از اداره کشور تا اداره ذهنیت‌های فردی

کاروان انتخابات ریاست جمهوری یازدهم در حال عبور از گردنه سرنوشت‌ساز شورای نگهبان است‌. زمان چندانی برای عبور از این مرحله نداریم‌، بالاخره در یکی از دو سه روز آینده عبور خواهد کرد . بعد از آن برای عده‌ای در این سوی عبور درد حسرتی است که نگو و نپرس و آن سوی عبور شور و شوق و تلاش و حرکتی به نام تبلیغات انتخاباتی و میدان‌های رقابت سیاسی‌.
رقابت برای چه‌؟ از رقابت برای اداره کشور تا رقابت برای اداره ذهنیت‌ها. حقیقت این است که برخی از نامزد‌ها، بنا بر سوابق گذشته و دلایل و شواهدی که از سخنان و نوشته‌های آنان بر‌می‌‌آید‌، به دنبال اداره ذهنیت‌های خود هستند؛ ذهنیت‌هایی با ویژگی‌هایی چون آرمان‌طلبی‌های غیر قابل تحقق تا محدود‌نگری‌های بی‌تناسب با جامعه گسترده ایران. اداره چهار ساحت اصلی و مرتبط با اقتصاد‌، سیاست‌، تعلیم‌، تربیت‌، حقوق‌، دین و مذهب در شرایط امروز و چالش‌های عظیم پیش‌رو در این چهار ساحت‌، جز با نگاهی کارشناسی و عینی نا‌ممکن است .
مشکل اصلی برخی بازیگران سیاسی این است که به عقل منفصل اعتمادی ندارند‌، همه مسایل را می‌خواهند در عقل متصل خود پاسخ گویند و کسب قدرت سیاسی را بر تقویت جامعه مدنی ترجیح می‌دهند. در زندگی شخصی و جمعی و سوابق فکری و عملی اینان هیچ نشان‌، رویکرد و نماد و نمودی از کار جمعی و نهاد‌سازی و نهاد‌مندی به چشم نمی‌خورد‌، تمام هم و غمشان اداره ذهنیت‌های فردی خودشان است . بسیار روشن است که تصورشان از اداره جامعه چیست . جامعه‌ای که طعم تلخ این نوع نگرش یعنی اداره ذهنیت‌های فردی به جای اداره کشور را چشیده است و مشکلات امروز را با صدها دلیل نتیجه چنین مدیریت‌هایی می‌داند، هرگز راه رفته را تکرار نخواهد کرد. اداره کشور به تفکری نیاز دارد که به بنیان‌های اجتماعی، به سلامت اجتماعی و به سرمایه‌‌های اجتماعی و به همه چیزهایی که در مردم احساس تعلق ایجاد می‌کند، بپردازد. تفکری می‌تواند راه جامعه را به سوی پیشرفت و تعالی بگشاید که در نسل سوم، جوانان و فرهیختگان اعتماد ایجاد کند. نگاه مشکوک نسل جوان به نهادهای سیاسی و به اقتدارگرایان چندپهلو را درمان کند.
از دیدگاه جامعه‌شناسی ارتباطات، اعتماد محصول است و مبنا نیست، مبنا تفاهم است و اعتماد محصول درخت تفاهم است. تفکری می‌تواند با نسل جوان تفاهم ایجاد کند که با او در تصمیم‌گیری مشارکت کرده باشد، نه فقط در اجرا. چرا که مشارکت در اجرا، ضرورت زندگی اجتماعی است و در همه ادوار و حکومت‌ها وجود داشته و وجود خواهد داشت. آنچه که مدرن است و ثمره و دست‌آورد انسان مدنی است، مشارکت در تصمیم‌گیری است و نهادمندی با چنین مفهومی، جامعه مدنی را محقق می‌سازد.
مدیریتی که جوانان را دست‌بسته و مطیع بر امور اجرایی می‌گمارد اما هیچ شان تصمیم‌گیری برای آنان متصور نیست، با این نسل به تفاهم نخواهد رسید و اگر تفاهم حاصل نشود، اعتمادی هم در بین نیست. اگرچه محدودیت‌های رسانه‌ای و انحصارهای تریبونی این امکان را به وجود نیاورد که نقد خاص، نقد اصحاب قلم، مطبوعات و نخبگان براساس اصول علمی و مبتنی بر دانش شکل واقعی پیدا کند، اما خوشبختانه فضای شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مجازی و تداوم فعالیت‌های حزبی در برخی از احزاب اصلاح‌طلب و هم‌اندیشی‌ها باعث شدند که نقد عام محقق شود. نقد عام، نقدی است که تمام شهروندان از امور و مسایل پیرامون خود، حوزه سیاست را نقد می‌کنند و این را حق خود می‌دانند و نمی‌توان این حق را از مردم گرفت. همه مردم در حیطه عملکرد و حوزه کار خود دارای سوال هستند و سوال خود را می‌پرسند و رادمردانی استوار و محکم در صحنه تمام قد ایستاده‌اند و از کمترین امکانات و شرایط بهره می‌گیرند و به این سوالات پاسخ می‌دهند. قطعا فرصت تبلیغات ریاست جمهوری یازدهم و فضای رسانه‌ای حاصل از آن، همین نقدهای عام به نقد خاصی گرایش خواهند یافت و به تصمیم درست عمومی کمک خواهند کرد.
به یک تعبیر رقابت اصلی بین آنها که به دنبال اداره کشور هستند و آنها که به دنبال اداره ذهنیت‌های خود هستند درخواهد گرفت و اینجاست که بعد رای از اصلاح‌طلبی و اصولگرایی فراتر خواهد رفت و چه بسیار اصولگرایان که با اصلاح‌طلبان رای مشترک پیدا خواهند کرد. این رای مشترک تعلق خواهد گرفت به تفکری که دغدغه اداره کشور را دارد و آرایش جدیدی در انتخاب را رقم خواهد زد.