صلح، دموکراسی و شوک درمانی اقتصادی
حسن امیدوار*
25 مهر 1397 ساعت 13:14
با توجه به اینکه اصولا جامعه شناسي، رفاه و بهبود جامعه را در نظر دارد، گروه صلح انجمن جامعه شناسي ايران نیز بر ضرورت اصلاح اجتماعی براساس هدایت علمی تاکید می کند و در راستای رسالت علمی خود تلاش می کند تا بينش درست نسبت به نياز جامعه به صلح و دوستی را فراهم آورد و باور دارد که جنگ و منازعه، نا برابری های تصنعی را ایجاد و فقر و اختلافات طبقاتی را تشدید می‌کند، لذا، همانطور که گاستون بوتول معتقد است استقرار صلح مهمترین مشکل عصر ماست.
با توجه به اینکه اصولا جامعه شناسي، رفاه و بهبود جامعه را در نظر دارد، گروه صلح انجمن جامعه شناسي ايران نیز بر ضرورت اصلاح اجتماعی براساس هدایت علمی تاکید می کند و در راستای رسالت علمی خود تلاش می کند تا بينش درست نسبت به نياز جامعه به صلح و دوستی را فراهم آورد و باور دارد که جنگ و منازعه، نا برابری های تصنعی را ایجاد و فقر و اختلافات طبقاتی را تشدید می‌کند، لذا، همانطور که گاستون بوتول معتقد است استقرار صلح مهمترین مشکل عصر ماست.
از این رو جامعه‌شناسی صلح، دموکراسی را یکی از مولفه های مهم فرهنگ صلح می داند، و با توجه به اینکه تجارب تاریخ معاصر گویای آن است که یکی از موانع اصلی صلح، الگوهای خشن رفتاری در حکومت های غیر دموکراتیک است و بگفته جان گالتونگ معمولا دو نوع خشونت ساختاری در حکومت های غیر دموکراتیک بچشم می خورد که مخل صلح است شامل : یک) بینوایی؛ به معنی محرومیت از نیاز های اساسی دو) سرکوب؛ اشاره به از دست دادن آزادی های انسانی برای انتخاب عقاید و اظهار علنی آن ها دارد. دیگر رابطه بین دموکراسی و فقر است چنانچه معمولا، دموکراسی یعنی تولید و توزیع بهتر ثروت و استبداد یعنی کمک به تولید و بقای فقر (حسن منصور ). در نسبت دموکراسی و صلح نیزسازمان یونسکو اشاره دارد که " دموکراسی های قوام یافته با هم نمی جنگند. "
گرچه دموکراسی موافقان و مخالفانی دارد اما دمکراسی یک زبان اجتماعی است که انسان ها را به هم پیوند می زند و باعث تقویت جامعه مدنی می شود که می تواند سد مستحکمی برای پرهیز از جنگ بشمار آید. و لیکن علاقمندی گروه صلح به دموکراسی، مفهومی که دارای قدمتی به تاریخ اندیشه سیاسی بشر است به جهت اجزا و ارکان تشکیل دهنده دموکراسی است.
ارکانی مثل : آزادی بیان و اندیشه، مطبوعات آزاد، تکثر گرایی، حاکمیت قانون، حاکمیت اکثریت ، حق شهروندی، اصل برابری و رفع هر گونه تبعیض و نظارت همگانی بر تصمیم گیریها . لذا با این که اسپینوزا آن را معقول ترین شکل حکومت می خواند ، اما مهمترین امتیاز دموکراسی بر دیگر انواع حکومت، به نظر پوپر آن است که در آن می توان حکام ناشایست و فاسد را از کار برکنار کرد.
امسال در شرایطی روزهای صلح و دموکراسی را گرامی می داریم که در وضعیت آشوبناک اقتصادی بسر می بریم. به شکلی غریب مسئولان اقتصادی، اقتصاد کشور را متزلزل کرده و سبب دلهره مردم ایران شده اند. بشکلی که بحث تئوری بحران های سازنده بشکل شوک درمانی اقتصادی توسط دولت از سوی برخی از اقتصاددانان متعهد مطرح شده است و از آنجا که یکی از دغدغه های گروه صلح انجمن جامعه شناسی ایران نقد مستمر عناصر و پدیده هایی است که به نحوی تهدید کننده صلح محسوب می شوند لاجرم اشاره مختصری به این نظریه می شود، زیرا این نظریه شامل سه فاز است که در فاز موج سوم شوک درمانی تحولاتی رخ خواهد داد که پیامد های آن می تواند مایه نگرانی باشد لذا لازم است مختصری به آن بپردازیم.
-نائومی کلاین در کتاب دکترین شوک (2007)به طرح فرضیه ای پرداخته است که تنها یک شوک با یک گسست بزرگ در ساختار کلان جوامع می تواند لوح سفید و نانوشته ای را برای اجرای برنامه‌های نولیبرالی در اختیار آنها قرار دهد.
– فاز اول شوک ( جنگ - کودتا – تحریم و یا حوادث طبیعی و تروریستی).
- فاز دوم شوک (بنگاههای بزرگ یا نهادهای وابسته به قدرت با استفاده از قدرت سیاسی، نظامی یا سیاستمداران وابسته به خود، با انجام طرحی برنامه ریزی شده و با کاشتن بذر ترس، از بهت و پریشانی و سردر گمی مردم در آن لحظات استفاده کرده و موج دوم شوک را که همان تغییرات رادیکال اقتصادی و سیاسی است را به وجود می آورند).
- فاز سوم شوک ( در این میان افرادی را که با موج دوم شوک، به مقابله برمی خیزند با شوک سومی که شامل پلیس، ارتش ، زندان و بازجویی است روبرو می شوند ).
شواهد میدانی در ایران نیز مو ید آن است که فاز اول شوک توسط طرح امکان خطر جنگ با امریکا و همچنین تحریم های سخت از جانب ترامپ با خروج وی از برجام شکل یافت. فاز دوم شوک نیز با طرح ادعاهای تجزیه ایران، خطر سوریه شدن یا ونزوئلا یی شدن ایران کلید خورده است و مدت ها است که بذر ترس از تجزیه کشور یا جنگ داخلی یا اضمحلال اقتصاد و بی ارزشی پول ملی و نگرانی از قحطی با استمرار بی سابقه کاهش ارزش ریال بوقوع پیوسته است ، لذا گروه صلح انجمن جامعه شناسی ایران نگران وقوع فاز سوم شوک درمانی یعنی مقابله و اعتراضات افرادی از جامعه با استمرار کاهش ارزش پول ملی و گرانی ها و ... است که با سرکوب خشن روبرو گردد. در ضمن نظریه جامعه شبکه ای کاستلز جامعه شناس اسپانیایی و نظریه پرداز علم ارتباطات ، در کتاب شبکه های خشم و امید (2012 ) نیز بشکلی دیگر با فاز سوم شوک درمانی و پیامد های دهشتناک آن هم پوشانی دارد لذا گروه صلح انجمن جامعه شناسی ایران امیدوار است که طرح فرضیه شوک درمانی اقتصادی واقعیت نداشته باشد و بدینوسیله مسئولان مربوطه را از پیامد های خطرناک و ناشناخته این نظریه برحذر می دارد .
*دبیر گروه صلح انجمن جامعه شناسي ايران
کد مطلب: 95943