همزمانی ایام عزاداری محرم با شرایط و تحولاتی که این روزها در دو کشور ایران و افغانستان در جریان است تکرار تاریخ پر رنج و مصیبت فارسی زبانان و آستانه بالای رنج و تحمل مردم این سرزمین است. در ایران رنج و مصیبت تحریم اقتصادی و تنگ شدن معیشت در کنار غم و بلای از دست دادن عزیزان در جولانگاه ویروس کرونا موجب مستولی شدن غم و هراس اجتماعی شده است و بی تدبیری مسئولین و تکرار تصمیمات اشتباه بر رنج ملت افزوده است. همزمان در درون مرزهای همسایه شرقی، قتل و خشونت بیداد میکند. تصرف شهرها و نفوذ شبه نظامیان طالبان و به خاک و خون کشیدن مردم و نخبگان و ربودن دختران به مصیبتی بزرگ بدل شده است و تکرار جنایت و خشونت های تاریخی بر علیه این قوم را تداعی میکند. در گذشته بخشهای بزرگی از جغرافیای افغانستان جزو قلمرو ایران بوده و این مردم با ایرانیان تجربه های تاریخی مشترکی دارند.

 برخی از افراد یا هیاتهای مذهبی به جز ایام محرم و صفر در دیگر ایام سال به بهانه های مختلف مراسم عزاداری برپا میکنند و عزاداری و گریستن دائمی، بخشی از زندگی جمعی و عادات روزانه است. تاثیر عمیق شرایط زمینه ای در تاریخ ایرانیان بخصوص تداوم و استواری مناسک های عزا و جای خالی شادی و نشاط در فرهنگ ایرانی نشانه پناه آوردن به عزاداری و گریه بر مصائب اهل بیت و همدردی کردن با مظلومان در اثر تداوم رنج و مصیبت است. به گفته برخی تاریخ پژوهان، مردم ایران در زندگی اجتماعی دائما از دو مسئله همیشه رنج و هراس داشته اند. یکی هجوم دشمن خارجی و قتل و غارت و دیگری شرایط استبداد داخلی و فشار حکومت داخلی بر ضعیفان و مصادره اموال یا شرایط نا امنی و هرج و مرجی که پس از فروپاشی ایجاد می شود. با این توصیف با گذشت دوران ها و تحمل رنج ها در قرن بیست و یکم و عصر پسامدرن هنوز به مرحله راحتی و آرامش نرسیده ایم و کماکان رنج و اندوه تداوم دارد.

در خصوص مرگ و میر بالا وگسترش ویروس و عدم تسلط مسئولین بهداشت و درمان در کنترل پیک های چندم کرونا بی توجهی به چند عامل مهم و اساسی را می توان اشاره کرد. یکی عدم اعتقاد به مدیریت علمی و قربانی کردن علم و تجربه بشری در پای قدرت و تملق و چاپلوسی در دولتمردان بجای ارایه اطلاعات درست و حقایق است و دیگری تداوم شکستها در سایه خودکفایی و مرتبط کردن همه امور زندگی مردم به تفکر انزوا از عالم است که با عنوان استقلال از دیگر قدرتها تعبیر می شود. زندگی و حیات قریب به صد هزار نفر از مردم ایران از دست رفته است و برای خانواده های داغدار و رنج دیده هرگز هیچ امری تسلی بخش نیست. در مقابل انتشار اخباری که از سیاسی شدن بهداشت عمومی و نزاع سیاسی سیاستمداران در موضوع واردات واکسن به کشور شنیده می شود به جز نمک زدن به زخم مردم نتیجه ای ندارد.  

نکته ای دیگر از رنج و مصیبتی که در این دوران تحمل میشود جایگاه و نقش مذهب و حکومت دینی است و تغییری که در ایستارها و ذهنیت جامعه نسبت به این موضوع شکل میگیرد. در دورانهای گذشته جنگ و خشونت و ناکارآمدی از سوی سلاطین و پادشاهان موجب می شد مردم به مذهب و نهاد دینی پناه بیاورند و با اقامه عزا و همدردی با مصائب اهل بیت تا اندازه ای از اندوه خود بکاهند. در آن وضعیت عامل اصلی بدبختی، ظلم افراد و هوسرانی و افزون خواهی پادشاهان قلمداد می شد ولی در این دوران وقتی در منطقه حکومتهایی که مبنایی دینی و مذهبی دارند و بجای همیاری و کمک به شهروندان به بدتر شدن شرایط زندگی جامعه قدم برمیدارند در واقع موجب دین گریزی و قیام ملت علیه آموزه های مذهب می شوند.