اقتصاد باید کل بخش های اقتصاد رشد کنند.»
با وجود اینکه کارشناسان اقتصادی مستقل و واقع گرا رشد اقتصادی در سایه تحریم ها را یک اتفاق غیرممکن می دانند و عده ای در مقابل این دیدگاه واقع گرایانه موضع سخت و غیرعلمی گرفتنه اند، اما واقعیت این است که استعداد و پتانسیل رشد اقتصادی کشور در سال های تحریم خفه شده و بدون رفع موانع خارجی و البته ساماندهی و اصلاح رویه اقتصادی و خروج از اقتصاد دولتی رانتی و فسادزا؛ نمی توان به رشد اقتصادی تعیین شده در برنامه های توسعه ای دست یافت.
قطعا نتیجه مذاکرات هسته ای و احیای برجام در روند اقتصادی ایران تاثیرگذار است و چه بخواهند و چه نخواهند تا زمانیکه تحریم ها وجود دارد امیدی به بهبود وضعیت اقتصادی در آینده با اتکا به داخل نیست چراکه هیچ کشوری در جهان وجود ندارد که با قطع روابط خارجی اقتصادی و سیاسی توانسته باشد در توسعه کشورش موفق عمل کند و ایران هم مستثنی از این قاعده جهانی نیست.

مانی هدایت