اگر از استاد شفیعی کدکنی صرف نظر کنیم و اهمیت و بزرگی ایشان را بیش از شعر در زمینه تحقیقات و تالیفات ارزشمندشان بدانیم، هوشنگ ابتهاج تنها بازمانده نسل طلایی شاعران قرن معاصر ایران بود، نسلی که با نیما یوشیج و پروین اعتصامی‌ و شهریار و توللی و حمیدی شیرازی و اخوان و شاملو و فروغ و مشیری و سپهری و تنی چند دیگر، نسلی آبرومند و وطن دوست و فرهنگ‌پرور بود و بخش بزرگی از نوستالژی سیاسی و اجتماعی و فرهنگی قرن اخیرمان را با شعر و ادبیات پیوند می‌زد. ابتهاج این سعادت را داشت که در طول حیات طولانی و ارجمندش [به یاد داشته باشیم که برخی از شاعران این نسل مثل فروغ و پروین و حتی سپهری و اخوان زود از دنیا رفتند و یا برخی پس از مدتی استعداد شعریشان خشکید] در هر دو سبک کلاسیک و نو اشعار دلنشینی سرود که بسیاری از آنها به آثاری ماندگار در اذهان شعر دوستان تبدیل شده است. اشعاری که برخی از آنها دهه‌ها و شاید قرنها وِرد زبان صاحبان ذوق‌های لطیف و زبان جویندگان شعر و زیبایی خواهد بود و خوانندگان بسیاری را به تورق در آثار این شاعر ظریف و نکته سنج دعوت خواهد کرد.
ابتهاج در طول دهه‌های پرتلاطم و طوفانی ایران معاصر در حوزه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی و هنری حضوری فعال داشت و در این راه به مانند بسیاری از هنرمندان بزرگ معاصر طعم تلخ زندان و محرومیت و ممنوعیت و کوچ اجباری را به جان خرید، اما اجازه نداد چنین مشقات و سختی‌هایی کینه و نفرت و خشونت طلبی را به جای عشق و نوع دوستی در دلش بنشاند.
به حیات سیاسی ابتهاج به مانند بسیاری دیگر از هنرمندان معاصر انتقاداتی وارد شده است اما تفاوت عمده او با برخی از هم مسلکان سیاسی خود در آن بود که هیچگاه از دایره اخلاق و ادب و انصاف خارج نشد و اجازه نداد که ایدئولوژی سیاسی چشم‌هایش را به روی برخی حقایق تاریخی این سرزمین ببندد و در نقد خود به بزرگان فرهنگ و ادب این سرزمین هیچگاه از دایره عدل و انصاف خارج نشد.
ابتهاج طی این دهه‌های متمادی هر گرایش فکری و سیاسی که داشت و هر سختی که بر ایشان تحمیل شد، هیچگاه از عشق و علاقه او به وطن ذره‌ای کم نشد و ایران برایش همیشه «سرای امید» باقی ماند.
ویژگی مهم دیگر شعر ابتهاج این است که بسیاری از اشعار او با صدای بزرگان موسیقی این سرزمین به اشعاری جاودان تبدیل شده و در تاروپود لایه‌های مختلف اجتماع نفوذ یافته است. اشعاری مانند «تو ای پری کجایی»، «ایران ای سرای امید»، «ارغوان»، «در این سرای بی‌کسی»، «ای عشق همه بهانه از توست» و... نمونه‌ای از آثار اوست که با صدای بزرگان موسیقی این سرزمین به خاطره و نوستالژی جمعی ما ایرانیان راه یافته و به ثبت رسیده است.0