مردم سالاری آنلاين - مذاکرات وین؛ نکات اشتراک و افتراق

بحث درباره متن نهایی توافق احیای برجام ادامه دارد

خوانش‌های متفاوت از نتیجه دورجدید مذاکرات وین در ویترین رسانه‌های مختلف به چشم می‌خورد. دیپلمات‌های اتحادیه اروپا می‌گویند متن بدست آمده در مذاکرات وین، متن نهایی توافق است، ایران اما تاکید دارد که این متن نسخه ی نهایی نیست.

گروه سیاسی: خوانش‌های متفاوت از نتیجه دورجدید مذاکرات وین در ویترین رسانه‌های مختلف به چشم می‌خورد. دیپلمات‌های اتحادیه اروپا می‌گویند متن بدست آمده در مذاکرات وین، متن نهایی توافق است، ایران اما تاکید دارد که این متن نسخه ی نهایی نیست.
یکی از دیپلمات‌های ارشد اتحادیه اروپا به رسانه‌ها گفت که متن جدید مورد مذاکره مجدد قرار نخواهد گرفت. او افزود که این متن، متن نهایی ست.
در همین حال، ایران با رد این موضوع گفت این متن همچنان نیاز به بررسی ایران دارد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،از سوی دیگر، متنی از سوی وزارت خارجه در مورد مکالمه امیرعبداللهیان وزیر خارجه و بورل مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا منتشر شد. امیرعبداللهیان گفت: انتظار می‌رود همه طرف‌ها برای دستیابی به متن نهایی توافق از خود اراده و جدیت نشان دهند.
بورل گفته که «معتقدم در دور اخیر گفت‌وگوهای وین، پیشرفت نسبی حاصل شده است.» وی ادامه داد: ارزیابی من از این مرحله مذاکرات، مثبت است.
مسئول عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا تصریح کرد: ما به عنوان هماهنگ کننده به تلاش‌های خود برای نزدیکتر کردن دیدگاه‌ها تا رسیدن به نتیجه خوب برای همه طرفها ادامه خواهیم داد.
بلافاصله پس از پایان مذاکرات ، مسئول عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا در توییتی نوشت: «مذاکره‌کنندگان از این مذاکرات و گفت‌وگوهای نزدیک میان ایران و آمریکا برای تنظیم و رسیدگی به برخی مشکلات باقی مانده در متن توافقی که من به هماهنگ‌کننده توافق هسته‌ای برجام در بیست و یکم جولای ارائه کرده بودم، استفاده کردند.»
وی در توییت دیگری نوشت: «بر سر هر آنچه که می‌توانست مذاکره انجام گیرد، مذاکره شد و حال در متن نهایی قرار دارد. با این حال پشت هر مشکل فنی یا پاراگرافی، یک تصمیم سیاسی قرار دارد که پایتخت‌ها باید درخصوص آن‌ها تصمیم‌گیری کنند. اگر این پاسخ‌ها مثبت باشند، آن وقت می‌توانیم توافق را امضا کنیم.»
یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا هم به المانیتور گفت که دولت این کشور آماده است که به سرعت توافقی در زمینه طرح اتحادیه اروپا انجام دهد اما از گمانه‌زنی درباره موضع ایران خودداری کرد. این مقام وزارت امور خارجه آمریکا مدعی شد: آن‌ها[ایران] مدام می‌گویند آماده بازگشت به اجرای دوجانبه برجام[توافق هسته‌ای] هستند. همان‌طور که هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا روشن ساخته است، این متن تنها مبنای کاری است که باید انجام شود.
مذاکرات ایران و آمریکا بر سر دو سه موضوع باقی مانده در رابطه با رفع تحریم‌ها، مسایل پادمانی میان ایران و آژانس و تضمین عدم خروج یک جانبه آمریکا از پنجشنبه هفته گذشته در هتل کوبورگ وین پس از پنج ماه به طور حضوری و مستقیم آغاز شد. در این مدت به جز هیات مذاکره کننده ایران و آمریکا و اتحادیه اروپا، سایر کشورها در سطح کارشناسان در جریان مذاکرات قرار گرفتند. اما به طور کلی مذاکرات به واسطه گری نماینده اتحادیه اروپا میان ایران و آمریکا در جریان بود.
نقطه اختلاف
بر اساس گزارش رسانه‌ها و اظهارات مقامات حاضر در مذاکرات، موضوعی که بیشتر از همه در این دور مورد تاکید و توجه قرار گرفت، سوالات پادمانی میان ایران و آژانس است که از سه سال پیش از سوی رژیم صهیونیستی با طرح ادعاهایی که از سوی ایران رد و جعلی اعلام شده، مطرح شده است. در طی این سه سال موضوعات و سوالات آژانس از ایران حول چهار مکان شکل گرفت. مکانی در ورامین، دیگری در تورقوزآباد نزدیکی تهران، سایتی در مریوان یا آباده و آزمایشگاه جابربن حیان که در مورد آخر موضوع ظاهرا میان ایران و آژانس حل شده است. با این حال سوالات آژانس درباره سه مکان دیگر به وجود همکاری و حسن نیت ایران هم چنان از سوی آژانس لاینحل مانده است. پولتیکو از وین به نقل از مقامات غربی گزارش کرده که مذاکره درباره مسائل فنی را که در متن پیش‌نویس نهایی بورل، در 21 ژوئیه باز مانده بود، به پایان رسیده‌است . پولتیکو هم تاکید کرده که با وجود نهایی شدن پیش نویس توافق توسط مذاکره کنندگان اتحادیه اروپا، هنوز یک نقطه اختلاف بزرگ وجود دارد که مانع از پیشرفت در مذاکرات می‌شود.
ایران از آژانس خواسته است که تحقیقات درباره منشأ آثار چندین مواد هسته‌ای را که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سایت‌های مختلف ایران در چند سال گذشته یافته‌اند، ببندد. تهران اصرار دارد که توافق تنها در صورتی امکان پذیر است که این تحقیقات توسط آژانس یک بار برای همیشه بسته شود.
دیپلمات‌های غربی درگیر در مذاکرات وین گفتند که طی پنج روز گذشته، طرف‌ها بر سر یک توافق سیاسی جداگانه با ایران مذاکره کردند که می‌تواند به بسته شدن این تحقیقات کمک کند - مشروط بر اینکه ایران همکاری کند. به گفته یکی از مقامات ارشد غربی، در صورتی که تهران در مورد منشأ آثار اورانیوم پاسخی دهد که از سوی آژانس معتبر تلقی شود، شورای حکام 35 عضوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای مبنی بر بسته شدن تحقیقات را تصویب می‌کند. این توافق اساساً نسخه به روز شده توافق مشابهی است که با ایران بسته شده بود و بریتانیا، فرانسه و آلمان در ماه مارس با آن مذاکره کردند.
بر اساس بیانیه مشترک میان ایران و آژانس در تاریخ ۵ مارس ۲۰۲۲، ایران حسن نیت خود را در تعامل با آژانس با ارائه اطلاعات فنی دقیق نشان داد. ایران اجازه بازرسی از این مکان‌ها را صادر کرد. انتظار این بود که آژانس نیز با رویکردی مستقل، بی طرفانه و حرفه‌ای، اقدامی سازنده و واقع بینانه در جهت عادی سازی موضوعات پادمانی که به اذعان خود آژانس به هیچ وجه درباره این سوالات نگرانی اشاعه ای ندارد، صورت دهد اما این اتفاق نیفتاد و در میان مذاکرات ایران و آژانس و برخلاف بیانیه مشترک فوق، سه کشور اروپایی با چراغ سبز آمریکا و اسراییل مسیر تشدید فضا و تصویب قطعنامه علیه ایران را در پیش گرفتند که با واکنش جدی ایران مواجه شد.
بر خلاف رویه‌ای که در مذاکرات ۲۰۱۵ بر سر برجام وجود داشت و پرونده مطالعات ادعایی (PMD) که در چارچوب مذاکرات سیاسی و فنی و با تایید قطعنامه ۲۲۳۱ حل و فصل شد یعنی قبل از هرگونه توافق نهایی نیز پرونده سوالات آژانس درباره سوالات باقی مانده از گذشته نیز حل شد، این بار کشورهای اروپایی، آمریکا و نیز آژانس بر این نظرند که سوالات پادمانی درباره سه مکان در چارچوب مذاکرات برجامی نیست چرا که بعد از اجرای برجام این سوالات طرح شده اند و باید مستقل از مذاکرات سیاسی در وین مورد بررسی قرار گیرد و به این مذاکرات گره نخورد.
در مقابل ایران، با توجه به تجربه طولانی بهانه‌گیری‌ها و سنگ اندازی‌های کشورهای اروپایی و آمریکا طی بیش از دو دهه به واسطه آژانس، خواستار حل و فصل سوالات آژانس پیش از هرگونه توافق احتمالی برای بازگشت به برجام است تا به این شکل ضمانت اجرای برجام افزایش یابد. نکته قابل توجه در این مقطع این است که آژانس همراهی و حسن نیتی که قبل از سال ۲۰۱۵ در زمان یوکیا آمانو داشت را در زمان مدیریت رافائل گروسی ندارد. با وجود اینکه ایران دسترسی‌های لازم برای بازدید از مکان‌های مورد نظر به علاوه اطلاعات تکمیلی را در اختیار آژانس قرار داده است و برای آژانس محرز است که آلودگی این مکان‌ها به اورانیوم مربوط به سال‌های ۲۰۰۳ به قبل است اما اصرار به دریافت اطلاعات و دسترسی‌های فراتر خارج از تعهدات پادمانی ایران است. اساسا این آژانس است که برای اثبات ادعای خود درباره این مکان‌ها اسناد معتبر ارائه کند نه اینکه ایران در رابطه با این اسناد و ادعاهای نامعتبر از خود دفاع کند.
یکی از موضوعاتی که در زمان دونالد ترامپ و حتی بعد از توافق ۲۰۱۵ از سوی برخی از کارشناسان و سیاستمداران آمریکایی مطرح شد، اعتراف به اشتباه بودن مختومه شدن پرونده مطالعات ادعایی بود. آنها معتقد بودند آمریکا و کشورهای اروپایی بهترین دستاویز حقوقی و فنی علیه ایران را از دست دادند. امروز با تاکید آژانس بر باز نگه داشتن سوالات پادمانی روشن است که آنها با حمایت آمریکا و اروپا سعی دارند این روزنه را علیه ایران باز نگه دارند. روشن است که ایران هنوز نسبت به نهایی بودن آنچه روی میز در وین قرار دارد مطمئن نیست و شاید ادامه بحث درباره برخی اختلافات از جمله بر سر سوالات پادمانی آژانس را ضروری بداند. از این رو تعیین تکلیف برخی طرف‌ها برای مذاکرات با اعلام اینکه متن نهایی روی میز است چیزی از واقعیت و جدی بودن بحث کم نمی‌کند از این رو اعلان زودهنگام اینکه متن نهایی توافق آماده است صرفا یک نظر از سوی برخی طرف‌های مذاکراتی است نه همه آنها از جمله ایران. شاید طرف‌های دیگر از طولانی شدن مذاکرات خسته شده اند یا تمایل دارند با این اظهارات ایران را تحت فشار قرار دهند اما توافقی ضمانت بالای اجرا دارد که حداکثر رضایت را برای همه طرف‌ها به همراه داشته باشد و به عبارتی بازی برد ـ برد را رقم بزند.