تقریبا نزدیک به بیست سالی میشود که ایران به دنبال عضویت در WTO است. در دولت اصلاحات و به کمک دیپلماتهای کشورمان و رایزنی با رئیسجمهور وقت فرانسه، موفق شدیم که به عنوان عضو ناظر وارد این سازمان شویم. اما با روی کار آمدن محمود احمدینژاد، همه چیز سرجای اول برگشت و کل داستان به فراموشی سپرده شد.
قصه الحاق ایران به WTO، بیشتر به طنزی میماند که شروع آن از سال 1996 میباشد. همه این ماجرا در حالی است که در سال گذشته و در نشست عمومی این سازمان، جمهوری لیبریا به عنوان یکصد و شصت و سومین عضو برگزیده شد. نکته جالب ماجرا آنجایی است که کشور بعدی که عضو این سازمان شده، افغانستان میباشد. عضویت در این سازمان نیازمند اجماع همه اعضای آن است و یکی از مهمترین اعضای این سازمان هم کشور آمریکاست. به بیان دیگر، مادامی که آمریکا و هم پیمانانش در واقع نظر و رای مثبتی به عضویت ایران در این سازمان ندهند، عضویت ما قطعی نمیگردد و در ادامه مذاکرات موفق ایران با جامعه جهانی و 1+5 که منجر به توافق با گروه 1+5 و برداشتن تحریمهای مربوط به فعالیتهای هستهای ایران شد، گام بزرگی از سر راه توسعه روابط بینالمللی کشورمان با کشورهای مطرح جهان و در راس آنها آمریکا برداشته شد؛ روابط بانکی و سوئیفت برقرار شد، تحریمهای مربوط به بیمه و حملونقل برداشته شده و ما شاهد حضور پرتعداد هیاتهای تجاری سیاسی در کشورمان هستیم. ما در صورت عضویت در این سازمان میتوانیم از مزایای عضویت در سازمان که الان از آنها محروم هستیم، برخوردار شویم؛ از جمله مهمترین این مزیتها استفاده از ظرفیتهای کشورهای توسعه یافته به صورت برابر است. در حال حاضر صادرکنندگان ما در کشورهای هدف با مقررات تبعیضآمیزی مواجه هستند که به صورت تعرفهای و روابط فنی مشکلاتی در مسیر صادرات کالاهای ما قرار دادهاند که رقابت صادرکنندگان ما در این کشورها نابرابر شده است. این تبعیضها در صورت عضویت در سازمان تجارت جهانی برداشته میشود. به این ترتیب صادرات ما حتما تقویت میشود با توجه به این که امروز شاهد تورم زیر 10 درصدی هستیم و از این نظر هم به تورم جهانی که متوسطش حدود 5 درصد است نزدیک شدهایم، خود به خود زمینه رقابتپذیری کالاهای ما (کالاهای داخلی کالاهایی که برای واردات میآیند) بهتر فراهم شده است که اکنون زمینه سرمایهگذاری شرکتهای خارجی در داخل فراهم شده است. ایران در منطقه ژئوپلیتیکی خاصی قرار دارد. در پیرامونمان، حداقل در همسایگیمان 17 کشور مختلف و با جمعیت بیشاز 400 میلیون نفر وجود دارد که میتوانیم با استفاده از مشارکت با شرکتهای بزرگ خارجی و تولید برندهای معتبر در داخل کشور حداقل بازارهای منطقه و برخی از کشورهای خاورمیانه و حتی خاور دور را از آن خود کنیم. به طور قطع عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی، دروازههای جدیدی از اقتصاد جهانی را به روی ایران باز خواهد کرد. اما نباید فراموش کنیم که پذیرش درخواست ایران و پیوستنمان به جمع کشورهای عضو این سازمان کافی نخواهد بود و باید زیرساختهای لازم برای حضور موثر در سازمان تجارت جهانی را فراهم کنیم. با عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی، دروازههای کشور به روی کالاهایی که پیشتر گرانتر از قیمت واقعی به دست ما میرسید باز خواهد شد. در بخش تولید این فضا به وجود خواهد آمد تا مواد اولیه مورد نیاز با قیمت مناسبتری به دستمان برسد و از طرف دیگر، تسهیل و استفاده از مواد اولیه مرغوبتر میتواند به افزایش کیفیت کالاهای ایرانی منجر شود و زمینه را برای ارتقای صادرات فراهم کند. در چنین شرایطی است که میتوانیم در عرصه بینالمللی و بازارهای جهانی با ارائه کالاهای رقابتپذیر حرفی برای گفتن داشته باشیم. عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی یک موضوع اجتماعی است و همه اعضای آن باید نسبت به آن اظهار تمایل کنند و ایران باید برای اقناع تمام اعضا تلاش کند. فرایند پیوستن به سازمان جهانی فرایندی است که همه دستگاهها باید در این راستا همکاری لازم را بکنند. در کنار دولت، اتاقهای بازرگانی، تشکلها و انجمنها باید در فرایند عضویت ایران در WTO هماهنگ شوند. سه قوه باید در این زمینه به طور موثر مشارکت کنند تا با طی فرایند عضویت از مزایای حداکثری پیوستن به WTO بهرهبرداری کنیم. الحاق به سازمان جهانی یکسری قواعد خاص دارد. اصولی همچون آزادی واردات کلیه محصولات صنعتی و کشاورزی، آزادسازی تجارت خارجی، آزادسازی نرخ کالا و خدمات و حذف کلیه یارانههای غیرمستقیم، آزادسازی نرخ بهره و ایجاد دولت ناظر به جای دولت عامل در عرصه اقتصاد. شاید عملی شدن این واقعیتها در عرصه اقتصاد ایران، برخی کارشناسان را برای تحقق رویای پیوستن ایران به WTO به شک و تردید انداختهاند. ایران علاقمند به توسعه ظرفیتهای داخلی کشور و ایجاد آمادگی در بخشهای مختلف اقتصاد است و ممکن است در ادامه تلاش برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی به چالشها و مشکلات پیشبینی نشدهای دچار شود. از سوی دیگر مسائل و مشکلات محیطی و غیرفنی به فرایند عضویت ایران در WTO وارد شده است و بر آن سایه انداخته و باعث طولانی شدن روند اجرای آن شده است. با توجه به این سوابق نمیتوان زمان مشخصی را برای الحاق ایران به سازمان جهانی مشخص کرد. اما منطقیتر این است که ما باید به دنبال استانداردسازی و ساختن زیرساختهای اقتصاد کشورمان جهت تایید WTO برویم. اقتصاد ایران برای جهانی شدن بایستی به این سازمان بپیوندد.