پیروی حکومت ها از سیاست های متضاد با منافع مردم خویش یکی از پدیده های مشهود در سراسر تاریخ، صرف نظر از زمان و مکان است. انسان ظاهراً در حکومت بیش از هر رشته دیگر فعالیت های بشری بی کفایتی نشان می دهد. خرد که می توان گفت داوری بر پایه تجربه و عقل سلیم و اطلاعات موجود است، در این رهگذر کمتر به کار می افتد و اغلب سرخورده و ناکام می ماند.

پیروی حکومت ها از سیاست های متضاد با منافع  مردم خویش یکی از پدیده های مشهود در سراسر تاریخ، صرف نظر از زمان و مکان است. انسان ظاهراً در حکومت بیش از هر رشته دیگر فعالیت های بشری بی کفایتی نشان می دهد. خرد که می توان گفت داوری بر پایه تجربه و عقل سلیم و اطلاعات موجود است، در این رهگذر کمتر به کار می افتد و اغلب سرخورده و ناکام می ماند. چرا زمامداران این همه برخلاف عقل و منافع خردمندانه خویش عمل می کنند؟ چرا شعور چنین به ندرت وارد کار می شود؟» تاریخ بی خردی نوشته باربارا تاکمن مورخ خلاق و پرشور امریکایی با همین پاراگراف آغاز می شود.

تاکمن در ادامه سه شرط را به عنوان ملاک تشخیص یک رفتار بی خردانه مطرح می کند. او در واقع با خواننده خود قرار می گذارد که از اینجا به بعد هر جا حرف از بی خردی زده شد، مراد رفتاری است که واجد این سه شرط باشد؛

اول آنکه نه تنها از دید حال به گذشته بلکه در زمان خود نیز ناقض غرض انگاشته شده باشد.

دوم آنکه باید راه دیگری سوای آنکه پیموده شد وجود می داشته است.

شرط سوم این است که برای رهایی از مشکل شخصیت سیاست مورد بحث باید متعلق به گروه باشد نه یک فرد حکمران و از طول عمر سیاسی یک نفر تجاوز کند.

این شرط سوم اتفاقاً یکی از مهم ترین ویژگی های کتاب را پیش می کشد. تاریخ بی خردی در تمامی صفحات خود سعی می کند از قضاوت درباره افراد پرهیز کند و بیشتر به جریانات رایج در حکومت های مورد نظر خود بپردازد. باربارا تاکمن برای آنچه خود رهایی از مشکل شخصیت می نامد، سعی می کند از قرار دادن بار تمام مسوولیت ها بر دوش یک نفر پرهیز کند و نشان دهد وقتی یک ساختار غلط در جریان حکومتی وجود داشته باشد و بدبختانه نهادینه هم شده باشد، چطور به صورت ناخودآگاه و برخلاف اعتقادات و ذهنیات آگاهانه افراد مسیر را برای رفتارهای نابخردانه باز می کند. بخشی از این کتاب مهم و تاثیرگذار در تفکر سیاسی غرب مربوط به سیاستهای نابخردانه آمریکا در جنگ ویتنام است. جنگی که پنج رئیس جمهور امریکا،ترومن، آیزنهاور، کندی، جانسون و نیکسون در باتلاق آن گرفتار می شوند و بعد از ۲۵ سال دست و پا زدن در برابر کشوری که به زعم خودشان یک کشور درجه چهار آسیایی بیش نبود، سر افکنده و شکست خورده به خانه بازمی گردند، جنگی که جریانات رخ داده در آن کاملاً با تعریفی که تاکمن در ابتدای کتاب از مفهوم بی خردی ارائه می کند، همخوانی دارد. اولاً در زمان خود نیز ناقض غرض بود، ثانیاً راه های دیگری هم برای مواجهه با آن و حل مشکل وجود داشت و ثالثاً ناشی از اشتباه یک گروه سیاستمدار در طول زمانی نه چندان کم بود نه نتیجه بی خردی یک فرد خاص.تاکمن در کتاب خود به همان نتیجه ای دست می یابد که چامسکی[1] به آن اشاره کرده است،انگیزه بسیاری از دخالتهای نظامی وسیاسی اشتباه دولتهای آمریکایی را می توان در چهارچوب یک ایده ژئوپولیتیک بسیار قدیمی و ریشه دار در بنیادهای آمریکایی جستجو کرد که با تبلیغات بازاری، عوام پسندانه و ساده اندیشانه در طول تاریخ همراه بوده است.

اجازه دهید چارچوب تحلیلی تاکمن را برای بررسی رفتار دولت آمریکا در پسابرجام به کار بریم.سوال مهمی که در ابتدا باید پرسیداینست که آیا اعمال تحریمهای زیرپوستی که عملا روح وفلسفه توافق برجام را به محاق می برد خردمندانه است؟ جریان سیاسی غالب در حکومت آمریکا که بعلت کینه های عمیق و ریشه دار در طول سی و چند ساله گذشته ، نه بر اساس منطق و خرد بلکه بر اساس احساسات و تمایلات روحی، سیاست کژمنشانه ای را به دولت آمریکا دیکته می کنند. قبل از هرچیز و قبل از اینکه دولت آمریکا را تحت فشار خواسته های غیرمعقولانه برای تحریم پنهانی اقتصاد ایران قرار دهند می بایست به سوالات زیر پاسخی معقولانه دهند:

اگر ایران در قبال اعمال محدودیتها و نظارتهای فراگیر بر سر برنامه هسته ای خود عملا از منافع محسوس و قابل ذکری برخوردار نگردد آنگاه افکار عمومی جامعه حمایت محسوس و فزاینده تری برای پیشبرد و ازسرگیری برنامه هسته ای از خود نشان نمی دهد؟

اگر ایران بواسطه کارشکنی و کژرفتاری نابخردانه آمریکا در اجرای تعهدات پسابرجام تصمیم به لغو توافق نماید آیا ایران این حق را نخواهد داشت که در توافق بعدی محدودیتها و نظارتهای فراگیر کمتری به نسبت قبل بپذیرد؟مطمئنا اگر این حق را افکار عمومی جهانی به این کشور ندهد که البته گزاره ای قابل تردید است اما در غیر قابل تردید بودن این گزاره شکی نخواهد بود که افکار عمومی داخلی این حق را برای کشور خود قائل می شوند که البته سیاستمداران آمریکایی این را به خوبی می دانند که سیاستمداران ایرانی به مراتب اهمیت بسیار بیشتری به افکارعمومی داخلی قائل خواهند شد.

سیاستمداران آمریکایی باید بداند که اعمال تحریمهای اقتصادی و آپارتاید اقتصادی،تحریم یک حکومت نیست بلکه در واقع شلیک گلوله به دل مردم جهان است که با این هدف وضع می شود که  مانع از تحقق رشد،شکوفایی و بالندگی یک ملت متمدن با تاریخ چندهزارساله شود و این موضوع در تضاد با ارزش های جهانشمول حقوق بشر و عدالت و آزادی است که حکومت آمریکا خود را قهرمان ستایش برانگیز آنها می داند.

نمونه های تاریخی سیاستهای نابخردانه حکومت آمریکا در قبال مردمان این سرزمین کم نیست، کودتای مرداد 1332، جنگ 8 ساله ایران و عراق ،سرنگون شدن هواپیمای مسافربری ایران با شلیک موشک هدایت شونده از ناو یواس‌اس وینسنس متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا بر فراز خلیج فارس و سیاستهای پسابرجامی نمئنه ای از جنایتهای  حکومت آمریکا در طول تاریخ کوتاه روابط بین دو کشور است که مطمئنا از دید یک سیاستمدار منصف، نابخردانه بودن آنها محلی از اعراب نخواهد داشت.کما اینکه دولتمردان آمریکایی در مورد اول مجبور به عذرخواهی و اظهار پشیمانی گشته اند.

جامعه سیاسی آمریکا یکبار دیگر در مقابل این انتخاب قرار دارد که آیا می تواند تلاشی برای درک مسائل(بحران هسته ای و...) از خود نشان دهد  یا با رد این تلاش و کمک به ساختن بحران غیرضروری، به وقوع حوادث هولناک تری در آینده کمک خواهد نمود و نهایت اینکه به قول تاکمن  ((بی آبرویی یک فرمانروا در تاریخ جهان مطلب مهمی نیست اما بی آبرویی یک حکومت تکان دهنده خواهد بود.))