موضوع توسعه حمل و نقل عمومی اعم از مترو، اتوبوس های درون شهری، مونوریل، متروباس و تاکسی و ... در سال های متمادی مغفول مانده است و نه تنها تهران به عنوان پایتخت بلکه تمام شهرهای بزرگ کشور، امروز در بحران توسعه حمل و نقل عمومی و افزایش آلودگی هوا به سر می برند.

موضوع توسعه حمل و نقل عمومی اعم از مترو، اتوبوس های درون شهری، مونوریل، متروباس و تاکسی و ... در سال های متمادی مغفول مانده است و نه تنها تهران به عنوان پایتخت بلکه تمام شهرهای بزرگ کشور، امروز در بحران توسعه حمل و نقل عمومی و افزایش آلودگی هوا به سر می برند.
دولت ها تعهدات قانونی برای کمک به مدیریت شهری برای توسعه حمل و نقل عمومی در بخش های مختلف دارند، اما سال ها است که دولت ها از پرداخت حق خود در این موضوع سرباز زده و مدیران شهری هم بودجه های توسعه در این حوزه را به بخش های دیگری اختصاص داده اند!
نتیجه این همه اهمال کاری، امروز کمبودهای جدی و نقص در سیستم حمل و نقل عمومی در همه شهرها بویژه شهرهای بزرگ و پرجمعیت و بروز آلودگی هوای شدید است. فقط در همین یک هفته گذشته بارها شاخص آلودگی هوای شهرهایی نظیر تبریز، تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، کرج و اراک و ... از وضعیت هشدار رد شد و به وضعیت زرد و قرمز رسید. براساس آمارهای موجود بیش از ۸۰ درصد آلودگی شهرها ناشی از تردد خودروهاست و برای کاهش آلودگی هوا تجهیز و راه اندازی حمل و نقل ریلی شهری ضروری است.
کلان شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز، کرج، اهواز، قم و کرمانشاه از حمل و نقل ریلی شهری برخوردارند و روزانه میلیون ها مسافر توسط این خطوط ریلی جابه جا می‌شوند ولی ظرفیت ها باید افزایش پیداکند چراکه هر روز برتعداد مسافران مترو افزوده می شود. چراکه تنها شش درصد از جابه جایی روزانه در این شهرها توسط خطوط ریلی انجام می‌شود.
سهم سامانه‌های حمل و نقل عمومی از سفرهای شهری بر اساس ماده ۱۶۲ برنامه پنجم توسعه باید به ۷۵ درصد برسد که داده های حوزه حمل و نقل عمومی شهرها با این رقم فاصله دارد!
 
افتتاحیه های پر غرور!
یکی از مشکلات جدی توسعه حمل و نقل عمومی در کلان شهرهایی که به مترو مجهز شده اند این است که هر چند وقت یکبار یک ایستگاه یا بخشی از یک خط جدید با سروصدای زیاد، فقط افتتاح می شود ولی به بهره برداری نمی رسد چراکه قطاری وجود ندارد که بتواند به ایستگاه های جدید سرویس بدهد! این موضوع در مورد خطوط اتوبوسرانی درون شهری نظیر افتتاح خطوط بی آر تی نیز اتفاق می افتد و صرفا با ایجاد خط و ایستگاه و افتتاح های نمایشی کار به پایان می رسد.
یکی از مشکلات جدی در همین زمینه در شهرهای کوچکتر که مجهز به سیستم مترو نیستند و صرفا باید از خطوط اتوبوسرانی استفاده کنند هم این است که در این شهرها اتوبوس حتی برای تردد به ندرت دیده می شود، هیچ خط مشخصی ندارند و ایستگاه ها به شدت کثیف و فرسوده شده اند و هیچ نقشه راهنمایی هم از خطوط وجود ندارد! در این شرایط مسافران چه باید بکنند!؟ این درحالیست که سیاست ها همیشه در راستای کاهش استفاده از خودروی شخصی و استفاده بیشتر از حمل و نقل عمومی است!
با عقب ماندگی بیشتر بخش حمل و نقل عمومی و عدم اجرای تعهدات دولت ها و شهرداران به وظایف خود در این حوزه چه مترو، و چه اتوبوس و تاکسی؛ استفاده از خودروهای شخصی در قالب وسایل حمل و نقل عمومی بویژه در سرویس های تاکسی آنلاین به شدت افزایش یافته است و این اتفاقی در مقابل سیاست سوق دادن مردم به سمت استفاده از حمل و نقل عمومی است.
 
چه زمانی می خواهید مدیریت کنید؟
وضعیت ناوگان حمل و نقل عمومی در بسترهای مختلف بویژه در شهرهای بزرگ به شدت بحرانی است؛ نه توسعه ای در خطوط به صورت موثر صورت می گیرد نه تجهیزاتی اضافه می شود که توان جابجایی مسافر را افزایش دهد نه اورهال ناوگان موجود مورد توجه قرار می گیرد. همه اینها دست به دست همه داده تا شاهد حوادثی نظیر تاخیرهای مکرر و از جمله تاخیر 40 دقیقه ای اخیر در متروی تهران آن هم به دلیل نقص فنی یکی از قطارها باشیم.
اینکه امروز خطوط مترو، اتوبوس و تاکسی در کشور از مرز فرسودگی رد شده و دیگر نه اورهال و نه تعمیرات جواب کاهش آلایندگی و هزینه های سربار آنها را نمی دهد حاصل سال ها عدم توجه جدی به این بخش بوده و هست. سال ها در مسیر تامین تجهیزات مترو و اتوبوس از طریق واردات به بهانه تولید ملی مشکل سازی شد و در نهایت نه توان داخلی و نه واردات هیچ کدام چاره ساز این مشکل نبود.
عمر وسایل حمل و نقل در ایران مثل عمر آدم ها شده و تا از پا درنیایند برنامه ای برای تعویض آنها وجود نخواد داشت، خریدها هم به خرید تجهیزات یا واگن ها و اتوبوس های دسته دوم کم کارکرد نزول پیدا کرده و طور کلی سهم مردم از تعهدات توسعه حمل و نقل عمومی شلوغی، تاخیر، فرسودگی وسایل حمل و نقل عمومی و آلودگی بیشتر هوا و هزینه بیشتر شده است.
قطعا توسعه حمل و نقل عمومی در اشکال مختلف نیازمند عزم ملی است چراکه در شرایط حاضر هیچ دستگاهی به تنهایی قادر به توسعه در این حوزه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی نخواهد بود و انتظار هم این است که این موضوع در دوره مدیریت جدید و یکپارچه دولت و مجلس و شهرداری که مدعی همراستایی در سیاست ها هستند؛ بیش از گذشته مورد توجه قرار بگیرد. دیگر بهانه ای برای عدم توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی وجود ندارد.
گزارش: مانی هدایت