بعد از این‌که مذاکرات دیپلماتیک ایران با فرانسه به نتیجه نهایی نرسید، طبق ضرب‌الاجل دو ماهه ایران به کشورهای باقی‌مانده در توافق هسته‌ای، گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران برداشته شد. گام سوم کاهش تعهدات ایران، دقیقاً از چه اقداماتی تشکیل شده است، جزئیات آن چیست و برداشتن این گام چه اهمیتی دارد؟

بعد از این‌که مذاکرات دیپلماتیک ایران با فرانسه به نتیجه نهایی نرسید، طبق ضرب‌الاجل دو ماهه ایران به کشورهای باقی‌مانده در توافق هسته‌ای، گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران برداشته شد. گام سوم کاهش تعهدات ایران، دقیقاً از چه اقداماتی تشکیل شده است، جزئیات آن چیست و برداشتن این گام چه اهمیتی دارد؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، امروز در نشست خبری خود، جزئیات گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران در پاسخ به خروج آمریکا از برجام و تأمین نشدن منافع آن از طرف سایر کشورهای باقی‌مانده در برجام را تشریح کرد.
تا پیش از نشست خبری سخنگوی سازمان انرژی اتمی، تنها حسن روحانی رئیس جمهور کشور گفته بود که گام سوم، «در حوزه گسترش تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفیوژهای جدید» است و جزئیات این گام برای افکار عمومی، توضیح داده نشده بود. امروز (شنبه ۱۶ شهریور) بهروز کمالوندی جزئیات اقدامات جدید ایران را تشریح کرد و تصویری کاملی از برنامه هسته‌ای ایران بعد از برداشتن گام سوم کاهش تعهدات برجامی ارائه داد.
یکی از ارکان گام سوم این است که ایران گازدهی به سانتریفیوژهای نسل جدید را آغاز می‌کند. طبق برجام قرار بوده که ایران از سال یازدهم پس از اجرای برجام، گازدهی به ماشین‌های سانتریفیوژ آی‌آر۶ را آغاز کند که با برداشتن گام سوم، عملاً این تعهد برجامی کنار می‌رود و ایران تا زمان تأمین شدن خواسته‌هایش به آن پای‌بند نخواهد بود. طبق گفته سخنگوی سازمان انرژی اتمی، گازدهی به این سانتریفیوژها از روز گذشته آغاز شده است.
اقدام دوم در گام سوم کاهش تعهدات برجامی این است که سانتریفیوژها همزمان با تحقیق و توسعه، اورانیوم غنی‌شده را نیز انباشت می‌کنند. پیش از گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران، اگر هر یک از ماشین‌های سانتریفیوژ پیشرفته در عمل غنی‌سازی می‌کردند، محصولشان را دوباره برمی‌گرداندند و خوراک و محصول را دوباره با یکدیگر مخلوط می‌کردند و تبدیل به اورانیوم طبیعی می‌شد؛ اما از این به بعد این اتفاق نمی‌افتد و همزمان با توسعه ماشین‌های سانتریفیوژ بر میزان اورانیوم غنی‌شده ایران نیز افزوده می‌شود. ایران در قالب برجام متعهد شده بود که تا ده سال، این اقدام را عملی نکند اما هم‌اکنون روی این تعهد نیز خط قرمز می‌کشد.
اقدام سوم ایران در این گام کاهش تعهدات برجامی، راه اندازی زنجیره ۲۰ تایی ماشین آی‌آر۴ است که طبق برجام، قرار بوده ابتدای سال یازدهمِ توافق هسته‌ای، این کار انجام شود که این تعهد رسماً کنار گذاشته شده و ایران راه‌اندازی این زنجیره را آغاز کرده است. تولیدات این زنجیره به ذخایر اورانیوم ایران اضافه می‌شود.
کمالوندی در مورد اقدام چهارم در گام سوم کاهش تعهدات برجامی نیز گفته است: « ماشین‌های سانتریفیوژ آی‌آر۶ به صورت زنجیره بیست‌تایی، قرار بود آبان ماه به بعد گازدهی شود که ما گازدهی آن را از روز گذشته آغاز کردیم و زنجیره ۳۰‌تایی را هم در برنامه بعدی خود داریم».
ایران در قالب گام سوم کاهش تعهداتی برجامی اقدامات دیگری نیز ظرف یکی دو ماه آینده و تا پیش از برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات کلید خواهد زد: یکی راه اندازی زنجیره میانی ماشین سانتریفیوژ آی‌آر۲‌ام که باید از سال یازدهم پس از اجرایی شدن برجام انجام می‌شد و دیگری راه‌اندازی و گازدهی زنجیره ده‌تایی ماشین سانتریفیوژ سه بیلوز آی‌آر۵ و گازدهی به آن که آن هم باید از ابتدای سال یازدهم انجام می‌شد. این اقدامات، در یک ماه آینده صورت می‌گیرد.
راه‌اندازی و گازدهی زنجیره شاهد آی‌آر۴ و آی‌آر۲ام و راه‌اندازی و گازدهی زنجیره ۳۰‌تایی ماشین آی‌آر۶ نیز ظرف دو ماه آینده صورت می‌گیرد.
 
اهمیت گام سوم کاهش تعهدات برجامی
ایران با اقداماتی که در قالب گام سوم انجام می‌دهد، هر آنچه در برجام در مورد تحقیق و توسعه ماشین‌های سانتریفیوژ نسل جدید تعهد کرده، کنار می‌گذارد و بر توانمندی خود در این حوزه می‌افزاید. در واقع، با برداشتن این گام، ایران دانش خود در حوزه ماشین‌های سانتریفیوژ نسل جدید را بسط می‌دهد و آماده می‌شود تا در صورت نیاز از این ماشین‌های سانتریفیوژ در مقیاس صنعتی استفاده کند؛ ضمن این‌که با توسعه این ماشین‌ها، بر میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران نیز افزوده می‌شود.
می‌توان گفت که گام سوم ایران، یک گام تمام فنی است که ظرفیت‌های نوینی را برای آینده صنعت هسته‌ای فراهم می‌سازد. ایران در گام سوم به سمت غنی‌سازی ۲۰ درصدی نرفت؛ چرا که پیش از این به دانش غنی‌سازی ۲۰ درصدی دست یافته است. همچنین سخنگوی سازمان انرژی اتمی در این مورد گفته که فعلاً غنی‌سازی ۲۰ درصدی نیاز ایران نیست.
 
گام‌های اول و دوم کاهش تعهدات برجامی
ایران در گام نخست کاهش تعهدات برجامی، فروش اورانیوم غنی‌شده و آب سنگین را متوقف کرد. این گام در ۱۸ اردیبهشت امسال برداشته شد و باعث شد تا ذخایر اورانیوم غنی‌شده و آب سنگین ایران از مقدار تعیین‌شده در برجام، پیشی گیرد.
در گام دوم کاهش تعهدات برجامی اعلام شد که ایران از ۱۶ تیرماه سال ۹۸، غنی‌سازی اورانیوم بالاتر از سطح ۳.۶۷ درصد را آغاز می‌کند. ایران در این گام با هدف تأمین سوخت نیروگاه هسته‌ای بوشهر، سطح غنی‌سازی خود را به  ۵ درصدی افزایش داد.
در گام سوم کاهش تعهدات برجامی نیز که از ۱۵ شهریور کلید خورد، ایران با چندین اقدام، کلیه محدودیت‌ها در زمینه تحقیق و توسعه ماشین‌های سانتریفیوژ نسل جدید را کنار گذاشت. باید دید آیا اروپا با دیدن عزم جزم ایران، منافع برجامی این کشور را تأمین می‌کند یا این‌که همچنان گام‌های جدید کاهش تعهدات برجامی در راه خواهد بود.