هفته گذشته، گروه ویژه اقدام مالى مهلت دیگری به ایران داد تا جمهوری اسلامی، خواسته‌های گروه ویژه اقدام مالی موسوم به FATF را تصویب کند. این مهلت، 4 ماه دیگر تمدید شد. تمدید مهلت ایران از سوی FATF در حالی صورت می‌گیرد که کشورهای اروپایی، شرط تبادلات تجاری با ایران در دوران تحریم را تصویب خواسته‌های FATF اعلام کرده‌اند.

هفته گذشته، گروه ویژه اقدام مالى مهلت دیگری به ایران داد تا جمهوری اسلامی، خواسته‌های گروه ویژه اقدام مالی موسوم به FATF را تصویب کند. این مهلت، 4 ماه دیگر تمدید شد. تمدید مهلت ایران از سوی FATF در حالی صورت می‌گیرد که کشورهای اروپایی، شرط تبادلات تجاری با ایران در دوران تحریم را تصویب خواسته‌های FATF اعلام کرده‌اند. در این رابطه محمود جامساز اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفتگو با "نسیم اقتصاد" می‌گوید: مساله مهمی که اروپایی‌ها به ایران پیشنهاد داده‌ و حفظ برجام بدون آمریکا را موکول به پذیرش آن از سوى ایران می‌دانند، شفاف‌سازی در تراکنش‌های بانکها وسایر نهادهاى پولى - مالى ایران است. اروپا برای دور زدن تحریم‌ها و تشویق شرکتهای اروپایی برای مبادله با ایران، به شفاف‌سازی مالی ایران نیاز دارد. او می‌گوید: در این برهه زمانی، نیاز مبرمی به تصویب FATF و اجرای آن داریم. صاحبان قدرتى که انباشت و چپاول ثروت ملى را در نابسامانى و آشفتگى اقتصاد پى می‌گیرند بخود آیند و قدرى به فلاکت و معیشت جامعه بیاندیشند.

این کارشناس اقتصادی گفت: چندى پس از توافق برجام که به تأیید شوراى امنیت سازمان ملل متحد نیز رسید، ترامپ که بدوا" برجام را یک توافق بسیار بد و زیانبار براى آمریکا و حتى جهان توصیف کرده بود نقض و از آن خارج و فصل جدیدى در عرصه روابط بین‌الملل گشود که نه تنها ایران را به سبب تحمیل تحریم‌هاى جدید که بخش مهم آن از 5 نوامبر شروع می‌شود قرار داده، بلکه بار سیاسى و اقتصادى آن بر بسیارى از کشورهاى جهان  بویژه از منظر پرستیژ سیاسى سنگینى می‌کند. نقض برجام در حالى صورت گرفت که سران سه کشور اروپایی امضاء کننده هر یک در دیدارهاى جداگانه  از وى صریحا" مخالفت خود را ابراز داشته و مصرا"از وى خواستند که در برجام بماند.

جامساز ادامه داد: مضاف آنکه کشورهاى روسیه و چین از دیگر کشورهاى امضاء کننده برجام و اتحادیه اروپا و برخى دیگر از کشورهاى جهان نیز تلاش کردند ترامپ را از بدعت‌گذارى در نقض مصوبات شوراى امنیت و خروج ازبرجام منصرف کنند. با این اوصاف ترامپ با خونسردی تمام و بی اعتناء به مخالفت هم‌پیمانان خود و حتى انتقادات دموکرات‌ها و برخى از جمهوری‌خواهان به سیاست خروج از برجام ادامه داد.

وی افزود: ترامپ اصولا به اعتبار گفته بسیارى از سیاستمداران شخصیتی غیرقابل پیش بینی است. حتی مایک پمپئو و جان بولتون که از نزدیک‌ترین افراد به او هستند نمی‌توانند حرکت بعدی او را پیش بینی کنند. به هر حال سران کشورهای اروپایی در راستاى  تقویت استقلال سیاسى و اقتصادى خود که با تشکیل اتحادیه اروپا و به جریان انداختن یورو بعنوان پول یکپارچه اروپایی بویژه پس از فروپاشى شوروى خود را به عنوان یک قطب و قدرت سیاسى و اقتصادى در جهان تعریف کردند در تلاشند با خروج آمریکا از برجام، این معاهده را حفظ کنند.

این اقتصاددان ابراز داشت: در این میان یک مشکل اساسی وجود دارد و آن هم اهمیت سنتى روابط اروپا و آمریکا به لحاظ دیپلماتیک و به لحاظ اقتصادی است. حجم روابط اقتصادی اروپا و آمریکا با حجم روابط اقتصادی ایران و اروپا به هیچ وجه قابل مقایسه نیست. لذا اینکه اتحادیه اروپا تا کجا بتواند در مقابل خواسته‌های آمریکا عدم تمکین کند، این خود بحثی جدی است. اروپا هم در روابط با آمریکا دارای خطوط قرمزی است که گذر از آن مسلما" ریسک‌هاى اقتصادى را بدنبال دارد .

او گفت: اروپایی‌ها به خصوص خانم موگرینی رییس سیاست خارجى اتحادیه اروپا، تلاش وافری دارند که با هدف حفظ برجام تحریم‌ها علیه ایران را به گونه‌ای دور بزنند؛ زیرا سازمان سوییفت که اختصار (جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی)است، در راستاى پیروى از سیاستهاى آمرانه آمریکا که از همه کشورها خواسته است به تحریم ایران بپیوندند، مبادلات بانکى ایران را تحریم کرده. بنابراین اروپاییها در پى سازوکارى هستند که سوییفتی اروپایی راه ‌اندازی کنند تا راهى در تبادلات بانکى با ایران بیایند. اما ساز و کار این روش هنوز مشخص نشده و ناپخته است. همچنین بسیاری از کشورهای اروپایی با این مساله چندان موافق نیستند؛ در حالیکه طرح اتحادیه اروپا براى امکان تجارت با ایران کاربرد وسیعترى خواهد داشت .این بیان وزیر دارایی فرانسه  برونو لور که تحریم هاى واشنگتن علیه ایران فرصتى است تا اروپایی ها نهاد مستقل خاص خود ر ا ایجاد کنند بسیار قابل تامل است.

این اقتصاددان گفت: مساله مهمی که اروپایی‌ها به ایران پیشنهاد داده‌ و حفظ برجام بدون آمریکا را موکول به پذیرش آن از سوى ایران می‌دانند، شفاف‌سازی در تراکنش‌های بانکها وسایر نهادهاى پولى - مالى ایران است. اروپا برای دور زدن تحریم‌ها و تشویق شرکتهای اروپایی برای مبادله با ایران، به شفاف‌سازی مالی ایران نیاز دارد.

وی افزود: براى آنکه اتحادیه اروپا بتواند منافع اقتصادى براى کمک به حفاظت از برجام را تامین کند  لازمست که ایران استانداردهاى تعیین شده توسط گروه ویژه اقدام مالى FATF))  را اجراء کند. این شفاف‌سازی هم از طریق تصویب FATF توسط مجلس ایران میسر می‌شود.
جامساز ادامه داد: اروپایی‌ها  در صورت  تصویب FATF و پیوستن ایران به چهار کنوانسیون مرتبط می‌توانند اطمینان کسب کنند که کنترل‌هاى لازم بین المللى روى شفافیت‌هاى تراکنش‌هاى مالى ایران انجام می‌گیرد و موانع فراروى مبادلات بانکى ایران در حوزه خارج از دلار و تحریم‌هاى  آمریکا برداشته می‌شود که این امر مبادلات مالى و دریافت وجوه حاصل از صادرات نفت و میعانات گازى ایران را تا حدودى تسهیل می‌کند.

وی ابراز داشت: گروه ویژه اقدام مالى یا FATF در حقیقت شامل یک دستورالعمل 40 ماده‌ای است که لازم الأجراست. تاسیسFATF  به مبارزه با پولشویی در نشست سران کشورهاى موسوم  به G7 باز می‌گردد. سازمان‌هایUN، و IFM, WB و سایر سازمان‌هاى بین‌المللی مشتمل بر شش گروه تخصصى بر عملیات اجرایی FATF ناظر هستند. FATFدر واقع در سال 2016 با عضویت 35 کشور و دو سازمان منطقه‌ای که عضو اتحادیه اروپا و شورای همکاری کشورهاى عرب خلیج فارس هستند قدرت بیشترى گرفت.

او در خصوص تعهدات ایران گفت: ایران ضمن تصویب  FATFباید به مقابله با جرایم سازمان یافته موسوم به پالرمو و لایحه اصلاح قانون مبارزه با تامین مالى تروریسم و لایحه اصلاح قانون مبارزه با پولشویی و نهایتا" لایحه الحاق دولت جمهورى اسلامى ایران به کنوانسیون بین المللى مقابله با تامین مالی اشاعه‌ای و تامین مالی تروریسم (CFT:Combating the financing Terrorism) شود. ضمن پذیرش لوایح چهارگانه فوق از سوی ایران و عمل به توصیه هاى مکتوب FATF اروپایی‌ها می‌توانند بپذیرند که تراکنش‌های مالی ایران مسیر شفافی خواهد داشت.

این اقتصاددان در خصوص نوع مواجهه مجلس با لوایح FATF ابراز داشت: مجلس به خصوص در مورد مقابله با تامین مالی تروریسم از خود مقاومت نشان داد. دلواپسان نمی‌خواستند این لایحه را تصویب کنند. لایحه "پالرمو" نیز یکبار در مجمع تشخیص مصلحت نظام رد شد. مشخص نیست که مسئولان در ادامه می‌خواهند چه کنند. به خاطر حفظ منافع ملی، باید این مباحث را با مذاکره حل و فصل کنیم. این مسائل از طریق دیپلماسی خشن، حل شدنی نیست. در مورد CFT مجلس یک ماده واحده و 7 حق تحفظ تصویب کرده است.

او ادامه داد: در یکی از این شروط هفتگانه، مجلس تعریف "عمل تروریستی" را مشتمل بر مبارزات مشروع مردمی علیه توسعه استعماری و اشغال خارجى نمی‎داند. همچنین در مورد نظرات  و تعاریف متضاد اطراف متعاهد، در مورد تروریسم خود را متعهد به آن ندانسته‌ است .تلقی آنها از تروریسم با تلقی ما از آن، ممکن است متفاوت باشد. آنها برخی از سازمانها را ممکن است تروریسم بدانند ولی ما آنها تروریست ندانیم. البته فراموش نکنیم که در FATF هم تروریسم تعریف مشخصی ندارد. این مسائل ممکن است منجر به بحث‌ها و جدل‌هایی شود. فراموش نکنیم که ایران در حال حاضر در لیست خاکسترى قرار دارد. فرصت دو ساله ما هم در قرار گرفتن در لیست سبز در حال اتمام است. باید مجلس شورای اسلامی این مسائل را به سرعت به تصویب رساند و شورای نگهبان هم آن را رد نکند.

این استاد دانشگاه گفت: در شرط ششم در CFT آمده است که الحاق به CFT به عنوان به رسمیت شناختن رژیم صهونیستی نیست. آشکار است که از همان ابتدای انقلاب هم به رسمیت شناختن این رژیم خط قرمز جمهورى اسلامى بوده است. لذا علی الأصول  این موضوع  ارتباطی به CFT ندارد.از این رو گنجاندن آن ضرورتی نداشت، جز آنکه حساسیت هایی را بر می‌انگیزاند. در شرط دیگر آمده ابتدا باید ایران را از لیست سیاه خارج کنند تا این سند الحاق نزد امین اسناد توزیع شود. فراموش نکنیم که ورود و خروج از لیست سیاه به اجماع اعضاء نیاز دارد و به این سادگی انجام نمی شود. با توجه به اتمام زمان ما، باید مقداری تعحیل کنیم و طرف مقابل را قانع کنیم که به مفاد FATF متعهد هستیم. برخی انگار تحریم‌های 13 آبان را جدی نگرفته‌اند که بررسی FATF را با کندی انجام می‌دهند.

این اقتصاددان با اشاره به فواید پذیرش FATF در دوران تحریم تصریح کرد: چنین بنظر می‌رسد که برخی  سطح تحریم‌ها را درک نمی‌کنند. برای اولین بار قرار است که علاوه بر نفت ایران، گاز ایران هم با تحریم مواجه شود. فراموش نکنیم که با تصویب FATF دست اتحادیه اروپا باز می‌شود تا حداقل تبادلات تجاری را با ما داشته باشد. تحریم، پیشاپیش سایه سنگین خود را بر اقتصاد ایران انداحته است. شرکت‌هایی که تا همین چند وقت پیش در ایران بودند، از ایران بیرون رفتند. توتال نمونه این شرکت‌های بزرگ نفتی است که با آغاز تحریم‌ها از ایران خارج شد.

وی ابراز داشت: ما به سرمایه خارجی نیاز داریم. پیش بینی شده که در سال آینده رشد اقتصادی ایران به منفی 4 درصد می‌رسد. در حال حاضر ما حدود400 میلیارد دلار جی دی پی داریم. اگر رشد اقتصادی کنونی ما 3 درصد باشد و قرار باشد که 7 درصد از آن کم شود، این به معنای این است که 28 میلیارد دلار کم میاوریم که این رقم از جیب مردم خارج می‌شود. صادرات و واردات ما با مشکل مواجه می‌شود. هزینه مبادله ایران بسیار سنگین می‌‌گردد. حدود 20 درصد هزینه مبادلاتى اضافه بر کشور تحمیل می‌شود. کشوری مثل هندوستان که خواهان خرید نفت ایران است، این خرید را به رضایت آمریکا موکول کرده است.

محمود جامساز ضمن هشدار درباره اوضاع آینده اقتصادی ایران در دوران تحریم تصریح کرد: بعد از تصویب برجام، تولید نفت ایران به 3 میلیون بشکه در روز رسید. اما بعد از اعمال تحریم‌های آمریکا، 1 میلیون کاهش تولید داشته‌ایم. با توجه به اینکه قیمت نفت افزایش داشته، کاهش صادرات ما زیاد تفاوتی نداشته است. اما با توجه به تلاطمات ارزى و مشکلاتی  که برای مردم پیش آمد و هزینه‌های دولت و هزینه‌هایی که در بودجه به دولت تحمیل شده (مثل بودجه مراکز مذهبی و حکومتی و نظامی) کشور در تگناى مالى شدیدى قرار گرفته است. در این سال‌ها برنامه‌ای برای خروج از مشکلات نداشته‌ایم. این بزرگترین معضلی است که با آن مواجهیم.

وی ابراز داشت: مجموعه سیاست‌های ما باعث شده که 40 میلیون نفر زیر خط فقر باشند. از هر جا و هر سمت و سویی دچار مشکل هستیم. مشخص نیست که بودجه ما در کجا هزینه می‌شود. گفتنى است تنها 15 درصد کل بودجه هزینه مردم  و بقیه آن هزینه دولت می‌شود. این روال به جهت سوء مدیریت است. به مجموعه این مشکلات، تحریم‌های 13 آبان را نیز باید اضافه کرد. در این برهه زمانی، نیاز مبرمی به تصویب FATF و اجرای آن داریم. صاحبان قدرتى که انباشت و چپاول ثروت ملى را در نابسامانى و آشفتگى اقتصاد پى می‌گیرند بخود آیند و قدرى به فلاکت و معیشت جامعه بیاندیشند. حکومت بر کشورى با اقتصاد شکننده و فقیر نه تنها افتخار نیست بلکه اغنیاى نو کیسه هم از ترکشهاى آن در امان نخواهند ماند. همه سرنشینان یک کشتى به نام اقتصاد بیمار هستیم که نجات آن دست کشتى‌بانان است.