مردم سالاری آنلاين - انقلاب اسلامی و سیاست خارجی ایران

در چهل و دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در کنار برپایی جشن انقلاب شایسته است نقش و عملکرد انقلاب اسلامی بعنوان نظامی برخاسته از انقلاب با ایدئولوژی اسلام سیاسی در تغییر شرایط داخلی و خارجی و واکنش و سوگیری دیگران از افراد، گروهها و دولتها در مقابل این حرکت و به طورکلی بازتاب انقلاب اسلامی در سطح منطقه و بین الملل مورد نقد و بررسی قرار گیرد. در شرایط سخت و غیر قابل تحمل فشار تحریم ها امید به تغییر و بازگشتن به شرایط قبل و وضعیت عادی زندگی از اهمیت خاصی برای مردم ایران برخوردار است و همه نگاهها به تغییرات و تصمیمات در حوزه سیاست است. در همین راستا تغییر حاکمان سیاسی در ایالات متحده و موضوع بازگشت به برجام و رفع تحریم ها و مذاکره با قدرت های بین المللی بطورمداوم توسط رسانه ها پیگیری و رصد میشود. در این خصوص رابطه بین ایران و کشورهای دیگر و میزان اعتماد و اعتبار انقلاب اسلامی در نزد کشورهای منطقه و جهان نشان دهنده میزان بازتاب مثبت یا منفی انقلاب اسلامی در جهان است. هم اینک که موضوع بازگشتن به برجام بین طرفین قوت گرفته است برخی از مقامات و دولتها همانند دولت فرانسه ابتکار عمل نشان داده و برای افزایش جایگاه بین المللی خود قصد دارند نقش میانجی را ایفا کنند. نکته قابل توجه اینکه کشورهای اسلامی همانند عربستان و امارات متحده که در مجاورت ایران هستند و اشتراکات فراوانی به لحاظ دینی و عقیدتی داریم در این ماجرا کشوری ثالث و بیگانه را بعنوان میانجی و واسطه قرار داده اند تا بتوانند در مذاکره با ایران سهیم باشند. پرسش این است آیا دولت ایران خود پتانسیل مذاکره و گفتگو با دولتهای منطقه ای و کشورهای اسلامی را ندارد که واسطه خارجی این پیشنهاد را مطرح میکند و مهم تر اینکه بازتاب انقلاب اسلامی در این کشورها چگونه است و چه جایگاهی درحل و فصل چالشهای منطقه ای و جهانی دارد؟
پیروزی انقلاب اسلامی با شعار نه شرقی و نه غربی که برگرفته از مبانی فقهی و اعتقادی شیعه است و عدم سلطه بیگانگان بر حکومت اسلامی را تبیین میکند در واقع در انتهای قرن بیستم ادامه سیاست عدم تعهد به بلوک های قدرت غرب و شرق را ارایه میکرد و موجب حمایت و تقویت جنبش عدم تعهد درکشورهای جهان سوم شد. این الگو و شعارها در ابتدا چندان مورد توجه قدرتهای جهانی نبود و سعی داشتند با ابزار تهدید، زور و تطمیع جمهوری اسلامی را به اردوگاه خود بکشانند و بحرانها، تحریم و جنگ هشت ساله نتیجه این کشمکش است. اکنون جایگاه انقلاب اسلامی به عنوان تنها نظام مقابل هژمونی غرب تثبیت شده است.
انقلاب اسلامی از زمانی که با گفتمان جدید که برپایه مذهب و مبنای معنویت گرایی،عدالت و اخلاق در مقابل جریان اصلی نظام بین الملل یعنی سرمایه داری غرب مطرح شد توانست افراد و گروههایی را در کشورهای مختلف با خود همراه کند نمونه آن سفر میشل فوکو اندیشمند فرانسوی به ایران است که انقلاب ایران را انقلابی پست مدرن و در مقابل مدرنیته تعبیر کرده است ولی مهم این است این همراهی و تغییر در افکار عمومی جهان چقدر رشد داشته است و آیا به موج بزرگی از معنویت گرایی و بازگشت به مذهب در اندیشه و رفتار جهانیان تبدیل شده است یا خیر. باید توجه کرد میزان بازتاب انقلاب اسلامی و قدرت نرم آن در نزد افکار عمومی جهان چگونه است و چالشها و آسیبهای پیش رو مورد ارزیابی قرار گیرند.
نکته مهم اینکه نظام سلطه اگرچه بدنبال لشگرکشی و امپراطوری جهانی با همسو کردن دولتهای منطقه ای است ولی انقلاب اسلامی پس از پیروزی با دولتهای منطقه و همسایگان خود تا چه اندازه تعامل داشته است و میزان نفوذ یا رضایتمندی از یکدیگر در راستای اتحاد و همگرایی منطقه ای چه میزان است. یقینا بازتاب انقلاب در کشورهایی اسلامی سنی مذهب کمتر از دولی هست که جمعیت شیعی دارند ولی با توجه به تاکید آموزه های دینی بر مبانی اخلاقی و وحدت جهان اسلام کماکان تاثیری مثبت و مداوم در روابط فیمابین در چهار دهه از جمهوری اسلامی دیده نمیشود.
سیاستگذاران حوزه سیاست و سیاست خارجی در کنار وجه اعتقادی و ایدئولوژیکی خود باید به اصول و رفتار عرفی دیپلماسی یا قواعدی فقهی همچون لاضرر و اضطرار که برای کاهش دادن زیان و رهایی از تنگناها و خسارات جبران ناپذیر است توجه بیشتری داشته باشد. تندروی و افراطی گری نه تنها ملت و دولتی را به آرامش و سعادت نرسانده است بلکه افراط و تفریط در سیاستها بازتاب منفی در نزد افکارعمومی در داخل و خارج برجا گذاشته است.