عاشورا و عزاداریهای محرم به جهت تداوم تاریخی و تاثیرگذاری آن بر فرهنگ ایرانیان پدیده ای شگفت انگیز و استثنایی است.

عاشورا و عزاداریهای محرم به جهت تداوم تاریخی و تاثیرگذاری آن بر فرهنگ ایرانیان پدیده ای شگفت انگیز و استثنایی است. عزاداری شهادت امام سوم شیعیان گرچه منشا و مبدا دینی و عربی دارد ولی در طول تاریخ به دیگر سرزمین ها و فرهنگها رخنه کرده و بازتولید شده است و هم اکنون به عنوان ابزاری وسیع و رسانه ای عظیم در جهان در خدمت دین و دولت شیعی قرار دارد.
واقعه عاشورا و مناسک محرم دارای ابعاد پیدا و پنهان متفاوت است و تاکنون آثار تالیفی کثیری در این باب نگاشته شده است. ظرفیت بالای این پدیده چند لایه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی موجب شده تفسیرها و تعبیرهای متفاوت و گاها متضادی از سوی عالمان و واعظان و مداحان بیان گردد. در این مناسک همزمان در کنار گزاره لایوم کیومک یا اباعبدالله گزاره کل یوم عاشورا، کل ارض کربلا دیده میشود یا مولفه های متفاوتی از تقابل با ظلم و حمایت از مظلوم تا شور و دلدادگی و شهادت یا شعور و عقلانیت وآزادگی تا اخلاق و ادب از مکتب عاشورا اظهار میشود.
یکی از موضوعات اساسی و دغدغه عالمان و نواندیشان دینی بهره گیری از مضامین عاشورا و مناسک مذهبی در زندگی امروزی انسان عصرپسامدرن است. پرسش این است تلفیق سنت و فرهنگ مدرن چگونه صورتبندی میشود؟ چه مولفه ای از فرهنگ عاشورا برای امروز ما ضروی و حیاتی است؟ عاشورا و محرم امروز ما باید چگونه باشد تا به رشد جامعه ما کمک کند و به زندگی اجتماعی مطلوب برسد و از معنویات و آزادگی و جاودانگی بهره مند شویم و از دیگر سوی در دام خرافه و قشری گری و عقب ماندگی نیفتیم؟
در این سالها تاکید برخی از متولیان فرهنگ و اصحاب تریبون بر ظاهر مناسک و اقامه عزا به جهت کسب ثواب و گریاندن مردم به هر وسیله و روشی موجب جا ماندن جامعه از حقیقت و روح عزاداری است. عکس العمل کاربران بعد از انتشار نوحه سرایی مداح جوانی در شبکه های مجازی با جملات فانتزی نشان دهنده آنست در این سالها حتی در ظاهر ماجرا و در تولید ادبیات عاشورایی در مقایسه با اشعار محتشم و دیگران به چه سطح نازلی از هنر و ادبیات عاشورایی سقوط کرده ایم.
نکته اساسی روح ماجرای عاشورا و احیای آزادگی است. آن واعظ و مداح و آن هیات و جمعیت عزادار و تعزیه و گریه و نذری دادن که ما را به عادات محرم مشغول کند و نتواند روحیات و خصلتهای اجتماعی ما را تغییر دهد به رسالت خود عمل نکرده است. اساس واقعه عاشورا مقابله، مبارزه و عکس العمل در مقابل فساد، ظلم و بی عدالتی است. در ایام محرم باید روح مطالبه گری احیا شود. یکی از معضلات، عدم تطابق پذیری حاکمان و صاحب منصبان با آموزه های محرم و عاشوراست و گاها اجرای این آموزه ها شکل عکس میگیرد.
در جامعه شیعی امر به معروف و نهی از منکر یکی از آموزه های عاشوراست که باید از طرف مردم در جهت راستی آزمایی و فساد ستیزی مسئولان و صاحب منصبان اجرایی گردد ولی این امر مهم، دولتی و حکومتی شده و با تداوم مصلحت گرایی و خاموش کردن گروههای مردمی، مسلما روح آزادگی و شجاعت از جامعه رخ برخواهد بست.
عاشورا ظرفیت فراوانی دارد و باید هوشمندانه از این ظرفیت در جهت شکل گیری حکومتی پاسخگو و مردمی و شجاع و آزاد و مطالبه گر بهره برد.