اگرچه در علم اقتصاد آمارها سخن می گویند و وضعیت را تشریح می کنند اما برای مردم، وضعیت اقتصاد واقعیت ملموسی است که آن را با گوشت و پوست خود لمس می کنند. دهک هایی از مردم که درآمد کمتری دارند پیش از صاحب نظران و کارشناسان آمار، نتیجه هر گرانی در ملزومات زندگی را می فهمند و کوچک شدن سفره خانواده شان را مشاهده می کنند. با این حال نشانه های دیگری هم هست که این واقعیت را در وضعیت این روزهای اقتصاد کشور نشان می دهد. وقتی خبرهایی مانند «تعطیلی ۲۰ درصد سوپرمارکت های تهران»، «افزایش سوء تغذیه در میان ایرانیان» و گرانی خوراکی های اصلی خانواده مثل برنج و حبوبات منتشر می شود، احتیاجی به آمار نیست و می توان به راحتی حدس زد که در میان خانواده های ایرانی چه می گذرد و سفره هایشان تا چه اندازه کوچکتر از قبل شده است. 

رئیس اتحادیه سوپر مارکت و مواد پروتئینی به تازگی با بیان اینکه افزایش قیمت کالاهای مصرفی و کاهش قدرت خرید مردم موجب شده تا میزان فروش در صنف ما به حداقل برسد خاطر نشان کرد: با توجه به شرایط اجاره، فروش کم و شرایط اقتصادی بین ۱۵ تا ۲۰ درصد سوپرمارکت ها تغییر شغل داده یا مغازه های خود را بسته اند. کاهش میزان فروش، افزایش هزینه های آب، برق، گاز، تلفن، بالا رفتن دستمزد نیروی انسانی، افزایش مالیات و در نهایت مقرون به صرفه نبودن فعالیت در صنف سوپرمارکت داران موجب شده تا بسیاری از فعالان این صنف اقدام به تغییر شغل و یا تعطیلی واحد صنفی خود بکنند.

به این ترتیب باید گفت تعطیلی سوپر مارکت ها نه تنها خبر از بیکاری بعضی از فعالان در این صنف را می دهد، بلکه نشانه ای واضح از وضعیت عمومی مردم تهران است. اگر به این امر هم دقت کنیم که مشتری های سوپر مارکت ها که عموما خریدهای یکباره می کنند اقشار متوسط به بالای جامعه بودند، باید گفت که وضعیت نامناسب اقتصاد سوپرمارکت ها در واقع نشان از کاهش قدرت خرید قشر متوسط جامعه می دهد و در این وضعیت ناگفته پیداست که قشر ضعیف و دهک های پایین جامعه وضعیتی به مراتب دشوارتر را طی می کنند.

 این موضوع را البته از بازخوانی میزان مصرف محصولاتی شاخص خوراکی هم می توان فهمید. چندی قبل رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق بازرگانی تهران اعلام کرد: داده‌های مرکز آمار که به تازگی منتشر شده نشان می‌دهد که سرانه مصرف آبزیان طی یک دهه اخیر کاهش ۵۰ درصدی داشته به طوری که از ۴ کیلوگرم در سال ۱۳۹۰ به ۲ کیلوگرم در سال ۹۹ کاهش یافته است. به گفته وی، سرانه مصرف گوشت قرمز نیز طی این مدت با کاهش ۴۶ درصدی مواجه شده و از ۱۳ کیلوگرم در سال ۱۳۹۰ به ۷ کیلوگرم در سال گذشته کاهش یافته است. سرانه مصرف قند و شکر طی یک دهه اخیر به میزان ۳۳ درصد کاهش یافته و از ۲۴ کیلوگرم در سال ۱۳۹۰ به ۱۶ کیلوگرم در سال ۹۹ رسیده است.

وی تصریح کرد: سرانه مصرف برنج در سال ۱۳۹۰ که ۴۴ کیلوگرم بود به ۳۳ کیلوگرم در سال گذشته کاهش یافته و افت سرانه مصرف ۲۵ درصدی را نشان می‌دهد و سرانه مصرف لبنیات نیز طی این مدت با افت ۱۷ درصدی مواجه شده و سرانه مصرف این محصولات برای خانوار ایرانی در حالی طی سال ۱۳۹۰ معادل ۱۲۷ کیلوگرم بود که این میزان به ۱۰۶ کیلوگرم در سال ۱۳۹۹ کاهش یافته است.

کاهش نزدیک به ۵۰ درصدی مصرف گوشت، کاهش ۲۵ درصدی مصرف برنج و ... در کشور طی ده سال اخیر فاجعه ای است که متاسفانه مسئولان هیچ توجهی به آن ندارند. سوء تغذیه ناشی از این امر بدون شک در سالها یآینده دامان جامعه را خواهد گرفت. وقتی که شاهد چنین کاهشی در سفره خانواده های ایرانی هستیم، می توان نتیجه گرفت که اولا وضعیت سلامت و بهداشت خانواده های ایرانی در وضعیتی به مراتب بدتر قرار دارد و هزینه ای که صرف آنها می شود به مراتب بیش از هزینه خوراکی ها کاهش یافته است و ثانیا چشم انداز مثبتی هم نسبت به آینده سلامت و بهداشت خانواده های ایرانی قابل تصور نیست.

این درصدها البته مربوط به گذشته است و این در حالی است که طی دو ماه گذشته قیمت محصولات خوراکی اصلی خانواده به شدت افزایش یافته است. بر اساس اعلام وزارت صمت از بین ۹ کالای اساسی (شامل گوشت، برنج، مرغ ، شکر و...) که وضعیت قیمت آن‌ها در شهریورماه امسال منتشر شده، قیمت هفت کالا حدودا بین ۱۶ تا ۹۰ درصد نسبت به شهریور سال قبل افزایش داشته است. همانطور که پیش از این ذکر شد این افزایش قیمت ها بلافاصله توسط مردم مشاهده و احساس می شود و گرانی هر قلم از این کالاها منجر به کوچکتر شدن سفره آنها می شود؛ اگرچه آمار آن در ماه های بعد اعلام می شود و تاثیر آن در سفره مردم در آینده اعلام خواهد شد! 

دست و پنجه نرم کردن مردم با گرانی و کوچک شدن سفره ها البته چیز جدیدی نیست و چند دهه است که سال به سال بیشتر می شود ولی حتی اگر صبر مردم هم انتهایی نداشته باشد، تاثیر مخرب این وضعیت بر همه شئون اجتماعی کشور معلوم است و اگر فکری برای آن نشود، بدون شک آینده ای بسیار تیره برای کشور رقم خواهد زد. 
محمدرضا حقی