چرا در ایران انتخابات همیشه مهم است ؟

انتخابات وجه نمادین یا نمادین تر وجه دموکراسی است از این منظر واکاوی انتخابات به نوعی واکاوی دموکراسی است . در شکل ایده آل دموکراسی حضور و مشارکت همه شهروندان در امور مختلف سیاسی مورد توجه است و مدل های مختلف دموکراسی هر یک در پی تحقق چنین ایده آلی هستند اما هر مدلی در کنار محاسنش معایب و ایراداتی نیز دارد . از آن جا که حاکمیت همه بر همه اگر چه آرمانی زیباست اما در جهان واقع تقریبا غیر ممکن می نماید مدل دموکراسی نمایندگی که امروزه در سراسر جهان به مدلی مقبول و پذیرفته شده در آمده تلاش می کند تا از راه های گوناگون و مختلف با مشارکت همه شهروندان این حاکمیت همه بر همه را تحقق بخشد . اما در کشورهای غربی دو نکته موجب کاهش مشارکت همه شهروندان در فضای سیاسی و انتخاباتی می شود . نکته اول سطح نسبتا مطلوب رفاه و امنیت اقتصادی و اجتماعی جامعه است که موجب می شود تا تغییر مدیران ارشد کشور تفاوت چندانی در سطح زندگی آنان ایجاد نکند . در چنین شرایطی کاندیداها هم نمی توانند وعده های عجیب و غریب به مردم بدهند لذا وعده های انتخاباتی بسیار جزیی و مشخص است که تنها برای عده خاصی جذابیت دارد . نکته دوم وجود نهادهای مدنی مستقل و دولت های کوچک است . در واقع در چنین جوامعی دولت ها اختیارات و وظایف چندانی ندارند و بخش اعظم زندگی مردم در نهادهای مدنی سامان دهی می شود .این استقلال نهادهای مدنی از دولت ضمن آن که بخش زیادی از زندگی شهروندان را تحت پوشش قرار می دهد ابزار کنترلی مناسبی جهت نظارت و کنترل دولت در اختیار جامعه قرار می دهد لذا نه تنها مردم نیاز چندانی به دولت ها احساس نمی کنند بلکه به ابزارهای نظارتی خود اعتماد و اطمینان کافی دارند. این دلایل موجب می شود تا شهروندان بسیاری نه تنها در عرصه سیاسی جامعه خود منفعل به نظر آیند بلکه بخش زیادی از این مردم مدیران ارشد کشور خود از وزرا تا نمایندگان مجالس خود را نشناسند در عوض غرق مسائل دیگر زندگی خود باشند . در این جوامع به همان اندازه که سیاستمداران در حاشیه قرار دارند قهرمانان ورزشی و هنرپیشگان و هنرمندان مورد توجه هستند بنابراین در چنین شرایطی کاندیداهای انتخاباتی برای برانگیختن شهروندان و کشاندن آنان به پای صندوق های رای دست به اقدامات فراوانی نظیر راه اندازی کارناوال های انتخاباتی و مناظره های آن چنانی می زنند. اما در ایران در هر انتخاباتی گفته می شود این انتخابات از اهمیت خاصی برخوردار است و باید همه مردم در آن مشارکت داشته باشند . به راستی چرا طی سی و سه سال اخیر همه انتخابات در کشور مهم بوده و نیازمند مشارکت حداکثری مردم است ؟
اولین نکته آن است که دموکراسی در ایران دموکراسی توده ای است . در دموکراسی توده ای احزاب و نهادهای مدنی زندگی مردم را سامان دهی نمی کنند بلکه افراد هر یک به طور فردی و جداگانه در عرصه سیاسی حضور و مشارکت دارند و سیاستمداران همچون ستارگان سینما در مرکز توجهات قرار دارند . در این مدل از دموکراسی حضور حداکثری جامعه و شهروندان در عرصه های مختلف سیاسی که به شکلی نمادین نشانگر دموکراسی است اهمیت اساسی دارد و جامعه همواره در برانگیختگی سیاسی به سر می برد .
نکته دوم بر می گردد به گستردگی و بزرگی دولت در ایران که تقریبا همه ابعاد و شئون مختلف زندگی شهروندان را در بر می گیرد و بر آن تاثیر می گذارد و نهادهای مدنی مستقل حوزه قدرت و اختیارات دولت را در مقابل زندگی خصوصی شهروندان جدا و محدود نکرده و مورد حفاظت قرار نمی دهد لذا تغییر مدیران ارشد نظام بر سطح زندگی مردم در عرصه های مختلف اقتصادی و اجتماعی تاثیرات فاحش و چشمگیری دارد و جامعه هیچ ابزار کنترلی و نظارتی کارآمد بر عملکرد دولت ها و مدیران ارشد نظام ندارد . در واقع با رفتن هر شخص و آمدن فرد دیگری سیاست های کلان کشور در عرصه داخلی و خارجی گردشی فاحش را تجربه می کند و مردم و جامعه این تغییرات فاحش را به خوبی حس می کنند لذا شرکت در انتخابات برای فرد فرد شهروندان اهمیتی سرنوشت ساز پیدا می کند . در چنین شرایطی هر انتخاباتی علی رغم منحصر به فرد بودنش آن چنان اهمیت پیدا می کند که آن را به مهم ترین انتخابات  یا انتخاباتی سرنوشت ساز تبدیل می کند و تلاش کاندیداها برای برانگیختن مردم و به اصطلاح پر شور کردن انتخابات این حساسیت را تشدید می کند . افراد و جریاناتی که فاقد پایگاه حزبی بوده و مردم و جامعه از آنان شناخت چندانی ندارند برای جلب نظر مردم در فرصتی کوتاه مجبور می شوند به انواع و اقسام اقدامات هیجانی متوسل شده و شعارها و وعده های عجیب و غریبی مطرح کنند . از یک سو آنان می دانند برای جلب توجه یک جامعه توده ای و فاقد نهادهای مدنی قدرتمند باید صرفا بر تحریک احساسات مردم تکیه کنند و از سوی دیگر این را نیز به خوبی می دانند که هیچ فرد یا نهادی بر شعارهای محیر العقول آنان نظارت ندارد . لذا این شیوه دموکراسی و انتخاباتی کشور ضمن افزایش هیجانات سیاسی جامعه هزینه های بسیاری را بر جامعه و نظام تحمیل می کند بنابراین تلاش برای شکل گیری و تقویت احزاب و دیگر نهادهای مدنی و انتخاب رئیس جمهوری با پشتوانه حزبی می تواند راهی برای برون رفت از چنین وضعیتی باشد که ضمن کاهش هیجانات سیاسی جامعه هزینه های سیاسی جامعه و نظام را کاهش داده موجب ثبات و قرار سیاسی اجتماعی کشور می گردد .