مردم سالاری آنلاين - مذاکرات وین و ریسک بالای "چانه زنی حداکثری"

اگر اراده ای بوده و هست که نهایتا توافق نامه موسوم به برجام که اینک آن را مذاکرات وین می نامند و مذاکره با آمریکا، به صورت غیر مستقیم در دل آن وجود دارد، به توافق نهایی برسد، تا در دولت سیزدهم به عنوان ابزاری برای تحکیم اقتدار در شرایط همسویی مؤلفه های سه گانه قدرت، یعنی دولت، مجلس و نظام امضا شود، بسیار مهم است توجه کنیم که چانه زنی حداکثری به عنوان متغیری سیال با ضریب آسیب پذیری بالا می تواند متاثر از تغییر بعضی مؤلفه ها و معادلات قدرت، در فضای ناپایدار و شکننده جهانی و جلوه ای از بی ثباتی توام با یک خطای نه چندان راهبردی یا پیش بینی نشده در داخل، مستمسک بازیگرانی در عرصه سیاست جهانی قرار گیرد که روند رو به جلوی مذاکرات را متوقف کنند و اقداماتی انجام دهند تا به نتیجه نرسد یا در پایین ترین سطح خود امضا شود.

فراموش نکنیم در شرایط نابرابر و غیر عادلانــه دیپلماسی جهانی، تعامل سازنده بعد از توافق برای بهره مندی بیشتر کشورمان از نتایج آن، با دیپلماسی چانه زنی حداکثری همسویی ندارد و در شرایطی که برای نقض مفاد چنین توافق هایی صدها دلیل موجه و غیر موجه وجود دارد، باید به ضریب بهره وری بیشتر از تلاش دیپلماتیک انجام گرفته نیز فکر کنیم.

چانه زنی حداکثری در مذاکرات چند جانبه با وجه جهانی رابطه ای بلاواسطه و مستقیم با میزان قدرت و موقعیت های طرف های مذاکره کننده دارد و موازی با آن باید در نظر بگیریم افکار عمومی به برآمدی تاثیرگذار و تعیین کننده به نسبت های متفاوت در اتخاذ تصمیم سیاستمداران و دولت ها و همچنین قدرت های سیاسی از هر دو سوی ایران و آمریکا تبدیل شده است.

با این فرض که در کشورهایی چون آمریکا که تبعیت دولت ها از مصوبات مجلسین نمایندگان و سنا ضریب بالاتری دارد و گرچه ریاست جمهوری آمریکا در موارد خاصی حق وتو دارد با این وجود هر آن امکان دارد بر اثر تکانه ای پیش بینی نشده تعادل موجود در مجالس آمریکا به زیان دموکرات های طرفدار «جو بایدن» رئیس جمهور دموکرات این کشور به گونه ای به هم بخورد که تصویب این توافق نامه در مجلس نمایندگان با دشواری مواجه شود.

باید در اصرار بیش از حد چانه زنی حداکثری تأمل کنیم. از سوی دیگر خشکسالی، کم آبی، در هم ریختگی اقتصاد کلان کشور در کنار بعضی تنش های اجتماعی و ناگواری وضعیت معیشت و رفاه مردم شرایطی فراهم ساخته که اگر قرار است این توافقنامه امضا شود، نباید با اتخاذ تاکتیک چانه زنی حداکثری امضای آن را با تعلل و خطر شکست مواجه سازیم.

این تاکتیک ممکن است دست مذاکره کنندگان طرف مقابل که به دنبال بهانه برای عقب نشاندن ایران هستنند را بازتر کند. باید در شرایط کنونی، فعلا امضای توافق را از شیوه امتیازگیری بیشتر و طولانی کردن آن دور کنیم زیرا این فرض برای ایران هم وجود دارد که به هر دلیل در آینده از این توافق خارج شود.

توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که نارضایتی و نگرانی آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) در نبود دوربین های نظارتی توام با آنچه غنی سازی فلزی گفته می شود، تاثیر تعیین کننده ای در نهایی شدن این توافق دارد. نکته حائز اهمیت دیگر، تعاملات سازنده بعد از امضای توافق وین است زیرا سهم حداقلی آمریکا در موسسات بزرگ مالی جهان همانند بیمه ها، کشتی رانی، بانک های بین المللی، شرکت های چند ملیتی (TWCA) بزرگ، موسسه آی تی ودیجیتالی که نوعی سلطه مالی جهانی دارند، ده درصد است که طبق قوانین موجود حاکم بر این موسسات، با همین مقدار سهم حداقلی حتی بعد از لغو تحریم ها می توانند در هر گونه فعالیت های بانکی، مالی، تجاری و بازرگانی ایران اخلال ایجاد کنند.

به خاطر داشته باشیم حتی چند ماه بعد از توافق در دور قبلی مذاکرات برجام، ولی الله سیف رئیس کل پیشین بانک مرکزی در پاسخ این سوال که روند کارها چگونه است، آیا پیش می رود و فرقی کرده است یا نه، به صراحت گفت: هیچ اتفاقی رخ نداده است.

این کلمه «هیچ»، چیزی نبود مگر عدم همکاری و بعضا کارشکنی همین موسسات بزرگ زیر نفود آمریکا که به رغم برداشته شدن بسیاری از تحریم ها در فعالیت های مالی و تجاری ایران اخلال می کردند، گرچه بهانه بسیاری از آنان عدم پیوستن ایران به توافق نامه بانکی اف ای تی اف (FATF) یا بحث پیمان پارلمو یا قطع منشاء مالی گروهای تروریستی به زعم خود از سوی ایران بود، ولی به هر دلیل به رغم لغو تحریم ها هنوز به اطمینان لازم نرسیده بودند.

اینک که در آستانه جابجایی دولت هستیم، نباید امضا توافق مذاکرات وین یا آنچه قبلا برجام نامیده می شد را با تاخیر مواجه کنیم، مگر آن که به مصلحتی نامعلوم یا کار شکنی های طرف مقابل، تصمیم گیری برای دست یابی به توافق حتی حداقلی، منتفی شده باشد.

*پژوهشگر سیاسی و اقتصادی