کودتای نظامی در ترکیه در روزهایی که رئیس جمهوری این کشور در تعطیلات بود و نگاه های خیره به حمله تروریستی نیس فرانسه به شکست منتهی شد. آنچه که بامداد شنبه در ترکیه رخ داد دارای پیچیدگی‌هایی بیش از یک شورش نظامی بوده است.

کودتای نظامی در ترکیه در روزهایی که رئیس جمهوری این کشور در تعطیلات بود و نگاه های خیره به حمله تروریستی نیس فرانسه به شکست منتهی شد. آنچه که بامداد شنبه در ترکیه رخ داد دارای پیچیدگی‌هایی بیش از یک شورش نظامی بوده است.

فعالیت‌های نظامی ترکیه به دلیل عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی تحت نظارت ناتو است ، این موضوع روابط ترکیه را با متحدین غربی این کشور به نوعی تحت‌الشعاع خود قرار خواهد داد. شایعه دخالت خارجی مسئله‌ای است که نمی توان از کنار آن بی‌تفاوت عبور کرد.

ترکیه کشوری است که تاکنون حداقل 3 کودتا را مزه کرده است و نظامیان وارث آتاترک  به طور سنتی خود را محق به عملیات نظامی علیه هرگونه تخطی از آرمان‌های لائیک می‌دانند. این رویکرد موجب شد اردوغان بلافاصله پس از تصاحب قدرت با کمک فتح‌الله گولن علیه افسران مستعد کودتا وارد عمل شود. پرونده مشهور «ارکنه گن» تیر خلاصی بود که «فتح‌الله گولن» برای دل اردوغان به کودتاچیان ارتش شلیک شد. طنز روزگار این است که دو متحد دیرینه برای قدرت بایکدیگر درگیر شدند و امروز گولن متهم به طراحی کودتا شده است.

جنبش خدمت یا همان هیزمیت در جامعه ترکیه دارای آن‌چنان نفوذی است که می‌توان آن را با نفوذ کمالیست‌ها مقایسه کرد اما کودتای عقیم ارتش بهانه سرکوب آنها را فراهم کرده است. از همان لحظه نخست مشخص بود که شورش نظامی گولن فاقد فاکتورهای مورد نیاز برای تکرار کودتای ژنرال السیسی در ترکیه بود. در جریان کودتا فرمانده مشخصی وجود نداشت و این مسئله منجر به عدم واحدهای نظامی شورشی شد.

فاکتور اصلی شکست کودتا  ، خاطره ناخوشایند مردم ترکیه از حضور نظامیان در عرصه سیاست بود. شورش اجتماعی و سیاسی علیه اردوغان اقدامی بود که قطعا بیش از هر عملیاتی می‌توانست به گولن کمک کند. با محاسبات سرانگشتی ریاضی کودتای رخ داده یک گاف فاحش بوده است که تنها و تنها کام اردوغان را شیرین کرد.

در میان تمام کش و قوس‌های کودتا مساله مبهم اینجاست که چرا  «میت» سازمان اطلاعاتی ترکیه که مدام به دنبال آنچه که دولت موازی گولن هستند ، موفق به پیش‌گیری از کودتا نشده بودند. در کنار این علامت سوال نکته جالب اینجاست که بلافاصله حدود 3 هزار نفر بازداشت شده‌اند.

اگرچه آقای سیبیلو توانست به لطف آسمان و زمین با همراهی مردم بر کودتا چیره شود اما اقدامات آتی اردوغان می‌تواند او را گرفتار مخمصه‌ای سخت کند. نقطه ضعف فاحش سیاستمداران خاورمیانه این است که آنها گرفتار مستی قدرت می شوند و اردوغان نیز نشان داده که مستعد این مسئله است.

حزب عدالت و توسعه در انتخابات سال گذشته نتوانست اکثریت کرسی‌های مجلس را از آن خود کند و با زحمت موفق شد اداره دولت را در دست خود نگه دارد؛ آنها تغییر سیستم حکومت ترکیه از پارلمان به ریاست جمهوری را در فضای پساکودتا دنبال خواهند کرد. اردوغان در شرایطی قرار گرفته که می‌تواند از موقعیت برتری که نسبت به مخالفانش به آن دست یافته و حس همبستگی ملی که در جریان کودتا ترکیه را فراگرفت به نفع خود استفاده کند و حتی اگر مجلس کنونی را نتواند با تصمیم خود برای تغییر نظام سیاسی همراه سازد، جای پای محکمی برای انتخابات زودرس و تشکیل مجلسی با ترکیبی همراه و همگام با خود دارد.

اگرچه اقدام کودتاچیان به شدت محکوم است اما تصاویر منتشر شده از شکنجه سربازان ارتش ترکیه به هیچ عنوان دموکراتیک نیست. برخورد خشونت‌آمیز تحت عنوان برخورد با عوامل کودتا با اعدام‌، شکنجه و زندان در آینده خیلی نزدیک زمینه کودتا یا موج ترور را فراهم خواهد کرد. در همین حال تضعیف ارتش ، ترکیه را در مقابل تهدیدات امنیتی آسیب‌پذیر خواهد کرد. وضعیتی که تصویر شد باتوجه به تهدیدات امنیتی داعش تبعات کشنده‌‌ای برای مردم ترکیه خواهد داشت.