فراگیری ویروس کرونا سبب ایجاد تغییرات اساسی در سبک زندگی شهروندان شد. تغییر مواجهه شهروندان با فضای مجازی نیز یکی از این تغییرات است.

فراگیری ویروس کرونا سبب ایجاد تغییرات اساسی در سبک زندگی شهروندان شد. تغییر مواجهه شهروندان با فضای مجازی نیز یکی از این تغییرات است. در سال‌های اخیر با گسترش زیرساخت‌های فناوری‌های جدید در ایران نظیر نسل چهارم اینترنت استفاده از فضای مجازی و حضور در شبکه‌های اجتماعی شتاب بیشتری گرفته است. با این حال آغاز بحران کرونا در جهان و به تبع آن در ایران سبب شد شبکه‌های اجتماعی در میان تر س و نگرانی‌های مردم از این اپیدمی، رشد بیشتری داشته باشند.
 به گزارش مردم سالاری آنلاین، تعطیلی مدارس و ترویج آموزش مجازی دانش‌آموزان منجر شد جمعی از زنان خانه‌دار که شاید پیش از این کمتر در فضای مجازی حضور داشتند در کنار فرزندان خود وارد این فضا شوند. به طوری که نگرانی‌ها و محدودیت‌های ایجاد شده از طرف والدین برای استفاده فرزندانشان از تلفن همراه هوشمند و حضور آنان در فضای مجازی کمتر شده است. همچنین برخی معلمان و اساتیدی که با این روش تدریس بیگانخ بودند به دلیل شرایط بوجود آمده خود را با تدریس لایو و مجازی وفق دادند. درنتیجه شبکه‌های اجتماعی به عنوان اصلی‌ترین ابزار  ارتباط با مدرسه و دانشگاه تبدیل شد.
همچنین شروع قرنطینه‌های خانگی و محدودیت‌های رفت و آمدی فرهنگ مراودات و تعاملات اجتماعی را دستخوش تغییر کرد. جمع‌ها و دورهمی‌های حضوری به ارتباطات مجازی در شبکه‌های مجازی تبدیل شد و تنهایی حاصل از در خانه ماندن و محدودیت حضور در جمع‌های خانوادگی و دوستانه سبب ایجاد میل بیشتر به برقراری ارتباطات مجازی شد.
نقش تسهیلات حاکمیت که برای تشویق در به خانه ماندن مردم ارائه شد نیز در این میان قابل توجه است. واداشتن شرکت‌های ارائه سرویس اینترنت به کاهش هزینه اینترنت کاربران و هدیه اینترنت رایگان و یا استفاده رایگان از سایت‌های ارائه کننده فیلم از جمله این تسهیلات بود که در اوایل شیوع کرونا ایجاد ارتباط مجازی را آسان‌تر کرد.
در این میان شبکه‌های اجتماعی که ماهیت اجتماعی و سرگرمی دارند مانند اینستاگرام و لایکی بیش از شبکه‌های اجتماعی با ماهیت خبری و اطلاع‌رسانی رشد یافت. ایجاد ارتباط تصویری و برگزاری لایوها با موضوعات مختلف که در این میان حواشی سلبریتی‌های سینمایی و خوانندگی بیش از سایر موضوعات در لایوها دیده می‌شود، برای عموم مردم گرفتار در قرنطینه به خصوص جوانان سرگرم کننده است. جالب توجه است که بسیاری از لایوها در اینستاگرام توسط اساتید مراکز فرهنگی و هنری با دیدگاه تبادل نظر پیرامون مسائل مختلف ازجمله مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، هنری و... صورت گرفت که بسیار مورد استقبال عموم مردم قرار گرفت. کاربران ازعان داشتند که در بسیاری از موارد از این لایوها استاده کرده و بیش از پیش به سواد و آموزه‌های خود افزودند.
محدود و ماندگار شدن دانش‌آموزان در خانه و عدم ارتباط با دوستان و هم‌سن و سالان خود باعث شده حضور آنان در برنامه لایکی که عموما قشر نوجوان و دانش‌آموز در آن فعالیت دارند پررنگ‌تر شود. با نگاهی به محتوای این شبکه اجتماعی می‌توان متوجه این مسئله شد برخلاف نسل جوان پیش از خود که دوران کودکی و نوجوانی خود را در زمان عدم وجود این شبکه‌ها طی کرده است و به نوعی دوران پیش از اینترنت را شاهد بوده است، نسل جدید از اوایل دوران کودکی در فضای مجازی حضور قوی و موثر دارد و به تولید محتوا می‌پردازد. چنانچه در لایکی شاهد حضور کودکان هفت ساله‌ای هستیم که مسقلا در این شبکه کاربری ساخته و فعالیت می‌کنند.
در مجموع می‌توان گفت شبکه‌های اجتماعی در دوران کرونا باوجود برخی اخبار کذب و ایجاد تنش بین مردم؛ نقش پناهگاه برای کسب اطلاع و کاهش اضطراب و استرس ناشی از فراگیری کرونا داشته است. اما با طولانی شدن این دوره و طی کردن یک سال از آغاز این اپیدمی کاربرانی که تا پیش از این کمتر در فضای مجازی حضور داشتند وارد این فضا شدند و به مرور در این شبکه‌ها ماندگار شدند. حال باید دید نتایج تغییر سبک استفاده شهروندان از فضای مجازی و حضور در شبکه‌هایی نظیر اینستاگرام و لایکی چه تاثیری در نوع زندگی واقعی شهروندان و به طور کلی چه تاثیری در تغییر دیدگاه جامعه خواهد داشت.
نویسنده: دکتر محسن فینی زاده | مدیر مرکز پژوهشی بتا