مردم سالاری آنلاين - آقای مخبر! چرا وعده تولید واکسن عملی نشد؟!

از وعده تولید در ستاد اجرایی تا پیگیری واردات در معاونت رئیس جمهور

«در همین قضیه کرونا، من واقعا هفته گذشته دو سه شب را گذراندم که در عمرم به این خوشی نبودم. ...

«در همین قضیه کرونا، من واقعا هفته گذشته دو سه شب را گذراندم که در عمرم به این خوشی نبودم. چهار نامه از چهار کشور اروپایی به اسم ستاد اجرایی فرمان امام آمده بود که ما از شما تجهیزات پزشکی می‌خواهیم. همان‌هایی که به ما روز اولی که رفتیم این تجهیزات را بیاریم راه ندادند، امروز التماس می‌کنند که ما بهشان تجهیزات بدهیم... هر جای دنیا یک دارو کشف می‌شد که می‌گفتند اثر دارد روی این [کرونا]، دو هفته بعد ما تولید کردیم. داروهایی که 23 میلیون تومان بود الان با 200-300 هزار تومان در دست مردم است... در تولید واکسن از پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا هیچ عقب نیستیم... در خود ستاد اجرایی ما از چهار کانال واکسن را دنبال می‌کنیم و همینقدر که بقیه شانس دارند که واکسن تولید کنند، ما هم داریم... ضمن اینکه طوری عمل کردیم که اگر جایی جلوتر از ما کشف شد، ما بتوانیم به سرعت این کار [تولید واکسن] را انجام بدهیم...»

اینها صحبت‌های «محمد مخبر» رئیس وقت ستاد اجرایی فرمان امام در 13 خرداد 1399 در مرقد امام در حضور ابراهیم رئیسی، رئیس وقت قوه قضاییه بود. زمانی که از حضور کرونا در کشور (به صورت رسمی) 4 ماه گذشته بود و تب و تاب اولیه این بیماری وجود داشت. شاید هیچ کدام از این دو فکر نمی‌کردند که 14 ماه بعد یکی به عنوان رئیس جمهور و دیگری معاون اول، با یکدیگر همکار هم باشند. اما دست تقدیر یا هر عامل دیگری امروز محمد مخبر را در جایگاه معاون اول رئیس جمهور نشانده است. جایگاهی که مسئولیت‌های اجرایی فراوانی را برای صاحب صندلی به دنبال خواهد داشت. اما آقای مخبر که از ابتدای شیوع کرونا، بیشتر در رسانه‌ها دیده می‌شود کیست و چگونه قرار است پست معاونت رئیس جمهور را اداره کند؟

از مخابرات خوزستان تا معاونت رئیس جمهور
محمد مخبر متولد دزفول از شهرهای استان خوزستان است. خانواده مخبر یک خانواده بزرگ در دزفول هستند. در سرشناسه یکی از کتابهای منتسب به او که دانشگاه امام صادق منتشر کرده نوشته شده که متولد ۱۳۴۳ است. مدیرعاملی شرکت مخابرات خوزستان و معاونت استانداری خوزستان، از جمله سوابق او در این استان بود. اما مهم‌ترین پست او تا امروز ریاست بر ستاد اجرایی فرمان امام بوده است. جایی که او چند ماه بعد از ورود به آن، بنیاد جدیدی به نام "برکت" تاسیس و هدف آن را "رویکرد جدید فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی با اولویت دادن به قشر‌های محروم جامعه در مناطق محروم کشور" اعلام کرد.
سال ۲۰۱۰ محمد مخبر نیز به اتهام ارتباط با برنامه‌های موشکی و هسته‌ای ایران توسط اتحادیه اروپا تحریم شد، اما دو سال بعد نامش از این فهرست حذف گردید. دی ماه سال گذشته اما وزارت خزانه‌داری آمریکا نام او را به لیست تحریم‌های بی‌پایان ترامپ اضافه کرد. اما بدون شک مهم‌ترین آزمون مدیریتی مخبر را می‌توان "تولید واکسن کرونا" دانست. جایی که او بارها و بارها همراه با دیگر مسئولان وزارت بهداشت وعده تولید و توزیع واکسن در مقیاس انبوه را در رسانه‌ها ارائه کرد.

وعده پنجاه میلیون واکسن
شاید اگر روزهای اولی که ستاد اجرایی به ریاست مخبر وعده ساخت واکسن داد، چنین چالش عظیمی را پیش‌بینی می‌کرد، هیچ‌وقت وارد چنین پرو‌ژه‌ای نمی‌شد. خصوصا وعده‌های خوش بینانه‌ای که روزهای اول ساخت واکسن از طرف مقامات ارشد این ستاد ارائه می‌شد و بدتر اینکه حالا رئیس ستاد، خود معاون رئیس جمهور شده و ناچار از پیگیری وعده‌هاست. پنجم اردیبهشت امسال و در کوران انتخابات ریاست جمهوری، آقای مخبر گفت: «تا آخر تیر ۱۲ میلیون، تا آخر مرداد ۲۰ میلیون و تا آخر شهریور ۵۰ میلیون واکسن تولید خواهیم کرد.» عددی که اگرچه با نیاز کشور تفاوت‌های چشمگیری داشت، اما می‌توانست نیاز بخش بزرگی از جامعه را مرتفع کند. وعده‌ای که در پایان تیر ماه هم تکرار شد و مخبر که حالا در مظان پست معاونت رئیس جمهور بود، با تکرار وعده خود گفت: «خط سوم تولید واکسن نیز تا پایان مردادماه راه‌اندازی می شود که می تواند هفته ای ۶ میلیون دوز واکسن تولید کند و همانطور که وعده دادیم تا پایان شهریور ماه حداقل ۵۰ میلیون دوز واکسن کوو ایران برکت تولید خواهیم کرد.» اتفاقی که تا امروز نیفتاده و با وضعیت فعلی نه تا پایان شهریور که در ماه‌های آینده هم امیدی برای رسیدن به آن وجود ندارد. شاید آقای معاون هم به همین نتیجه رسیده باشد، چرا که همین دو هفته پیش واردات 20 میلیون دوز واکسن کرونا تا پایان شهریور را اولویتی برای استمرار واکسیناسیون در کشور دانست و به مسئولین ذیربط ماموریت داد با جدیت موضوع واردات واکسن کرونا را دنبال کنند.

پرسش بزرگ؛ چرا واکسن تولید نشد؟
"حمیدرضا جمشیدی" رئیس گروه دارویی برکت، 25 مرداد در پاسخ به این سوال در یک برنامه زنده تلویزیونی گفت: «شرایط را نگاه کنید... پنج-شش کشور واکسن تولید کردند که همه تقریبا زیرساخت‌ها را داشتند. ما از 27 آذر از روی خاک کلنگ را زدیم؛ هشت ماه پیش... که باید در این مدت 15000 متر مربع ساختمان می‌ساختیم! باید دهها کیلومتر کابل و پایپ و... تاسیسات می‌ساختیم!»
اما سوال اینجاست که آیا کشور ما با بیش از 100 سال سابقه ساخت واکسن در شرکت‌های معتبر و خوشنام آیا زیرساخت لازم را نداشت؟ آیا صرف چنین هزینه هنگفتی برای ساخت ساختمان لازم بود که حالا آقای جمشیدی با افتخار از اعداد و ارقام ساختمانی صحبت می‌کند؟ آیا آقای جمشیدی و مجموعه برکت قرار بوده ساختمان بسازند که حالا مدعی هستند این "ابرپروژه" مطابق برنامه به سرانجام رسیده؟ یا بنا بوده واکسنی ایرانی توسط این مجموعه تولید شود؟ اگر بنا بوده که "اگر جایی جلوتر از ما کشف شد، ما بتوانیم به سرعت این کار [تولید واکسن] را انجام بدهیم" (مطابق صحبت‌های آقای مخبر در خرداد 99)، چرا وقتی در 21 مرداد 99 پوتین اعلام کرد که کشورش موفق به ساخت واکسن کرونا شده، واکسن ایرانی ساخته نشد؟ یا مگر در 19 آبان 99 شرکت فایزر خبر از ساخته شدن واکسن کرونا نداد؟ پس چرا (به گفته رئیس گروه دارویی برکت) کلنگ ساختمان برای ساخت واکسن تازه در 27 آذر به زمین خورده؟ آیا صرفا تحریم عامل وارد نشدن واکسن بوده؟ پس چرا در همین مدت به گفته گمرک کشور حدود ۷۰۰ میلیون یورو داروی رمدسیویر کرونا وارد کشور شده است؟ اینها پرسش‌هایی است که احتمالا به سادگی پاسخی برای آن نخواهیم یافت.

معاونت رئیس جمهور، جایگاه پاسخگویی
انتقادها به مسئولان وزارت بهداشت و دولتمردان جدید در حال بالا گرفتن است. هفته گذشته "محمد مهاجری" در یک توییت بازی با جان مردم را «ناجوانمردی و شقاوت» دانست و نوشت: «آقایان سعید نمکی و مخبر با قول‌های خود در باره مقابله با کرونا و تولید واکسن، ویروسی را وارد جان مردم کرده‌اند که اسمش بی‌اعتمادی است و متاسفانه این ویروس هرگز واکسن ندارد.»
حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، نیز به تازگی در یک برنامه رادیویی گفت: «مسئولان پروژه واکسن برکت خودشان هم نمی‌دانستند که نمی‌توانند به وعده تولید ۵۰ میلیون دوز واکسن برکت عمل کنند.» او اعتراف می‌کند که پروژه خرید واکسن به خاطر واکسن‌های داخلی به تاخیر انداخته شده و این پرسش‌های بیشتری را ایجاد خواهد کرد.
چند روز پیش هم معین‌الدین سعیدی، نماینده چابهار از محمد مخبر خواسته بود به مردم توضیح دهد چرا صحبت‌هایش در مورد تولید واکسن اجرایی و محقق نشده است. سعیدی با بیان اینکه مردم حق دارند بدانند چه اتفاقی افتاده است، گفت: «آقای مخبر زمانی گفتند تا پایان تیر ۲۰ میلیون دوز و تا پایان شهریور، ۵۰ میلیون دوز واکسن کرونا تولید می‌کنیم اما بعدها مشخص شد که چنین توانمندی وجود ندارد. بر پایه همین آماری که آقایان داده و می‌دهند، واردات واکسن اتفاق نیفتاد و مشاهده کردیم میزان کشته‌های ما بر اساس آمار رسمی، ۱۰۰ هزار نفر است که من فکر می‌کنم اگر این آمار را واقعی‌سازی کنیم، حداقل دو برابر میزانی است که اعلام می‌شود.»
به نظر می‌رسد آقای مخبر باید تغییر جایگاهش را بپذیرد. او اکنون در کسوت معاون رئیس جمهور، از حصن قبلی خارج شده و در جایگاهی اجرایی نشسته که باید در مورد همه حرف‌ها، وعده‌ها و اقداماتش توضیح دهد. توضیحاتی که برای مردم، افکار عمومی و رسانه‌ها کامل و قابل قبول باشد.

موسی حسن‌وند