رییس جمهور ترکیه این روزها بیش از همیشه چهره یک رهبر نگران را به خود گرفته است. این مهم را می شود از تصمیماتش فهمید. او که پس از کودتای نافرجام علیه دولتش درگیر تسویه حساب های شخصی و حزبی با منتقدانش شده،مدت هاست که سیاست دیوار سازی پیشه کرده و می خواهد دورتادور کشورش را محصور کند.

رییس جمهور ترکیه این روزها بیش از همیشه چهره یک رهبر نگران را به خود گرفته است. این مهم را می شود از تصمیماتش فهمید. او که پس از کودتای نافرجام علیه دولتش درگیر تسویه حساب های شخصی و حزبی با منتقدانش شده،مدت هاست که سیاست دیوار سازی پیشه کرده و می خواهد دورتادور کشورش را محصور کند.
او رییس جمهوری است که نمی خواهد همچون صدام حسین و بشار اسد درگیر جنگ داخلی و خارجی شود اما سیاست هایش موجب شده تا در سوریه زمینگیر شود و با همسایگانش بدعهدی کند و در داخل نیز با منتقدانش اختلافات فراوانی پیدا کند. او که زمانی رفیق گرمابه و گلستان بشار اسد بود اولین همسایه ای شد که به اسد پشت کرد و بدتر آنکه مخالفان دولت سوریه را هم از درون مرزهایش تجهیز کرد. حتی کمی آنسوتر زمانی دولت وی بیشترین مراودات تجاری را با روسیه داشت اما در برهه ای شیفتگی اش به دول غربی بیشتر شد و به ناگاه اقدام به سرنگونی هواپیمای روسی بر فراز سوریه نمود و رسما با پوتین وارد مخاصمه شد.
اگر نگاهی به نقشه ترکیه بیاندازید متوجه می شوید این کشور با همه همسایگان خود بدون استثنا مشکلاتی جدی دارد. دولتش حالا به بهانه های مختلف اما با ذهنیت ترس از توطئه قصد کرده دورتادور کشورش را دیوار بکشد. اردوغان اگرچه در مقام نظر بارها از ایران بخاطر حمایت از وی در زمان کودتا تشکر کرده اما ساده انگارانه ست که بپذیریم او با ما نیز سر دوستی دارد و ما را به طرفه العینی نمی فروشد. چرا که وقتی خبر دیوارکشی های بی اندازه او در مرزها به گوش حسن روحانی رسید رییس جمهور را مجبور کرد در یک همایش منطقه‌ای به طعنه بگوید زمان دیوارکشی‌ها پایان یافته است اما اردوغان گوشش بدهکار این حرف ها نبود.
دی ماه گذشته بود که با انتشار خبری از طرف وزارت دفاع ملی ترکیه اعلام شد این کشور قصد دارد مرزهای خود با ارمنستان، ایران و گرجستان را در استان ایغدیر هم مرز با ایران، استان قارص در مرز ارمنستان و شهر ارداهان در مرز گرجستان را دیوار بکشد. رئیس‌جمهور ترکیه بعدتر این خبر را تایید کرد و گفت «ما ایجاد دیواری به طول 650 کیلومتر در مرز با سوریه را تکمیل کرده‌ایم و همین کار را در طول مرزهای مان با عراق و ایران خواهیم کرد.» جالب تر آنکه مرحله اول این طرح در شهریور پیش رو به پایان می رسد و بزودی بخش مهمی از مرز ایران و ترکیه را دیوارهای بتونی عظیم دربرمی گیرند.
با این تفاسیر چه برداشتی از این اقدام قابل تامل به اذهان دولتمردان کشورهای همسایه متبادر می شود؟ اصولا آنکارا با ادامه این دیوار سازی های عجیب چه پیامی را به تهران، دمشق، بغداد، تفلیس و ایروان صادر می کند؟
جالب آنکه دولت ترکیه در بیان علل احداث دیوار در مرزهایش با ایران تاکید می کند که بدنبال ممانعت از ورود تروریست های پ.ک.ک و قاچاقچیان به خاک کشورش است. آنها عنوان داشتند که در اردوگاه های پ.ک.ک حدود 800 نیرو حضور دارند که در خاک ترکیه اقدامات تروریستی انجام می دهند و وقتی ارتش ترکیه آنها را تعقیب می کند، به داخل خاک ایران عقب نشینی می کنند. اما آیا یک ذهن تحلیلگر این دلیل را می تواند بپذیرد؟ اصلا آیا یک نیروی تروریستی 800 نفره چنین توانی دارد که کشوری را متحمل چنین هزینه گزافی برای دیوارکشی در مرزهایش کند؟ مسئله مهم دیگر اینکه بخش اعظمی از مرزهای ایران و ترکیه، مناطق کوهستانی صعب العبوری ست که در شش ماه سرد سال عبور و مرور در آن بسیار پرخطر است و اصلا شباهتی با دشت های وسیع در مرزهای این کشور با سوریه ندارد که نگران رفت و آمد مهمات سنگین تروریست ها باشد. اگر اینطور باشد که پس می بایست سال ها پیش تمام خاورمیانه دیوارکشی می شد و آفریقا در محاصره حصارها فلج می ماند. اصلا این استدلال به کنار، ترکیه در مرزهایش با ارمنستان و گرجستان چرا بدنبال دیوارسازی ست؟ آیا نگران ورود نیروهای مخالف کردتبار از ارمنستان و گرجستان است؟ پاسخ :خیر.
ترکیه اردوغان بیش از همیشه درگیر توهم توطئه است. او با این سیاست ها نه می تواند دست دوستی به سوی کشورهای همسایه دراز کند و نه می تواند مردمش را قانع سازد. عجیب نیست اگر فردا روزی بشنویم که اردوغان ورود و خروج شهروندانش را هم بیش از پیش امنیتی کرده و می رود تا دیوارها را بین مردمش نیز گسترش دهد. امروز که در قاره ای به وسعت اروپا مرزها معنای دیگری یافته اند و سیاست های ترامپ در دیوارسازی میان سرحدات آمریکا و مکزیک از سوی جهانیان به سخره گرفته می شود این تنها اردوغان است که راه خود را می رود و اضطرابش را پشت حصارهای بتونی پنهان می کند. تاریخ مصرف این سیاست ها سال هاست که گذشته و رهبرانی که ذهن شان محصور دیوارهاست بدون شک در میان همان ها تنها خواهند ماند.
*عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی