پیش از آنکه به این سوال که آیا چینی ها شریک و رفیق راهبردی ما در صنعت و اقتصاد، به خصوص صنعت نفت هستند یا خیر؟ باید دستی بر اقتصاد رسانده و چند تعریف را بازگو کنیم.

پیش از آنکه به این سوال که آیا چینی ها شریک و رفیق راهبردی ما در صنعت و اقتصاد، به خصوص صنعت نفت هستند یا خیر؟ باید دستی بر اقتصاد رسانده و چند تعریف را بازگو کنیم.
 اقتصاد باز؛ به اقتصادی گفته می شود که در تجارت با جهان خارج محدودیتی نداشته باشد. یعنی برای مثال هر چه یک کشور در تجارت با کشوری دیگر و یا در تجارت در بازارهای بین المللی تعرفه ها و قوانین کمتری داشته باشد، اقتصاد ان بازتر است.
عده ای از اقتصاددانان تجار آزاد و اقتصاد باز را به عنوان سیاست پیشتاز توسعه اقتصادی می دانند، اما ثابت شده است که صرفاً مرزهای باز نمی تواند کافی باشد و چنین تبلیغی برای تجارت آزاد اغراق آمیز است و گمراه کننده است.رابطه بین باز و بسته بودن اقتصاد و رشد اقتصادی یکی از پیچیده ترین روابط در اقتصاد است.
از سال 1990 تا کنون چین اصلی ترین شریک تجاری ایران بوده است، که روند همکاری های دو کشور مبتنی بر معیارها و اصول راهبردی نبوده است.
تجارت ایران با چین سه دوره متفاوت تاریخی دارد، از 1351 تا 1360 که به کندی پیش می رفت؛ از 1360 تا 1370 که متوقف شد؛ و از 1370 تا کنون که پس از تحریم های غرب بر علیه ایران و شدت گرفتن آن چین به مهمترین شریک تجاری ایران تبدیل شد.
عده ای معتقدند تجارت با چین چیزی جز واردات کالاهای بی کیفیت چینی و اتلاف منابع ارزی نیست. اما اگر این نکته را یادآور شویم که در بسیاری از اوقات تجارت با چین، اعم از واگذاری پروژه های صنعتی و نفتی و یا واردات کالا و خدمات از چین تنها گزینه پیش روی اقتصاد ایران با توجه به موقعیت سیاسی در جهان بوده است، ادعای یادشده اندکی تحت الشعاع قرار می گیرد.
بگذارید گزاره بالا را اینگونه اصلاح کنیم که چین همواره از شرایط بجرانی سیاسی ایران که بر روی اقتصاد ایران نیز تاثیر گذار بوده است به نحو احسن برای توسعه اقتصاد خود استفاده کرده و در واقع اقتصاد ایران به دلیل سیاست گذاری غلط نتوانسته است حداکثر منابع را از تجارت با چین نصیب خود گرداند.
حجم بالای معالات و سیاست باز تنها یک بستر است، در واقع دو ایراد اساسی و بزرگ در تجارت با چین وجود دارد؛ فساد اداری که تا مغز استخوان دولت در ایران نفوذ کرده است از انتقال ثروت به بخش های کم در آمد و بوجود امدن زیر ساخت در حجم بالای تجارت با چین جلوگیری به عمل اورده است.
چین یکی ار بزرگترین قدرت های تجاری در جهان است، آیا تجارت با این کشور به روند جهانی شدن اقتصاد در ایران کمک کرده است؟
علاوه بر اینکه چینی اتفاقی برای اقتصاد ایران به دلیل مجاورت با اقتصاد چین رخ نداده است، بخش قدرتمندی در ایران همواره سعی کرده است تا شرایط بحرانی سیاسی موجود به گونه ای حفظ شود که معادله برد-برد شبه دولتی های فاسد با اقتصاد چین به ضرر نفع مردم ایران حفظ شود.
در صنعت نفت و گاز که موتور پیشران اقتصاد ایران است نیز وضعیت بهتر از این نیست؛ چینی ها پروژه ها را در شرایط تحریم و نبود سایر شرکت های بین المللی در اختیار گرفتند و از ارتباطات سیاسی حتی برای بهینه کردن منفعت در اجزای فنی نیز استفاده کرده اند. برای مثال هر جایی که مدل توسعه با نظرات بخش کارشناسی و فنی مغایر بود و شرکت نفت در نپذیرفتن نظرات شرکت های چینی پافشاری کرد، چینی ها از جایی بالاتر تایید گرفتند.
خطای دوم در مراوده نفتی با شرکت های چینی در جایی رخ داد که وقتی درهای برجام برای ورود شرکت های بین المللی باز شد وزارت نفت چینی ها را اخراج کرد، قطعاً برخورد با چینی ها از جایگاه کارفرمایی اجتناب ناپذیر بود اما اخراج انها دور اندیشانه نبود.
به زبان ساده نمی توان و نباید اقتصاد باز با چین را کمرنگ یا متوقف کرد اما باید استراتژی و راهبردی برای ان تنظیم شود که بتواند بخشی از منافع ایران را در راه داشتن یک اقتصاد جهانی تضمین کند. بی شک برگترین برنده تحریم های ایران نه امریکا و غرب بلکه چین بوده است که با داشتن راهبردی مشخص و پیش بینی درست از آینده آرام ارام به تمام منافع ملی خود رسید.
فراموش نکنیم شرکت CNPC بانکی با نام کونلون از ارز بلوکه شده نفت ایران برای ساماندهی روابط تجاری ایران و چین تشکیل داد و پس از مطرح شدن ان در سطح جهانی به عنوان یک بانک موفق در دور جدید تحریم ها از همکاری با ایران سر باز زد. این یعنی یک راهبرد مشخص با سود 100 درصد برای اقتصاد چین در استفاده از تنگنای بوجود امده برای ایران که به خوبی به اجرا در امد.