می گویند داموکلس، یک درباری خوش‌زبان و چاپلوس بود که در دربار پادشاه ستمگری به‌نام دیونیزوس دوم پادشاه سیراکوز در قرن چهارم قبل از میلاد خدمت می کرد.

می گویند داموکلس، یک درباری خوش‌زبان و چاپلوس بود که در دربار پادشاه ستمگری به‌نام دیونیزوس دوم پادشاه سیراکوز در قرن چهارم قبل از میلاد خدمت می کرد. داموکلس ادعا می‌کرد پادشاه، از نظر قدرت و صلاحیت ادارهٔ مملکت، مردی خوشبخت و موفق است. پادشاه که از چاپلوسی های داموکلس خوشش می آمد روزی به او پیشنهاد کرد که آن دو یک روز جایشان را باهم عوض کنند تا داموکلس بتواند خود شخصاً این خوشبختی او را تجربه کند. داموکلس هم با شتاب و اشتیاق بسیار این پیشنهاد پادشاه را قبول کرد. شامگاه در دربار، ضیافتی ترتیب دادند و داموکلس از این‌که شاهانه از وی پذیرایی می‌شد بسیار خوشحال بود. اما در لحظات پایانی شام و ضیافت بود که داموکلس متوجه شد شمشیر تیزی درست بالای سرش با تار مویی از دم اسب آویزان است. بلافاصله با دیدن شمشیر، طعم خوش غذا و لذت میهمانی، از بین رفت و با سرعت و دست‌پاچگی از جا برخاست و از پادشاه اجازه خواست تا مجلس را ترک کند و در همان حال گفت که دیگر هیچ‌وقت آرزو نخواهد کرد که چنین خوشبخت باشد تا سایه شمشیری را که از آن زمان به بعد به شمشیر داموکلس شهرت یافت احساس کند. حکایت ایران و اعراب و برجام، بی شباهت به شمشیر داموکلس نیست...
نگرشی کلی به برجام به عنوان کاتالیزور یا مانع بهبود روابط ایران با اعراب، نگرشی ابتر است. حتی در زمان جنگ تحمیلی هشت ساله عراق بر ضد ایران، همه اعراب بر ضد جمهوری اسلامی ایران نبودند و همان زمان، سوریه به عنوان کشوری عربی، همراه ایران بود. اما طی دهه های اخیر، کشورهای حوزه خلیج فارس همواره از مواضع تقریبا یکسانی در قبال ایران برخوردار بوده اند. اما طی یک سال گذشته با اختلاف ایجاد شده بین عربستان و همپیمانانش با قطر، شکاف بین اعراب در قبال ایران پررنگ شده است. یک طرف، عربستان و کشورهای حامی عربستان بویژه بحرین و یمن قرار دارند و در سمت دیگر قطر و کشوری بیطرف همچون عمان جای گرفته است. بنابراین وقتی سخن از نگرش اعراب به برجام و روابط با ایران در فضای پسابرجام به میان می آید، باید دو جبهه کشورهای عربی را در طیف بندی تازه ای که طی یک سال اخیر شکل گرفته تفکیک کرد.
عمان و قطر هیچیک قرار گرفتن زیر سایه عربستان را بر نمی تابند. هر دو کشور با ایفای نقش فعال در معادلات بین الملل، تلاش کرده اند حضوری مثمرثمر در عرصه بین الملل داشته باشند. ایجاد شبکه تلویزیونی الجزیره توسط قطر، آغاز این حرکت جاه طلبانه قطر بود که با میزبانی نشست های مهم بین المللی و منطقه ای، تداوم یافت. اما عمان، نسبت به قطر، همواره به ایران نزدیکتر بود. مذاکرات ایران و آمریکا پیش از برجام، حتی در زمانی که مسوولیت مذاکرات هسته ای بر عهده تیم سعید جلیلی بود، با وساطت عمان آغاز شد و در پسابرجام نیز، عمان واسطه مبادلات انسانی و مالی دو کشور ایران و ایالات متحده پس از توافقات برجامی بود.
اما قطر پس از تحریم از سوی چهار کشور عربی عربستان، بحرین، یمن و مصر، به سوی ایران سوق یافت و ایران و ترکیه تبدیل به دو متحد منطقه ای قطر شدند.
بنابراین وقتی سخن از تاثیر برجام بر روابط ایران و اعراب به میان می آید، کشورهایی همچون عمان و قطر و طبیعتا عراق و سوریه را که روابطی استراتژیک با ایران دارند و برجام صرفا نقش مکمل در افزایش عمق استراتژیک این روابط داشته، باید مستثنی کرد و انچه مدنظر قرار دارد، عربستان و همپیمانانش است.
عربستان با ایران اختلافات ریشه ای دارد. این اختلافات، صرفا برآمده از تعبیر عرب و غیرعرب نیست بلکه برآمده از رقابت منطقه ای نزدیک و فشرده دو کشور در منطقه است. ایران و عربستان اگرچه در جبهه های رودررو در حال نبرد نیستند اما در جبهه هایی می جنگند که دو طرف اصلی رقابت را تشکیل می دهند. در سوریه، در یمن، در بحرین، در عراق، این دو کشور رقابتی سنگین با هم دارند و معادلات منطقه ای طی یک سال اخیر به گونه ای رقم خورده که ایران در اغلب جبهه ها دست بالاتر را داشته است. پیروزی ایران در سوریه و عراق بر جبهه مخالف به سرکردگی عربستان، و ناکام ساختن عربستان در بحرین و یمن، نشان می دهد عربستان در مقابل ایران موفقیتی نداشته است و در همین راستا می توان هتاکی و لحن تند مقامات عربستان در قبال ایران را ارزیابی کرد.
اما در این میان نقش برجام چیست؟ عربستان می دانست که در صورت توافق ایران و آمریکا و تحقق توافق هسته ای یا همان برجام، و پذیرش ایران در عرصه بین الملل، امکان ایجاد جبهه مخالف بر ضد ایران دشوارتر می شود. به همین دلیل در طول مذاکرات هسته ای از لابی خود استفاده کرد و لابی سعودی – صهیونیستی در طول مذاکرات هسته ای تلاش کرد تا به هر قیمت ممکن از توافق ایران و قدرتهای جهانی جلوگیری کند. اما عزم جدی ایران از یک سو و آمریکا و 5 قدرت جهانی از سوی دیگر برای تحقق توافق هسته ای، لابی های پیدا و پنهان اعراب و صهیونیستها را ناکام گذاشت و زمینه جلب حمایت جامعه جهانی از توافق برجام را فراهم ساخت. توافقی که علیرغم فضاسازی های تند دونالد ترامپ رییس جمهور جدید آمریکا، همچنان مورد حمایت جامعه جهانی قرار دارد و تنها آمریکاف اسرائیل و عربستان سعودی با آن مخالفند.
برجام مانع از آن شد که عربستان بتواند اجماعی بر ضد ایران شکل دهد و این بزرگترین شکست برای عربستان است. هیات حاکمه جوان عربستان، به دنبال به حاشیه راندن ایران بود اما وقتی از تحقق این هدف ناکام ماند، به حملات لفظی صریح علیه ایران روی آورد و حتی در دادن امتیازات فراوان به دونالد ترامپ که در زمان انتخابات، عربستان را به گاوی شیرده تشبیه کرده بود که باید آن را تا آخر دوشید، از هیچ تلاشی فروگذار نکرد.  چرا که هدف، تقویت جبهه مخالف ایران بود که البته برجام، آنقدر توافق محکمی هست که عربستان و آمریکا و رژیم صهیونیستی را در نیل به این هدف ناکام بگذارد.
عربستان نتوانست مانع از تحقق برجام شود و توافق هسته ای که زمینه بازگشت ایران به جامعه جهانی را فراهم ساخت، شکست اول برای عربستان بود. از سوی دیگر عربستان در جبهه های مختلف منطقه ای با ایران در حال نبرد است و از آنجا که در این نبردها اغلب ناکام بوده، حال که نمی تواند ایران را به عنوان یک خطر جدی برای جامعه جهانی معرفی کند به تحرکات ایذایی روی آورده است. اما واقعیت آن است که تا زمانی که توافق برجام پابرجاست، عربستان توان ایجاد اجماعی بر ضد ایران را نخواهد داشت.
برجام همچون شمشیر داموکلس بر روی سر هیات حاکمه عربستان سعودی قرار گرفته و تنها همراهی دونالد ترامپ در آمریکا با عربستان و مواضع یکسان رژیم صهیونیستی با آنها در قبال ایران، موجب شده آنها همچون شادی داموکلس در ضیافت پادشاه، خطر برجام را گاهی به فراموشی بسپارند. اما وقتی اروپا با جدیت از برجام حمایت می کند، و چین و روسیه همچنان حامی برجام و همچنین مواضع ایران در منطقه هستند، و وقتی شکافی جدی بین آمریکای عصر ترامپ با اتحادیه اروپا ایجاد شده، سایه شمشیر بیش از هر زمان دیگری بر سر داموکلس - عربستان و حامیانش - سنگینی می کند تا مانع از هر گونه حرکت جدید آنها بر ضد ایران شود. توافق بین المللی بر روی برجام، همچون سایه شمشیر داموکلس است که سعودی ها را تهدید می کند و این مهمترین نقطه امیدوارکننده برای ایران، در تنهایی عربستان و همپیمانان محدودش در منطقه است.