از زمانی که حرکت "عدالتخانه" در قبل از یکصد سال پیش به "جنبش مشروطه" بدل شد، بحثی عمیق و ریشه دار در تاریخ معاصر ایران شروع شد که مبنای آن توجه به نیازهای عمومی و اساسی داخلی با عاملیت و کنشگری مردم با تمرکز روی حوزه سیاست بود.

از زمانی که حرکت "عدالتخانه" در قبل از یکصد سال پیش به "جنبش مشروطه" بدل شد، بحثی عمیق و ریشه دار در تاریخ معاصر ایران شروع شد که مبنای آن توجه به نیازهای عمومی و اساسی داخلی با عاملیت و کنشگری مردم با تمرکز روی حوزه سیاست بود.در ظهور و بروز این نوع از مطالبه گری، اندیشه تجدد و مدرنیته مدخلیت داشت. هر چند وجه پروبلماتیک این تحرک، سیاست بود اما به نظر حوزه فرهنگ و اندیشه را هم به طور جد در بر می گیرد.
مدرنیته و تجدد، اندیشه نویی بود که در ساحت عمومی و در قالب ساختارهای جدید امکان ظهور پیدا کرد؛ قانون اساسی، پارلمان، مطبوعات و احزاب و نظام تفکیک قوا از جمله ساختارهای جدید متاثر از تجدد بودند.
تبلور تجدد در آزادی خواهی، برابری و مساوات طلبی، ملی گرایی(در نظر داشتن مصالح و منافع عموم جامعه ایرانی) و استقلال(توانایی در حل مشکلات خود)، قانون گرایی و دموکراسی خواهی بود که در تاریخ معاصر ایران در قالب جنبش ها و تحرکات متفاوت در عرصه سیاسی و اجتماعی نمود داشت.
در راستای موضوعات متاثر از تجدد، قوانین کلان و جزئی زیادی وضع شد؛ نهاد ها و سازمان هایی ایجاد شد؛ آموزش عمومی جدید گسترش پیدا کرد؛ نهاد قضا تشکیل شد؛ قانون اساسی و قانون مدنی، تهیه و تنظیم شد؛ نهاد مطبوعات و رسانه های عمومی شکل گرفت؛ انجمن ها و احزاب سیاسی بوجود آمد؛ ساختار انتخابات و قالب پارلمان ساخته شد و صنعت نشر و چاپ گسترش یافت و قالب مهم آموزشی مثل دانشگاه و دیوان سالاری جدید افزایش یافت. هر چند کم و کیف این ساختار جدید محل تامل است و جای بررسی آسیب شناسی های فراوان دارد.
تحرک های جنبشی جدید به نوعی در جهت تقویت مشروعیت، افزایش نفوذ و تاثیرگذاری و گسترش عدالت و توزیع برابر در ساختار سیاسی و اجتماعی جدید بود.
با توجه به اهمیت مشروطیت، مطالباتی که امروزه از نوع ضرورت توسعه و رفاه، افزایش کارایی و کارآمدی، ایجاد نظام شایسته سالاری، تحقق فرهنگ چرخش نخبگان و بحث توزیع قدرت و ثروت و ارتقاء نظام نظارت و توجه به مسائل جوانان و زنان و اقوام و کم کردن فقر و فاصله طبقاتی و غیره مطرح می شود در راستای آن، تحلیل و تبیین می شود؛ به این معنا که اگر ساختار مشروطه در قالب افزایش مشارکت پذیری تحقق کیفی یابد، مشکلات جامعه ایرانی می تواند کمتر شود.
ظهور انقلاب اسلامی۵۷ نیز در راستای تقویت مطالبه گری مشروطه است با این شرط که دین و معنویت در معنای ملی و جهانی و همسو با‌ دستاوردهای علمی و تمدنی، خود را متبلور کند؛ و الا یک‌ دیدگاه محدود که بخواهد، خود را با ابزارهای زورمدارانه تحمیل کند دوام زیادی نخواهد داشت. مردم ایران که انقلاب ۵۷ را رقم زدند چرا که تلقی تفکر ملی و جهانی از آن‌داشتند. در مجموع، مشروطه برای ایرانیان مهم است و روز صدور فرمان آن مبنا و بهانه ای برای بررسی، ارزیابی و تعمیق آن است.