بدون ترديد يكي از نگراني هايي كه شيوع كرونا از همان روزهاي نخست تا كنون به همراه داشته نحوه تداوم آموزش و اجراي عدالت در برقراري حق دسترسي فراگيران به بسترهايي است كه جوامع براي تداوم آموزش در نظر گرفته اند.

بدون ترديد يكي از نگراني هايي كه شيوع كرونا از همان روزهاي نخست تا كنون به همراه داشته نحوه تداوم آموزش و اجراي عدالت در برقراري حق دسترسي فراگيران به بسترهايي است كه جوامع براي تداوم آموزش در نظر گرفته اند. نمي توان با قاطعيت بيان كرد كه برنامه هاي آموزشي كه به تناسب شرايط فاصله گذاري هاي اجتماعي و پروتكل هاي بهداشتي در اين دوران طراحي شده است، به قوت و توان آموزش حضوري در افزايش علمي و مهارتي دانش آموزان تاثيرگذار هستند اما از آنجا كه نظام هاي آموزشي در جوامع مختلف بسته به اقتضائات و امكانات خود بايد براي مسير آموزش دانش آموزان تغييراتي  اعمال مي كردند، آموزش مجازي و تلويزيوني و گاها آموزش حضوري با كسري از دانش آموزان، پر مخاطب ترين برنامه هايي بوده كه انتخاب شده اند. در اين ميان نظام آموزشي ما براي جبران عقب ماندن تحصيلي دانش آموزان اگر مي خواست براي واقعيت آنچه وجود دارد برنامه ريزي كند و با آموزش هاي مجازي و تلويزيوني پيش برود نمي توانست پنهان كند كه بدون دغدغه امكانات و تجهيزات است و از طرف ديگر براي حضور دانش آموزان در مدارس، فضاي آموزشي كه در دسترس است به قدر كفايت و ضرورت از استانداردهاي بهداشتي و تراكمي برخوردار نيست و اين نوع آموزش نيز بي دغدغه نمي توانست باشد. با اين اوصاف نمي توان بر اين نظر تاكيد كرد كه هم در آموزش مجازي خوب عمل شده و هم مدارس براي آموزش حضوري آمادگي دارند مگر فردي غير مسئول و خارج از حوزه سيستم آموزشي كشور باشد كه اين نظر را داشته باشد و خيلي هم از آموزش و پرورش و شرايط آن  پرت باشد. از اين بگذريم كه فرايند آموزش در اين دوران قابل قبول بوده است يا خير چراكه نقد كاستي هاي آن در اين مجال نمي گنجد. اما آنچه كه با فرارسيدن دي ماه و فصل امتحانات دانش آموزي موضوع قابل قبول بودن آموزش هاي ارائه شده را دو چندان مي كند ارزشيابي يادگيري دانش آموزان از آموخته هاي دانشي و مهارتي شان است. بر اساس تصميم گيري وزارت آموزش و پرورش امتحانات در برخي از مناطق آموزشي كشور به دليل تعداد كم دانش آموزان و فضاي آموزشي در اختيار، مي تواند حضوري باشد و در ديگر مناطق با محوريت نظر معلم و همچنين مدنظر قراردادن روند يادگيري دانش آموز  در چند ماه اخير-در آموزش مجازي -برگزار خواهدشد. اما در بحث آزمونهاي مجازي موضوعي كه نگران كننده است ظرفيت هاي اقناع كننده شبكه آموزشي دانش آموز"شاد" براي برگزاري امتحانات بدون شبهه و ابهام است. آيا"شاد" استانداردهاي آزمون آنلاين را دارد؟ هرچند كه نقض قانون هاي امتحاني كه با واژه "تقلب" شناخته شده در هر نوع آزموني امكان پذير است اما اضافه كردن قابليت هايي كه مي تواند به معلم اين امكان را بدهد كه در رصد و ارزشيابي علمي دانش آموز خود يقين حاصل كند، از جمله نقاط ضعفي است كه معلمان در آزمون مجازي در "شاد" با آن مواجه هستند. بازار كتاب هاي كمك آموزشي و كنكور و تست كم بود كه حالا بازار آزمون آنلاين هم به آن اضافه شده است به اين شكل كه يا كانال تلگرامي براي پاسخگويي به سوالات دانش آموزان در امتحانات مجازي راه اندازي شده ، يا با پرداخت مبلغي براي زمان آزمون آنلاين، دانش آموز را حمايت علمي مي كنند و به جاي وي آزمون مي دهند يا حتي اينكه در برخي دروس والدين نيز به جاي فرزند خود امتحان مي دهند. البته اين چالش نيز در آموزش عالي وجود دارد و دانشجويان براي آزمون مجازي خود به دنبال راهكارهايي هستند كه از قيد و بند ارزشيابي آنان را برهاند. با اين وجود اگر براي آموزش در دوران پساكرونا برنامه ريزي صورت نگيرد تا نقاط ضعف جبران شود بايد منتظر موجي از بي سوادي ها باشيم. بي سوادي كه فقط در خواندن و نوشتن نيست بي سوادي مي تواند به اين حوزه نيز گسترش پيدا كند كه به عنوان مثال دانش آموز پايه دهم باشي، خواندن و نوشتن را هم بداني اما دانشِ دروس و علم و مهارت لازم را نداشته باشي و با همين سطح به پايه بعدي بروي و...-البته دغدغه مهارت ورزي در اين دوران بماند جاي خودش- اينكه بخشي از نمره پاياني هر دانش آموز به نظر معلم و فعاليت مستمر دانش آموز در طول كلاس هاي درس بستگي دارد، راه حل خوبي براي كاهش آسيب هاي آزمون مجازي است اما كافي و وافي نيست. از طرفي اگر در اين ميانبُرهاي دانش آموزي كه گاها خانواده ها نيز از آن حمايت مي كنند و فرزند خود را به آن تشويق مي كنند، درصدي از يادگيری رخ بدهد خوب است اما متاسفانه چنين نيست و دانش آموزان براي دريافت نمره بهتر تا كامل ترجيح مي دهند صفر تا صد كار را به فرد كاربلد بسپارند و سهل و راحت نمره خود را بگيرند. ميانبُرهاي دانش آموزي موردي نيست كه مختص دانش آموزان ما باشد بلكه در سرتاسرجهان هر زمان و در هر عرصه اي كه اهداف فراموش، نقش مولفه هاي اصلي كمرنگ و  نظارت رنگ خود را ببازد،گزينه ديگري رنگ مي گيرد كه عدم صداقت در آن موج مي زند. در حال حاضر كه آموزش مجازي تا مجهز شدن به استانداردهاي آزمون آنلاين و مطلوبيت فاصله دارد، علاوه بر برنامه ريزي جبران آموزش هاي مجازي در زماني كه شرايط آن ممكن شد، بايد به اين مهم پرداخت كه پيش از آنكه به دانش آموزان درس رياضي و فيزيك و علوم بدهيم، در خانه، مدرسه و جامعه به وي نشان دهيم كه تعهد، صداقت ، حركت در مسير درست و پرهيز از ناعدالتي اهميت بيشتري از آن چهار خط نوشته كتاب درسي اش درباره نظريه ها و تئوري ها دارد و دستيابي به پيروزي و آرزوها زماني شيرين و خوش طعم خواهد بود كه بدون دست و پا زدن در روش هاي غير منطقي از مسيري فاخر و برگرفته از توان و قابليت فردي كسب شود. ياد دهيم كه اخلاق مداري و تعهد مهم تر از كسب نمره بيشتردر دروس با ميانبُرهاي امتحاني است.