هفته اول شهریور به مناسبت سالروز شهادت شهیدان رجایی و باهنر هفته دولت نامگذاری شده است. برنامه اصلی و محوری در ایام افتتاح طرح و پروژه‌های عمرانی توسط دولتمردان است. سنتی که از دوره سازندگی بجا مانده است و افتتاح اکثر پروژهای دولتی یا خصوصی یا کلنگ زنی طرح‌های عمرانی در این هفته توسط مقامات استانی یا مسئولین ملی برگزار می‌گردد. در واقع این شیوه تجمیع افتتاح طرح‌ها در هفته دولت مانور اصلی دولتها برای نمایش عملکرد و پویایی خود و بیانگر اوج بذل و بخشش و کمک دولت به مردم است. با این توصیف هفته دولت در سال‌های گذشته همیشه با فراز و فرودهایی همراه بوده است. در سال‌هایی که درآمد دولت از فروش نفت مطلوب است افتتاح طرح‌های دولتی از کیفیت و کمیت بالایی برخوردار است یعنی هم تعداد پروژها زیاد بوده و هم پروژهای بزرگی همانند ساختن جاده و سد و نیروگاه در نواحی مختلف کشور به بهره برداری رسیده است و زمانیکه درآمدهای نفتی افول کرده یا دولت درگیر مشکلات تحریم و کاهش درآمد است همانند چند سال گذشته منابع دولت صرف هزینه‌ها و امور جاری شده، افتتاح طرح‌ها به تعداد کمی از طرح‌های کوچک که منابع آن اکثرا توسط شهرداری‌ها یا بخش خصوصی تامین و پشتیبانی می‌شود خلاصه شده است. پرسش اینجاست چرا هفته دولت به هفته افتتاح طرح‌ها خلاصه می‌شود و آیا در عصری که حوزه دولت و سیاست یکی از مولفه‌های تاثیرگذار در همه امور زندگی است نباید نگاهی عمیق تر و ژرفتر به این موضوع داشته باشیم؟ یکی از دغدغه‌های مهم نگارنده اهمیت پرداختن به ذات دولت و دولت پژوهی بجای رویکرد ظاهری و روایت عامیانه از دولت است از این منظر بیان چند نکته حائز اهمیت است. میزان دخالت دولت در جامعه و دخالت در زندگی مردم از موضوعات مهم اندیشمندان علم سیاست و علوم اجتماعی است بنابراین مکاتب لیبرالی به دولت حداقلی اکتفا کرده‌اند و جایگاه دولت را به اندازه نگهبان شب تقلیل داده اند و در مقابل در نظام‌های سوسیالیستی و توتالیتر به دولت اجازه داده می‌شود که دولت تا درون خصوصی ترین موضوعات شهروندان و تفتیش عقاید اعمال نفوذ کند. بنابراین در جمهوری اسلامی ایران دولت در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نفوذ دارد. به همین سبب موضوعات روز اجتماعی همانند طرح صیانت و محدود کردن جامعه از آگاه شدن و نارضایتی کاربران از محدودیت حضور در همه شبکه‌های اجتماعی و کاهش سرعت اینترنت یا حضور بانوان در ورزشگاه‌ها برای تماشای مسابقات فوتبال و مسئله حجاب اجباری همگی از یک کشمکش و تقابل بین جامعه و دولت حکایت دارد. صاحبنظران و عالمان علوم اجتماعی نقدهای فراوانی نسبت به این محدود سازی و عملکرد دولت دارند. مسئله اصلی و بنیانی که پاسخی درخور به آن داده نمی‌شود اینست که طبق آموزه‌های اسلام دولت اسلامی در چه حوزه‌هایی در امور جامعه و به چه میزان باید دخالت کند و توصیه نصوص دینی چیست و در چه حوزه‌هایی نباید دخالت کند. این مسئله بنیانی خود نیاز به کار عمیق علمی و پژوهشی بیطرفانه دارد و نهاد‌های پژوهشی علوم انسانی به ویژه مراکز علمی و تحقیقاتی غیر دولتی مسئولیت دارند راهکارهای علمی و مشخص ارایه دهند و قوه مقننه با کمک پژوهشگاه‌ها در جهت تحدید مرزهای دولت به این امر توجه جدی نماید.
نکته دیگر که در هفته دولت اهمیت دارد پرداختن به بی انضباطی، کجروی‌ها و فساد‌هایی است که از درون دولت برمی‌خیزد. اختلاس سنگین 92 هزار میلیاردی در شرکت دولتی فولاد که رکورد بی سابقه فساد مالی را شکسته است مصداق بارز یکی از مشکلات ساختاری فساد زا در مجوعه‌های دولت است. در جمهوری اسلامی یکی از مشکلات بخش‌های بازرسی و نظارت مواجهه با مصلحت‌گرایی و تناقض و تضاد‌ها در درون سیستم است. بخش بزرگی از فساد مرتبط با افراد و منابع مالی و بخش‌های تجاری در پشت یک دولت دینی مخفی شده است. این دولت دینی نیز به جهت اسلامی بودن و منبعث شدن از شرع مقدس اسلام درهاله شریعت و قدسی بودن پنهان شده است. روایت رسمی از اهمیت حفظ نظام و حمایت از برقراری دولت دینی ارایه می‌شود مصادف با فرمانبرداری از شارع و برقراری اراده خداوند است. لذا برخی مواقع برخورد با برخی مفسده بعنوان مقابله با اراده خداوند تعبیر می‌شود. لذا همیشه مصلحت اندیشی و سرپوش گذاشتن بر انحرافات و معایب ساختاری تداوم دارد. در این فقره از اختلاس فوق‌الذکر فساد در قالب کمک به نهاد‌های دینی و مذهبی و تحت سایه مصلحت دین رشد کرده و بدون مداقه در هویت و کارکردهای دولت، لطمات جبران ناپذیری به اعتقاد و اعتماد جامعه وارد می‌سازد. هویت دولت مدرن و تاثیر آن بر جامعه خود پدیده‌ای پیچیده و مرموز است که تالیفات فراوانی در اینباره شکل گرفته است. در ایران ترکیب دولت مدرن با آموزه‌های سنتی شیعی کار را پیچیده‌تر کرده است و تمامی مشکلات و مصائبی عمده ای که در ایران امروز رخ داده است به سبب عدم توجه به امر مهم دولت پژوهی و فربهی و هژمونی سازمان دولت بر جامعه و دیگر سازمان‌های مدنی است.
دریافت صفحه با کد QR