برجام محصول یک شرایط اضطراری بود. شرایطی که طرفین مسأله هسته‌ای به این نتیجه رسیدند که ادامه مسیر پیشین هزینه‌زا و بی‌فایده است.

برجام محصول یک شرایط اضطراری بود. شرایطی که طرفین مسأله هسته‌ای به این نتیجه رسیدند که ادامه مسیر پیشین هزینه‌زا و بی‌فایده است. از یک‌سو قدرت‌های جهانی(اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد) فهمیدند که تحریم‌ها گرچه فشارهای اقتصادی را افزایش می‌دهد اما خللی در تداوم برنامه هسته‌ای ایران ایجاد نمی‌کند و برعکس، با تحدید و تهدید، عزم داخلی جهت مقاومت در برابر قدرت‌های خارجی افزایش می‌یابد. در این‌سو ایران به آن‌چه می‌خواست، یعنی توان‌مندی‌های نرم‌افزاری در پروژه هسته‌ای(دانش غنی‌سازی، پرورش نخبگان علمی و مراکز فنی مستحکم و دور از دسترس دشمن) دست یافته بود و ادامه این مسیر را ضروری ندانست. به خصوص که بی‌کفایتی‌های اقتصادی دولت‌های نهم و دهم، موجب افزایش تأثیر تحریم‌ها شده و تداوم فشارهای معیشتی ممکن بود به بروز نارضایتی های اجتماعی منجر شود و این هدفی بود که پس از ناآرامی‌های متعاقب دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری، در دستور کار کنگره آمریکا قرار داشت تا بدین وسیله وحدت اجتماعی و سیاسی ایران را متزلزل سازند. در این شرایط، برجام به مثابه راهبردی جهت عبور از مرحله تخاصم به رقابت بود. در واقع، نه اختلافات پایان یافته و نه قرار است برجام به حل‌المسائل آن اختلافات بدل شود. بلکه طرفین منازعه هسته‌ای(ایران و قدرت‌های جهانی) چون دانسته‌اند قدرت حذف یکدیگر را ندارند، وجود یکدیگر را به طور مشروط پذیرفته‌اند ولی رقابت بر سر منافع ملی و منطقه‌ای خویش را به نحو دیگر دنبال می‌کنند. در این میان، تحلیل مخالفان برجام مبنی بر تقلیل مسأله هسته‌ای به دشمنی ایران و آمریکا، نوعی ساده‌پنداری مسأله است. مزیت برجام در این بود که مسأله‌ای را پایان داد که نه فقط آمریکا و اروپا که چین و روسیه و حتی برخی دولت‌های موثر دیگر مانند هند و برزیل نیز به آن حساسیت نشان می‌دادند. شاهد مثال این‌که برخی قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد با امضای همه اعضای دائم تصویب شده و هیچ‌یک آن را وتو نکرده‌اند. بنابراین، پایان دادن به مسأله هسته‌ای مهم‌ترین وجه مثبت برجام است. به خصوص که هزینه‌های ارائه‌شده در برجام تنها برخی دستاوردهای فیزیکی و سخت‌افزاری هسته‌ای بود که به مرور زمان طی دهه‌های آینده، کارآیی خود را از دست می‌دادند. در سوی دیگر، خطای موافقان برجام، تقلیل دستاوردهای آن به رفع تحریم‌ها و گره زدن راه حل مشکلات معیشتی و اقتصادی به آن بوده که اکنون گریبان دولت یازدهم را نیز گرفته ولی خودکرده را تدبیر نیست.
این مقدمه از آن رو ذکر شد که برجام به تعبیر فلاسفه چنان یک «شر ضرور» قلمداد می‌شود که ممکن است بعضی مسئولان برخلاف میل باطنی به آن رضا داده باشند ولی مهم اراده‌ای است که جهت تغییر موازنه نیروها در این مسأله وجود داشته است. به همین دلیل، برجام داخلی و عبور از حوادث پس از دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری، نیازمند درک لزوم عبور از این موقعیت و سپس، اراده اقدام متقابل و متوازن است. پیروزی در سیاست تنها در کسب قدرت بالفعل نیست بلکه پیش از آن باید قدرت بالقوه حضور را کسب کرد. ارزش «مشروعیت رقابت» سیاسی در عرصه‌های مدنی، رسانه‌ای و حزبی کمتر از ارزش «مشروعیت مشارکت» اجتماعی منتج به حضور در پاستور، بهارستان و بهشت نیست که حتی بیش از آن است. اگر حضور موثر یک جریان در چارچوب ساختار سیاسی به رسمیت شناخته نشود، اجازه حضور در سیستم تصمیم‌گیری را نخواهد یافت و بر فرض که نیروهای میانی آن بتوانند در برخی مناصب حضور یابند، اجازه تصمیم‌سازی و نقش‌آفرینی نخواهند داشت. ردای رهبری سیاسی یک جناح شایسته کسانی است که درایت لازم نسبت به درک موقعیت‌های متفاوت و شجاعت بیان صریح و شفاف موضع و اقدام سیاسی متناسب را داشته باشند. نمی‌توان در عزلت روشنفکری نشست و خطابه سر داد و از دیگران نیز توقع درک متقابل داشت. سکوت از هراس ریزش هواداران یا عدم پاسخ متناظر از سوی حاکمیت، تنها به تداوم فضای تعلیق منجر خواهد شد. این توقع بی‌جایی نیست که آن‌چه در خلوت گفته می‌شود، در جلوت نیز بیان شود. اگر در محافل خصوصی بر نادرستی بعضی مدعیات قبلی تأکید می‌شود، همین موارد علناً بیان گردد تا تکلیف بر همگان روشن شود. در پاییز 1388 نامه‌ای سربسته از رهبری جریان اصلاحات به مقامات عالی‌رتبه نظام نگاشته شد که به اذعان منابع خبری اصول‌گرا، مخاطب، آن را نامه‌ای نجیبانه خواند. شاید اکنون زمان آن فرارسیده نامه‌ای سرگشاده نوشته شود. بیانیه‌ای که منصفانه، موشکافانه و محترمانه، به اراده اصلاح‌طلبان جهت عبور از مسائل پیشین تصریح کند و حساب اپوزوسیون و پوزوسیون را روشن نماید. اگر بزرگان جبهه اصلاحات اراده‌ای بر آن داشته باشند، اراده‌ای که از هیاهوی رقیب و طعنه رفیق نهراسد و قدمی به پیش گذارد.