دولت ترامپ از ۱۲ اردیبهشت امسال، سیاست تحریم کامل نفت ایران را کلید زد. صادرات نفت ایران، پس از تحریم‌های حداکثری آمریکا، چه وضعیتی داشته است؟ ایران در حال حاضر چقدر نفت تولید می‌کند و چه میزان از این نفت صادر می‌شود؟

دولت ترامپ از ۱۲ اردیبهشت امسال، سیاست تحریم کامل نفت ایران را کلید زد. صادرات نفت ایران، پس از تحریم‌های حداکثری آمریکا، چه وضعیتی داشته است؟ ایران در حال حاضر چقدر نفت تولید می‌کند و چه میزان از این نفت صادر می‌شود؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، مدت‌ها است که هیچ آمار رسمی در مورد میزان تولید و صادرات نفت ایران منتشر نمی‌شود و این آمار بین مسئولان وزارت نفت و مقامات دولتی در کشور، جنبه محرمانه پیدا کرده است. با این حال، تعدادی از موسسات بین‌المللی مرتباً وضعیت تولید و صادرات نفت ایران را رصد می‌کنند و آمارهایی غیررسمی در این مورد منتشر می‌شود.
در کنار آمار این موسسات بین‌المللی، با رجوع به تغییراتی که در بودجه سال ۹۸ ایجاد شده است، می‌توان به نمایی از میزان صادرات نفت ایران پی برد.
آژانس بین‌المللی انرژی گفته است که تولید نفت ایران در ماه گذشته میلادی (ماه ژوئیه) به کمترین میزان از اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی تاکنون رسیده است. این نهاد بین‌المللی عنوان کرده که در ماه ژوئیه تولید نفت ایران، ۵۰ هزار بشکه در روز نسبت به ماه ژوئن کاهش یافته و به ۲ میلیون و ۲۳۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
آژانس بین المللی انرژی همچین میزان صادرات نفت ایران در ماه گذشته میلادی را ۴۰۰ هزار بشکه در روز برآورد کرده است. طبق برآورد این نهاد که مقر آن در پاریس است، تنها در ماه ژوئیه صادرات نفت ایران، ۱۳۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته است.
 
تأثیر تحریم‌های حداکثری آمریکا بر تولید و صادرات نفت ایران
تولید نفت ایران، پیش از خروج آمریکا از برجام، در حدود ۳.۸ میلیون بشکه در روز تثبیت شده بود. آخرین گزارشی که اوپک منتشر کرده، برآورد تیره‌تری را نسبت به برآورد آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد: طبق برآورد منابع ثانویه اوپک، تولید نفت ایران در ماه ژوئن ۲ میلیون و ۲۲۵ هزار بشکه در روز بوده است. اوپک هنوز گزارش خود در مورد میزان تولید کشورهای عضو این سازمان در ماه ژوئیه را منتشر نکرده است.
اگر هر کدام از آمارهای منابع ثانویه اوپک یا آژانس بین‌المللی انرژی را ملاک بگیریم، تولید نفت ایران پس از اجرای سیاست خصمانه دولت ترامپ مبنی بر تحریم حداکثری صنعت نفت ایران، بیش از ۴۰ درصد کاهش یافته است که رقم قابل توجهی محسوب می‌شود.
تحریم‌های دولت آمریکا بر صادرات نفت ایران، اثر بزرگ‌تری، نسبت به تولید نفت، داشته است. بنا به آمارهای منتشر شده توسط پلتس، صادرات نفت ایران در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۸، یعنی زمانی که آمریکا هنوز از برجام خارج نشده بود، ۲ میلیون و ۱۲۱ هزار بشکه در روز بوده است. در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۹، یعنی پس از اعمال اولین دور تحریم‌های نفتی توسط دولت ترامپ، صادرات نفت ایران به یک میلیون و ۳۳۰ هزار بشکه در روز رسید.
در واقع، اگر برآورد آژانس بین‌المللی انرژی درست باشد، میزان صادرات نفت ایران نسبت به پیش از خروج آمریکا از برجام، بیش از ۸۰ درصد کاهش یافته است!
در کنار کاهش جدی صادرات نفت ایران، قیمت نفت نیز نسبت به سال گذشته کاهش داشته که این امر بدان معناست که درآمدها نفتی کشور نسبت به سال گذشته، کاهش شدیدی را تجربه کرده است.
گزارش‌های منتشرشده در رسانه‌های غربی نشان می‌دهد که در حال حاضر چین تنها کشوری است که به‌صورت مداوم نفت از ایران خریداری می‌کند؛ با این حال، میزان خرید نفت چین از ایران نیز به شدت کاهش یافته و واردات نفت این کشور از ایران، در ماه ژوئن امسال نسبت به ژوئن سال گذشته، کاهش ۶۰ درصدی را تجربه کرده است. برخی از منابع غربی، برآورد کرده‌اند که از صادرات نفتِ حدوداً ۴۰۰ هزار بشکه در روزِ ایران، حدود ۷۰ درصد به چین و حدود ۳۰ درصد به سوریه می‌رود. این آمارها ممکن است نمایی کلی از وضعیت صادرات نفت ایران به دست دهند، اما با این حال، باید گفت از آنجا که صادرات نفت ایران در «بازار خاکستری» صورت می‌گیرد، ممکن است که این آمارها چندان دقیق نباشند.
 
انعکاس کاهش صادرات نفت در تغییر بودجه سال ۹۸
به جز آمار منتشرشده توسط سازمان‌های بین‌المللی، از طریق تغییراتی که اخیراً در بودجه سال ۹۸ ایجاد شده هم می‌توان به نمایی از میزان صادرات نفت ایران پی برد.
قانون بودجه سال ۹۸ بر اساس صادرات ۱.۵ میلیون بشکه در روز بسته شد؛ اما اخیراً دولت مبنای محاسبه درآمدهای نفتی در بودجه سال جاری را تغییر داده و در جلسه شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا مصوب کرده است که صادرات ۳۰۰ هزار بشکه در روز نفت، ملاک درآمدهای نفتی دولت در سال جاری باشد.
گرچه دولت آمار رسمی صادرات نفت را منتشر نمی‌کند اما این تغییر اساسی در بودجه سال جاری نشان می‌دهد که صادرات نفت، پس از اعمال سیاست خصمانه و ضدانسانی دولت ترامپ در اردیبهشت سال جاری، کاهش بسیار شدیدی یافته است. حتی میزان صادرات نفت، که ملاک درآمدهای نفتی دولت در سال جاری قرار گرفته، کمتر از برآورد آژانس بین‌المللی انرژی از صادرات نفت ایران در شرایط فعلی است.
با این وضع صادرات نفت، دولت باید کم کم به فکر راهکارهایی باشد که وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی را به شدت کاهش دهد. محدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، امروز گفته است: با توجه به اینکه در شرایط سخت تحریمی، بخش قابل توجهی از منابع بودجه را از دست خواهیم داد، ضرورت دارد که اصلاح ساختار بودجه را به سمتی سوق دهیم که میزان اتکای مستقیم به منابع نفتی به تدریج به صفر برسد.
باید دید آیا دولت می‌تواند با تغییر ساختار بودجه، تبعات کاهش شدید صادرات نفت را تقلیل دهد یا خیر.