کیفیت زندگی بشر بر اساس امکاناتی که طبیعت و محیط زیست در اختیارش قرار می دهد شکل می گیرد. شیوه های زیستی جوامع گوناگون بشری گواه این موضوع است که انسانها از دیرباز اصولا تابع شرایط و محیط بوده اند و به اجبار از سمت طبیعت با رفتاری بوم شناسانه یعنی با کسب اطلاعات دقیق به صورت سنتی که شامل امکانات، محدودیت ها و خطرات بوده از منطقه ای که قصد زندگی در آنجا را داشته اند اقدام به کوچ و زندگی در آن منطقه می کردند و کاملا مطیع و همسو با محیط زیست از آن بهره می جستند.
شیوه ی زندگی انسان در کویر، جنگل، کوهستان و... با قوانین طبیعت منطبق بوده و این مقهور بودن باعث اندیشیدن تمهیداتی در برابر خطرات و طغیان طبیعت علیه شان می شده. اما در دنیای کنونی و با پیشرفت جوامع لزوم گسترش دانش محیط زیست و تطبیق استراتژی های زیستی کلان با بستر محیط زیست و همچنین لزوم انجام مطالعات پایه برای حفظ امنیت جامعه ی شهرنشینی و تمرکز جمعیت در مکان های گسترده هویدا شده است .
مطالعات پایه، تاب آوری یک سرزمین را برای گسترش جوامع شهری می سنجد بدین معنا که یک منطقه ی مشخص از هر لحاظ و به صورت جزء به جزء و با دیتاهای بسیار کوچک ارزیابی می شود و از کنار هم قرار دادن این مطالعات (خاک شناسی، هیدرولو‍ژی، هواشناسی، زمین شناسی، جامعه شناسی و بسیاری از مسایل تخصصی دیگر) مدیریت کلان به نتیجه ی قابل قبول یا غیر قابل قبول برای تاب آوری محیط زیست منطقه برای پذیرش یک صنعت، شهر و... می رسد و بر اساس آن تصمیم گیری های بعدی انجام می شود.
مسئله ی بسیار مهم که در کشور ما به باد فراموشی سپرده شده است سلطه ی طبیعت بر انسان است. شاید محیط زیست به ظاهر تحت تسلط باشد اما در میان مدت و طولانی مدت، سرزمین اعتراض خودش را با فجایع بسیار خطرناک نشان خواهد داد و عوارض این اعتراض می تواند به قیمت جان ساکنان آن سرزمین تمام شود و سالهای طولانی برای جبران ندانم کاری ها و اسراف در طبیعت طول بکشد. در فرم کلاسیک دایره ای اجتماع ـ اکوسیستم نفی حقیقت و حقیقت سوزی هیچ ثمره ای به جز طبیعت خشمگین و عاصی نخواهد داشت.
آنچه که در دید کوتاه مدت برای حل مشکلات به صورت مقطعی و نه عمقی و درازمدت ارائه می شود می تواند نتیجه ی مدیریتی باشد که منتج از تفکر سطحی نگری و گذران مسایل مقطعی است .
اما این ایماژ غلط که در باور مردم و حکمران ها جای گرفته بدین معنی که منابع طبیعی تمام نمی شود و با بهروری حداکثری که منتج به ویرانی می شود پیش می روند، ساختاری است که طی سالها شکل گرفته و برای اینکه جلوی چنین فجایعی گرفته و ویرانی هایی که یک شبه واقع شده اند ترمیم شوند نیاز به پارادایم شیفت (تغییر الگو واره ها) به صورت تدریجی و آهسته وجود دارد. نیاز ضروری برای تغییر مدیریت کلان محیط زیست، تغییر سرمشق و الگوی مسلط بر چارچوب فکری و فرهنگی است. اینکه این تغییرات چند سال به طول بیانجامد تا توسعه ی پایدار و متوازن بین انسان و محیط زیست برقرار شود پاسخ قطعا این است که نسل حاضر نمی تواند از آن بهره مند شود و صبوری زیاد و برنامه ریزی صحیحی را طلب می کند. این پروسه که از پارادایم شیفت تا توسعه ی متوازن و پایدار تغییرات آرامی را در روش شناسی یا تجربه پیش می گیرد که سرانجام روش اجرای پروژه ها را تغییر می دهد. پس تغییر تفکر و به وجود آمدن قالب های فکری نو در مدیریت محیط زیست اولین گام برای حفاظت از آن است.
گام بعدی لزوم وجود بازدارندگی قانونی بسیار قدرتمندی است تا از انتقال آبها، بستن شاهرگهای حیاتی جلوگیری کند و حفاظت صد در صدی از تالابها و جنگلها را نیز تضمین کند وگرنه مادر طبیعت دست به کار شده و انسان و جامعه دچار بازدارندگی طبیعی خواهند شد که غافلگیری اصل اول بازدارندگی طبیعی است و وقتی که به وقوع می پیوندد انسان حتی فرصت فرار نیز نخواهد داشت.
کشور ما در حال حاضر دچار بحران زیست محیطی شدید و خطرناکی است که مفروضات سیستم و فرم روتین مدیریتی را بر هم زده است و مردمی که سالیان سال با بوم شناسی که از آبا و اجداد خود فرا گرفته بودند هم در حاشیه کویر و هم در جلگه های پر آب و... با موفقیت گذران زندگی می کردند ناخواسته دچار عوارض سوء مدیریت شده اند و شکل دادن زندگی به سبک گذشته برایشان ناممکن شده است. به نظر می رسد تنها راه حل های موجود و عملی بهره وری از انرژی های پاک برای تولید آب شیرین، کنترل توزیع جغرافیایی جمعیت، سرمایه گذاری سبز در صنعت و صد البته تغییرات اساسی در تفکر مسئولین باشد .
دریافت صفحه با کد QR