با وجو ترافيك روز افزون جاده اي و هوايي، حمل نقل افراد و محموله ها از طريق راه آهن نيز در حال افزايش است و اين امر به معناي افزايش نياز به ريل جهت راه سازيست . البته شرايط براي اين بازار خاص از يك ناحيه به ناحيه ديگر تفاوت زيادي خواهد داشت .

حمل و نقل ريلي ، چه در زمينه افراد و چه براي كالاها ، در نقاط مختلف دنيا رونق زيادي دارد و پيش بيني مي شود كه اين رونق در سال هاي بعد نيز ادامه خواهد داشت و همين امر فرصت مناسبي را براي فولادسازان جهت توليد ريل در راستاي ايجاد راه هاي جديد و يا تعمير خطوط قبلي فراهم مي سازد . تجارت ريل يك تجارت جهاني است و با نگاهي به آمار صادركنندگان مي توان به عمده ترين توليدكنندگان اين محصول پي برد ( جدول ۱ ) . از جمله مهم ترين سازندگان ريل مي توان به كارخانه هاي Nippon Steel و JFE Steel در ژاپن ، Voestalpine در اتريش ، Třinecké Železárny در جمهوري چكسلواكي و Lucchini در ايتاليا اشاره نمود . بزرگ ترين ريل سازان چيني عبارتند از : Angang Group ، Baotou Iron & Steel و Wuhan Iron & Steel . كارخانه هاي Evraz و Mechel مهم ترين ها در منطقه CIS و ArcelorMittal ، Steel Dynamics و Evraz نيز مهم ترين توليدكنندگان اين محصول در آمريكاي شمالي هستند.
مصرف ريل در جهان به صورت متوسط ۱۰m t در يك سال تخمين زده شده است كه البته اين عدد در سال گذشته به علت كاهش سرمايه گذاري در راه سازي ريلي در كشور چين كاهش يافت. مبلغ معاملات مربوط به ريل در سطح جهاني نيز €۷‐۸bn ($۹‐۱۰bn) تخمين زده شده كه اين تخمين از سوي Voestalpine يكي از توليدكننده هاي عمده ريل مي باشد .

خطوط ريلي در برخي از كشورها به دليل مسائل مربوط به زلزله از كيفيت هاي بالا استفاده مي نمايند كه نمونه آن خطوط گلوله اي ژاپن و TGV در فرانسه مي باشد . برخي از خطوط ريلي شبكه هاي مسافربري گسترده اي دارند و حمل و نقل زيادي در آن خطوط انجام مي شود همانند بسياري از كشورهاي اروپايي از جمله سوئد و هلند و البته ژاپن كه بيشترين سرانه مصرف قطار مربوط به اين كشور است . در برخي از نقاط ديگر دنيا مانند آفريقا و برخي از قسمت هاي آمريكاي جنوبي ميزان خطوط ريلي در سطح بسيار پاييني قرار دارد .

ميزان حمل و نقل

برخي از كشورها با وجود پايين بودن آمار مسافرت از طريق قطار ، مسيرهاي ريلي توسعه يافته اي براي حمل كالا دارند . Chris Jackson ويرايشگر Railway Gazette International بيان مي كند كه آمريكاي شمالي نمونه خوبه اي از اين دسته از كشورهاست كه با وجود تراكم پايين مسافرت از طريق راه آهن ، طولاني ترين مسيرهاي ريلي در دنيا را دارا مي باشد . سهم حمل و نقل ريلي كالا در آمريكاي شمالي ۴۰% و در اروپا ۸‐۱۰% مي باشد .

داده هاي تجاري حاكي از آن است كه آمريكاي شمالي به صورت قطعي مهم ترين واردكننده ريل در دنيا مي باشد.

Greg Lippard شاغل در L B Foster كمپاني مهم پخش كننده ريل ، بيان مي كند كه بازار ساليانه ريل در آمريكا و كانادا ۱.۲m t است كه ۸۰% آن مربوط به حمل و نقل كالا بوده و از اين مقدار ۴۰% آن نيز مربوط به تعميرات ريل هاي قديمي است . Brian Elgart يكي از مديران منطقه اي ArcelorMitta در آمريكاي شمالي نيز مصرف بازار NAFTA را بيش از ۱m t برآورد نموده كه اكثر آن نيز جهت مصارف تعميراتي است .

با در نظر گرفتن نرخ متوسط ۹۳۰$/t ، ارزش اين بازار در سال برابر با $۱.۱‐۱.۲bn خواهد بود و ميزان تغييرات ساليانه آن نيز كمتر از ۱۰۰,۰۰۰ t/y مي باشد .

بر خلاف آمريكاي شمالي ، سرمايه گذاري در خطوط راه آهن در اروپا تا حدود زيادي وابسته به حمل و نقل مسافران است . و در كشور چين اين موضوع تركيبي از ميزان حمل و نقل كالا و مسافر مي باشد .

چين سرمايه گذاري زيادي در بخش راه آهن نموده و هم اكنون ۱۶,۰۰۰ Km خطوط ريلي پرسرعت دارد . Jackson مي گويد كه يكي از دلايل اصلي اين سرمايه گذاري ، انتقال تعداد زيادي از مردم با سرعت مناسب به صورت كارآمد مي باشد . آنها سعي مي كنند كه خطوط سريع را به مردم اختصاص دهند و از خطوط كندتر آزاد شده براي حمل و نقل كالا سود جويند . برخي از سرمايه گذاري ها نيز از همان ابتدا مخصوص تاسيس خطوط حمل و نقل بار مي باشد .

برنامه جديد چين

از سال ۲۰۱۱ با توجه به نزول كيفيت خطوط ريلي چين و بروز تصادف در خطوط پرسرعت از يك سو و ركود اقتصادي از سوي ديگر ، چين تصميم گرفت كه سرمايه گذاري مناسبي در سيستم هاي ريلي خود بنمايد . سرمايه گذاري در بخش ريلي چين در نيمه اول سال ۲۰۱۲ به ميزان ۴۰% كاهش يافته و به سطح RMB ۱۴۸.۷۱bn($۲۳.۲۷bn) رسيد . توليد ريل اين كشور در اين زمان برابر با ۱.۱۴mt بود كه حاكي از يك كاهش ساليانه ۲۵% بود .

اما به نظر مي رسد كه هم اكنون دولت حمايت بيشتري از گسترش شبكه هاي ريلي مي نمايد كه دليل آن نيز بهبود بخشيدن به اوضاع اقتصادي است و در ماه گذشته وزارت خانه مربوط به راه هاي ريلي اعلام كرد كه چين قصد دارد RMB ۴۷۰bn ($۷۴bn) را در سال ۲۰۱۲ صرف زيرساخت هاي ريلي نمايد كه حدود $۲۴bn از طريق اوراق قرضه تامين خواهد شد .

هزينه هاي صرف شده در اين راستا در ماه هاي آينده افزايش خواهد يافت تا به هدف تعيين شده دست يابند و جوابگوي نياز روزافزون به ريل باشند .

اروپا ناحيه اي با فعاليت كمتر

بازار اروپا كمتر اطمينان بخش مي باشد . سرمايه گذاري هاي ريلي در اروپا تا حد زيادي وابسته به ميزان بودجه عمومي و برنامه ريزي مالي مربوطه مي باشد و Michel Wurth عنوان نمود كه در سال جاري بودجه جهت مصارف عمومي در اروپا كاهش يافته و بازار در شرايط چندان مساعدي نمي باشد .

آقای Voestalpine بيان مي كند كه ظرفيت توليد ريل در اروپا بسيار بالاست و رقابت بين توليدكنندگان شدت گرفته است . البته از سوي ديگر ArcelorMittal يكي از خطوط معلق ريل خود در لهستان را دوباره راه اندازي نموده و اين موضوع بيانگر آن است كه شرايط به حدي مناسب بوده كه اين كارخانه چنين تصميمي را اتخاذ نمايد .

آقای Voestalpine عنوان كرده كه مصرف ساليانه ريل در اروپا ۱.۶m tones بوده و تقريبا ثابت مي باشد . ارزش اين معاملات به طور متوسط برابر با €۱.۳bn است كه به معناي ميانگين نرخ €۸۰۰/t براي ريل است .

آقای Jakson مي گويد كه پروژه هاي فعلي مربوط به ريل در اروپا شامل ۵ خط پرسرعت در فرانسه و تعدادي مسير در ايتاليا و اسپانياست كه البته ركود اقتصادي پيشرفت اين پروژه ها را كند كرده است .

تعدادي ديگر از پروژه هاي اروپا شامل تونل هايي در مسير ريلي مي باشد مانند تونل Gotthard و Ceneri كه در سويس در حال ساخت مي باشند و البته اين كشور در حال نوسازي مسيرهاي قديمي خود نيز هست . همچنين تونلي در مسير Brenner بين اتريش و ايتاليا در حال ساخت است و جاده جديدي نيز فرانسه و ايتاليا را به هم متصل مي كند . از سوي راه هاي ريلي مربوط به خطوط پر سرعت بين لندن و بيرمنگهام در انگلستان و بين استكهلم و گوتنبرگ در سوئد نيز در حال طرح ريزي است .

لهستان اعلام كرده كه تا سال ۲۰۲۰ به ميزان ۴۷۰km راه ريلي مربوط به خطوط پرسرعت احداث مي نمايد ، هر چند در سال گذشته اين موضوع معلق شد و تمركز آنها بر بازسازي خطوط قديمي قرار گرفت .

روسيه سرعت مي گيرد

روسيه به همراه كشورهايي مانند چين ، هند و برزيل كه در حال تاسيس خطوط ريلي قابل توجهي مي باشند برنامه ريزي جهت سرمايه گذاري هاي قابل توجهي در اين راستا تا سال ۲۰۳۰ داشته است . بدين ترتيب هم راه حمل و نقل مناسبي بين آسيا و اروپا ايجاد شده و هم دسترسي به معادن سيبري آسان مي گردد . اين برنامه ريزي ها با سرمايه گذاري هاي كلان دو كارخانه فولادسازي روسيه در زمينه نورد ريل پشتيباني شده است .

همچنين در امريكا طبق قوانين وضع شده بودجه فدرال مي تواند صرف امور حمل و نقل شود ، در سال هاي اخير ديده شده كه بودجه دولتي صرف بهسازي خطوط حمل و نقل خصوصي شده كه براي مسافت هاي طولاني و عبوركننده در سرتاسر قاره بر روي آنها حساب شده است .

به صورت عمومي اعتقاد بر اين است كه ۶۰% هزينه هاي سرمايه گذاري ساليانه مربوط به خطوط ريلي در آمريكا و كانادا معطوف به حمل و نقل كالا مي باشد . براي مثال Union Pacific Railroad هزينه ساليانه اختصاصي دارد . اين شركت در سال گذشته $۳.۲bn صرف بهبود شبكه ريلي خود به مسافت ۳۲,۰۰۰miles (۵۱,۰۰۰km) نمود . اين بودجه در سال ۲۰۱۰ برابر با $۲.۵bn و در سال ۲۰۰۹ برابر با $۱.۷bn بوده است . در آمريكا ۸۵‐۹۰% خرج ساليانه ريل هاي فولادي مربوط به خطوط حمل و نقل كالاست .

در آفريقا نيز كارهايي در راستاي مدرن كردن خطوط قديمي ريل انجام مي شود تا خروجي برخي از پروژه هاي سنگ آهن و زغال سنگ به راحتي به بنادر منتقل شوند و البته خطوط ريلي جديدي نيز در حال احداث مي باشند . نمونه اين قضيه خط ريلي از معدن زغال سنگ Vale’s Moatize در مزامبيك به بندر Nacala و برنامه ريزي هاي Sundance براي ايجاد يك خط ۵۱۰km جهت حمل سنگ آهن از معدن Mbarga به ساحل كامرون مي باشد .

چشم انداز

تحقيق جديدي توسط مشاوران استراتژي Roland Berger براي توليدكنندگان ريل در اروپا UNIFE انجام شده كه ظرفيت بازار جهاني براي توليدات ريل و خدمات آن را $۱۴۶bn/year براورد كرده و رشد ساليانه آن در حدود ۳‐۴% مي باشد . Jackson اعلام مي كند كه حدود نيمي از اين عدد مربوط به زيرساختارهاي ريلي و از اين مقدار نصف يا يك سوم مربوط به توليدات ريلي مي باشد كه عددي برابر با $۲۰‐۲۵bn خواهد بود .

مسافرين ريلي در سال هاي ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ كاهش يافتند ولي بر خلاف شرايط نامناسب اقتصادي ، آمار فعلي اختلاف فاحشي را نشان نمي دهد و حمل و نقل كالا تقريبا به سطح پيش از ركود اقتصادي بازگشته است . Jackson عنوان مي كند كه در مجموع چشم انداز آينده بازار ريل مثبت مي باشد .

آقای Greg Lippard از آمريكاي شمالي معتقد است كه چشم انداز بازار ريل ثابت يا با رشد اندكي در قسمت حمل و نقل كالا همراه مي باشد .

مهندس فرانک فتاحی
کارشناس فولاد