گرایش جهانی به الگوي توسعه مبتنی بر اقتصاد آزاد و افزایش صادرات، موجب شده کشورهاي منطقه اي و فرامنطقه اي به سوي همکاري در زمینه تجارت و صنعت، به عنوان ابزاري کارآمد برای توسعه اقتصادي و اجتماعی قدم بردارند.

گرایش جهانی به الگوي توسعه مبتنی بر اقتصاد آزاد و افزایش صادرات، موجب شده کشورهاي منطقه اي و فرامنطقه اي به سوي همکاري در زمینه تجارت و صنعت، به عنوان ابزاري کارآمد برای توسعه اقتصادي و اجتماعی قدم بردارند. بر این اساس سازمان همکاري اقتصادي (اکو) توسعه اقتصادي کشورهاي عضو را مدنظر قرار داده است.
اکو یک سازمان منطقه‌ای دولتی محسوب می‌گردد که در سال ۱۹۸۵ از سوی ایران، پاکستان و ترکیه با هدف پیشبرد همکاری‌های اقتصادی، فنی و فرهنگی میان کشور‌های عضو تاسیس شد. اکو در واقع جانشین سازمان همکاری منطقه‌ای برای توسعه (RCD) است که از سال ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۹ موجودیت داشت. در سال ۱۹۹۲، این سازمان با پذیرفتن هفت عضو کشور جدید شامل افغانستان، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان مورد توجه بیشتری قرار گرفت.
مهمترین نقش اکو براي کشورهاي عضو، توسعه روابط اقتصادي آن است. اگر چه با موانع اقتصادي- سیاسی فراوانی مواجه است.
گرایش جهانی براي پذیرش الگوي توسعه مبتنی بر اقتصاد بازار و افزایش صادرات، سبب شده کشورهاي عضو اکو نیز به افزایش سرعت آزادسازي اقتصادي و نقش فزاینده بخش خصوصی در توسعه اقتصادي توجه ویژه اي داشته باشد.
علیرغم چشم انداز روشن و اهداف توسعه ای مهمی که این سازمان دارد هنوز نتوانسته به جایگاه قابل قبولی دست پیدا کرده و اهداف منطقه ای خود را محقق کند.
آمارها نشان دهنده این است که در سال 2014،  تبادلات تجاری بین کشورهای عضو این سازمان تنها 8 درصد از تجارت خارجی کشورهای عضو را در برداشته است و این نشانگر عدم توسعه بخش بازرگانی در میان کشورهای عضو است. در حالیکه بعد از تاسیس اتحادیه اروپا، حدود ۸۰ درصد از تجارت کشورهای عضو در درون خود اتحادیه انجام گرفته است.
یکی از ابزارهاي مهمی که به منظور گسترش مبادلات درون منطقه اي استفاده می شود، کاهش تعرفه هاي گمرکی و تخفیف تعرفه براي کالاهاي وارد شده از سایر کشورهاي عضو است. در این زمینه کشورهاي عضو اکو با عقد موافقتنامه هایی براي کاهش تعرفه برخی از کالاهاي وارداتی خود اقدام کرده اند.
در حال حاضر اقتصاد کشورهاي عضو اکو عموما توسعه نیافته، وابسته، تک محصولی، صادرکننده مواد خام و واردکننده کالاهاي ساخته شده مصرفی است و این ویژگی ها اقتصاد کشورهاي عضو را بیشتر به اقتصادهاي رقیب و نه مکمل تبدیل کرده است، هرچند این ساختارها در حال دگرگونی است و کشورهاي عضو در جهت تنوع بخشیدن به تولیدات و صنایع و خروج از اقتصاد تک محصولی تلاش می کنند.
براي ادغام موثر و کارآمد کشورهاي عضو اکو در فرآیند جهانی شدن اقتصاد به ویژه عضویت در سازمان تجارت جهانی، پیش زمینه ها و زیرساخت هایی لازم است که فراهم شود از جمله سرعت بخشیدن به روند خصوصی سازي و خارج شدن از اقتصاد دولتی، آزادسازي و تنظیم بازار به ویژه خدمات، تلاش در جهت جذب سرمایه هاي خارجی و کاهش تدریجی تعرفه ها، گرایش به سمت سیاستهاي بازارمحور و الزام شرکتهاي تجاري به افزایش کیفیت کالاها می تواند زمینه ساز رشد فزاینده تحقق اهداف جهانی شدن اقتصاد باشد.
 
نقش سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان در انتقال ثروت عظیم انرژی در میان کشورهای عضو اکو بسیار موثر و حائز اهمیت است. نیاز روزافزون اتحادیه اروپا به انرژی یک فرصت مهم را پیش روی اکو قرار داده است که این سه کشور می توانند از این فرصت طلایی بهره برداری کنند.
 
در حال حاضر بخش عمده اي از گاز مصرفی اروپا از روسیه، نروژ و الجزایر تامین میشود. این امر در کنار بروز برخی مشکلات سیاسی بین اروپا و روسیه مشکلات فراوانی را براي اروپایی ها در پی داشت. بنابراین در صورت اتخاذ یک موضع هماهنگ در بخش انرژي، شرایط کنونی فرصت بزرگی را در اختیار اعضاي اکو قرار میدهد که با برنامه ریزي مناسب میتوان از آن به نفع کشورهاي عضو بهره برداري نمود.
 
ايران که از بنيان گذاران اين سازمان است، به يکي از محورهاي اصلي و تعيين کننده در منطقه تبديل شده است که يکي از عوامل آن جايگاه ايران در بازار انرژي جهان است. منابع چشمگير انرژي و امکان انتقال آن به بازارهاي جهاني، اهميت و اعتبار ايران را در منطقه بسيار افزايش داده است. ايران موافقت نامه هاي همکاري چند جانبه متعددي را با کشور هاي اين منطقه امضا کرده است. ايران، يکي از بهترين مسيرهاي انتقال انرژي از اين منطقه به جهان است.
 
ایران به دلیل داشتن مرز زمینی با 5 کشور دیگر عضو و دارا بودن موقعیت استراتژیک جغرافیائی برای برقراری اتصال سایر اعضاء به آب‌های بین‌المللی و نیز به دلیل استقرار دبیرخانه دائمی اکو در تهران از موقعیت محوری در این سازمان برخوردار است. از سویی دیگر محصور بودن کشورهای آسیای مرکزی که عضو این سازمان هستند باعث شده، داشتن روابط اقتصادی و تجاری این کشورها با ایران از اهمیت بسیاری برای این کشور ها برخوردار باشد.
 
نقش سازمان اکو در احیای جاده ابریشم نقشی بسیار موثر و حیاتی است. طرح جاده ابریشم جدید بعنوان یک طرح بسیار طلایی در جهت گسترش مبادلات تجاری و رشد فزاینده اقتصادی کشورهای عضو اکو که در کمربند جاده ابریشم هستند باید مورد توجه و بازنگری خاص کشورهای عضو اکو قرار گیرد. چرا که این سازمان می تواند با پشتیبانی از این طرح، به رفع موانع و چالش های موجود در این طرح مبادرت ورزد و به احیای این پروژه کمک موثری نماید.
 کشور ما به‌عنوان یکی از مهمترین کشورهای مسیر جاده ابریشم جدید، می‌تواند نقش مهم و کلیدی در تسریع اجرایی شدن آن ایفا کند. ایران از نظر چین، عنصر مرکزی در کمربند اقتصادی جاده ابریشم است و موقعیت استراتژیک جغرافیایی آن، به کشورمان در برنامه چین جایگاه حیاتی بخشیده است، لذا ایران می‌تواند محل عبور دو جاده دریایی و زمینی ابریشم باشد.
ایران یکی از اصلی ترین گذرگاه ها و کریدورها برای اجرای طرح ها و پروژه های بزرگ اقتصادی بوده و هست. با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران، انتظار میرود کشورمان جایگاه خوبی در راهبرد تزانزیتی چین داشته باشد.
 
ایران با داشتن منابع عظیم نفت و گاز و قرار گرفتن در "هارتلند انرژی" موقعیت جغرافیایی خوبی برای مشارکت و بهره گرفتن از مزایای پروژه راه ابریشم چین دارد. موقعیت ژئواستراتژیک ایران که در مرز دریای خزر و خلیج فارس قرار گرفته برای چین مهم است و این کشور خواهان مشارکت جدی ایران در این پروژه است.
 
قطعا ایران به عنوان یک قطب اساسی در سازمان همکاری های اقتصادی اکو و نیز یک گذرگاه کلیدی در پروژه راه ابریشم می تواند از امکانات و مزایای این سازمان برای احیای جاده ابریشم و گسترش مناسبات تجاری بین کشورهای عضو استفاده کند و خود به یک قطب اقتصادی در منطقه تبدیل شود.
 
برای تحقق این هدف مهم، ایجاد جذابیت و اقتصادی کردن ترانزیت برای افزایش قدرت رقابت با کشورهای دیگر به ویژه کشورهای همسایه را باید در اولویت سیاست های اقتصادی خود قرار دهیم. کنوانسیون‌ها و موافقت نامه‌های بین المللی مهم حوزه حمل و نقل و ترانزیت را باید جدی بگیریم. باید از ظرفیت بالای ناوگان حمل و نقل کشورمان استفاده کنیم و به سرعت زیرساخت ها را در این حوزه تقویت کنیم و در صدد رفع کمبود ها و مشکلات موجود برآییم. برای تقویت این زیرساخت ها و رشد و توسعه در این حوزه قطعا اجلاس سران اکو می تواند فرصتی مناسب برای کشورمان در جهت بهره مندی از توافق نامه های اقتصادی و تقویت مناسبات سیاسی و اقتصادی باشد که قطعا می تواند جایگاه ایران را در پروژه راه ابریشم مستحکم تر کند.
احیای جاده ابریشم باید به عنوان یکی از پروژه ها و طرح های اقتصادی کلیدی در سازمان همکاری های اقتصادی اکو مطرح شود و به عنوان یکی از اهداف اصلی این سازمان در دست بررسی و اقدام قرار گیرد. چرا که حضور موثر اکو در بحث احیای جاده ابریشم می تواند به ایجاد منافع اقتصادی فزاینده برای کشورهای عضو و تحقق بسیاری از اهداف اقتصادی این سارمان کمک کند.
گسترش مناسبات تجاری کشورهای عضو اکو با چین به عنوان یکی از ابرقدرتهای اقتصادی جهان و دور زدن آمریکا و کنار زدن این کشور از گردونه مناسبات تجاری منطقه، می تواند از مهمترین دستاوردهای اتصال اکو با پروژه راه ابریشم باشد.
*رئیس کارگروه کسب و کارهای جاده ابریشم سازمان ملل- یونسکو