یکی از اتفاقاتی که در سال جاری رخ داد قطعی مکرر برق به خاطر کمبود تولید برق بود که سبب بروز خسارت های میلیاردی به همه بخش ها و فشار به صنعت و تولید و در نهایت مردم شد. این درحالیست که یکی از وظایف دولت ها اجرای طرح های توسعه ای تولید برق و تامین برق موردنیاز مردم است که برخلاف تاکید در برنامه های توسعه ای این اتفاق نیفتاده است.
برنامه های توسعه ای کشور؛ برنامه هایی هستند که افقی از رشد کشور را در مدت معلومی مشخص می کنند و از زمان اجرای هر برنامه دولت ها موظف به اجرای بندهای این برنامه هستند؛ اما هیچک از برنامه های توسعه ای کشور به درستی اجرا نشده و بخش عمده ای از کمبودهای امروز ناشی از عدم اجرای همین برنامه ها به صورت دقیق است.
یکی از مواردی که در برنامه ششم توسعه برای دولت مکلف شده ساخت نیروگاه تولید برق است ولی همانطور که ظواهر امر بر می آید دولت با بهانه کردن نداشتن بودجه از ساخت آن سرباز زده و حتی با مشکلات و موانعی که در سایه دولتی بودن اقتصاد و بروکراسی پیچیده و زائد و هزینه بر اداری، ایجاد کرده بخش خصوصی را هم از همراهی در این راه منصرف کرده است.
از سوی دیگر در شرایطی که انتظار می‌رود، وزارت نیرو با ارائه راهکارهای کوتاه‌مدت و تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، برای رفع هر چه سریعتر بحران قطعی برق در کشور اقدام کند، اخیرا با لغو مصوبه خرید تضمینی برق برای نیروگاه‌های تجدیدپذیر کوچک‌مقیاس، عملاً اشتیاق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای ورود به این حوزه را از بین برده است. این در حالی است که ساخت نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس خورشیدی، از دو بُعد مدت‌زمان ساخت و عدم نیاز به سوخت گاز، مزیتی دوچندان نسبت به سرمایه‌گذاری در بخش‌های دیگر محسوب می‌شود.
سید فریدالدین معصومی، عضو هیات‌مدیره سندیکای شرکت‌های تولیدکننده برق، ۱۳ هزار مگاوات ظرفیت جدید نیروگاهی که ادعا می شود در طول برنامه ششم احداث شده را مربوط به برنامه پنجم توسعه دانست و گفته است: «در واقع طی برنامه ششم توسعه، احداث نیروگاه‌های جدید تقریبا صفر بوده است.»
وی لغو مجوز فروش تضمینی برق را موجب عدم تمایل نیروگاه‌سازان به ورود به این حوزه عنوان کرد و گفت: گفته می‌شود که این مصوبه برای احداث نیروگاه‌هایی با ظرفیت ۱۰۰۰ مگاوات قابلیت اجرایی دارد، اما سوال اینجاست که آیا بخش خصوصی در شرایطی که از صندوق توسعه ملی هم نمی‌توان وام گرفت، توان سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون یورویی برای ساخت این نیروگاهها و واردات پنل‌های خورشیدی با حجم بالا را دارد؟
معصومی به مشکلات اخیر کشور در بخش برق از بعد بین‌المللی نیز اشاره کرد و گفت: عدم سرمایه‌گذاری در بخش توسعه نیروگاهی موجب از دست رفتن بازارهای صادراتی نیز شده است و متأسفانه وزارت نیرو در تابستان سال جاری ناگزیر به واردات ۱۷۰مگاوات برق برای عبور از این بحران شد، از سوی دیگر کشور عربستان برای صادرات برق به عراق با این کشور وارد مذاکره شده است و حتی بازارهای ترکیه، افغانستان و عمان که آمادگی دریافت برق از کشور را داشتند، از دست رفتند.
تاریکی؛ سهم مردم از توسعه ناقص
تابستان 1400 یکی از تاریک ترین تابستان های چند سال اخیر بود؛ روند افزایشی خاموشی ها آن هم در کشوری که منابع مختلفی برای تولید انرژی برق دارد به حدی پیش رفت که صنعت بویژه در بخش تولید سیمان و فولاد به مشکلات جدی برخورد و قیمت این محصولات با رشد فزاینده ای دست مصرف کننده ها را بست! در بخش اقتصاد مردمی هم خسارت های میلیاردی ایجاد کرد و وزارت نیرو صرفا به پرداخت بخشی از این خسارت های ظاهری بسنده کرد!
علاوه بر این این هشدارهایی درباره ادامه خاموشی در زمستان هم داده شده است؛ اتفاقی که سال گذشته به دلیل کمبود گاز؛ چرخه تولید برق در نیروگاه های حرارتی را به تعطیلی کشاند و مردم را به خاموشی فرو برد! همه اینها نشان از عدم برنامه ریزی دولت ها در حوزه تامین انرژی برق دارد که رکن اساسی توسعه پایدار و پیشرفت محسوب می شود.
سایر کشورها چه می کنند؟
یکی از سوالات اساسی مردم در این موضوع این است که چرا قطعی برق سهم مردم ایران است و بسیاری از کشورهای جهان درگیر این مساله نیستند؟
یکی از مواردی که امسال در همه دنیا مورد توجه قرار گرفت افزایش موج گرمای هوا در تابستان امسال علاوه بر ایران در نیمکره شمالی بود؛ همین امر هم باعث رشد مصرف برق شد. اما این اتفاق جز در ایران در کشور دیگری با خاموشی همراه نبود. بر این اساس، مردم کشور آلمان نیز از موج افزایش دما بی‌نصیب نماندند و همزمان با ورود موج گرما به اروپای غربی و مرکزی دمای هوا در برلین به 30 درجه سانتیگراد رسید. با توجه به این مساله که منطقه اروپای غربی و اروپای مرکزی میانگین دمای بسیار کمتری نسبت به خاورمیانه دارد، تحمل گرمای 30 درجه برای ساکنان این مناطق بسیار دشوار است.
با وجود افزایش دمای قابل توجه اتفاق افتاده در آلمان، هیچگونه پدیده قطعی برقی در این کشور رخ نداد، زیرا صنعت برق آلمان یک تفاوت اساسی با صنعت برق ایران دارد. این تفاوت اساسی میان صنعت برق کشورهای توسعه یافته از جمله آلمان با کشور ایران، نظام تعرفه‌گذاری است.
در شرایطی که قیمت برق در ایران ثابت است و از قیمت تمام شده تولید و توزیع برق بسیار ارزان‌تر تلقی می‌شود، همچنین مابه التفاوت قیمت تمام شده و قیمت فروش توسط دولت و در قالب یارانه انرژی تامین می‌شود، قیمت برق در کشور آلمان تنها از 2 فاکتور مستقیم عرضه و تقاضا تاثیر گرفته و شناور است. به عبارت دیگر زمانی که تقاضای برق در کشور آلمان افزایش پیدا کند، شاهد افزایش قیمت برق هم هستیم.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که قبلا تهیه کرده و در آن به بررسی تجربه سایر کشورها در مواجهه با بحران برقی و مقایسه آن با ایران پرداخته بود گفته بود که کشورهای مختلف دنیا از چهار روش «سهمیه‌بندی برق»، «اصلاح تعرفه برق»، «ارتباط با مشترکان» و «جایگزنی لوازم خانگی برقی با لوازم کم‌مصرف‌تر»، برای مقابله با بحران برقی استفاده کرده‌اند. این درحالی است که در ایران هیچ یک از این روش های مورد استفاده قرار نگرفته که هیچ؛ دولتها در همه حال مردم را مقصر افزایش مصرف می دانند!
حال پرسش این است که باتوجه به کم‌کاری وزارت نیرو در دولت قبل و عدم تحقق توسعه ۵هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر، آیا وعده محرابیان؛ وزیر نیروی دولت سیزدهم برای تحقق ۱۰ هزارمگاوات در طول ۴ سال آینده عملی خواهد شد؟
فریدون عباسی رییس کمیسیون انرژی مجلس در گفتگو با مثلث انرژی گفته است: این کار شدنی است ولی مشروط بر اینکه وزارتخانه تسهیلات و نرخ خرید برق را اعلام کرده و به تعهدات خود پایبند باشند که قطعا در صورت مقرون به‌صرفه بودن می‌توان انتظار داشت که دو برابر عددی که وزیر نیرو قول تحقق را داده محقق می‌شود. متاسفانه وزارت نیرو پول برق نیروگاهها و پیمانکاران را پرداخت نمی کرد که این عامل سبب ایجاد مشکلات زیادی در حوزه برق کشور شد. در حالی‌که وزارت نیرو باید امین مردم باشد تا مردم و بخش خصوصی این اطمینان را داشته باشند که پس از تولید برق می‌توانند با قیمت معقول و به موقع به وزارتخانه بفروشد در غیر این صورت به کارهایی که خارج از عرف هستند روی خواهند آورد و شبهه فروش سوخت را ایجاد خواهند کرد البته باید به موضوع کشف ماینر از زیرزمین سازمان بورس هم پرداخت که یکی از عوامل غیرواقعی بودن قیمت برق در کشور را نشان می‌دهد.
هرچند سخنان عباسی تا حدی خوشبینانه است اما واقعیت آن است که با توجه به کمبود گاز در زمستان و عدم ظرفیت سازی برای نیروگاهها در کشور، زمستان امسال با شرایط موجود، باز هم شاهد بروز خاموشی خواهیم بود و شاید بهتر است از همین الان مردم فکری برای تامین روشنایی خود و دولت هم فکری برای جبران خسارت های ناشی از آن کند؛ چون اگر قرار بود این وضعیت بهبود یابد حداقل در این چند ماه شاهد اقدامی موثر می بودیم.
گزارش: محمد سیاح
دریافت صفحه با کد QR