بوم گردی به عنوان پدیده نوظهور اقامتی در کشور مشتاقان و طرفداران زیادی را به سوی خود جلب کرده است اما بی توجهی به یکسری استانداردهای مشخص شده در این خصوص می تواند اثرات جبران ناپذیری را به آینده این صنعت وارد کند.

بوم گردی به عنوان پدیده نوظهور اقامتی در کشور مشتاقان و طرفداران زیادی را به سوی خود جلب کرده است اما بی توجهی به یکسری استانداردهای مشخص شده در این خصوص می تواند اثرات جبران ناپذیری را به آینده این صنعت وارد کند.
بوم گردی یا اکوتوریسم (ecotourism)، فرصتی است برای گردشگران و طبیعت گردان، تا با اقامت در خانه های روستایی فارغ از زندگی روزمره و ماشینی؛ حال و هوای یک زندگی سنتی و بومی را تجربه کنند.
در این اقامتگاه ها سعی می شود تا مسافران با شیوه سنتی زندگی در آن محل آشنا شوند و با استفاده از غذاهای سنتی و امکانات محلی در محیطی طبیعی اوقات خود را سپری کنند.
علاوه بر گردشگران داخلی، گردشگران خارجی نیز علاقه زیادی به حضور در اقامتگاه های بوم گردی و همچنین آشنایی با شیوه های سنتی زندگی مناطق کشور دارند و به همین دلیل ایجاد و فعالیت اقامتگاه های بوم گردی مورد توجه قرار گرفته است .
حفظ و احیای معماری منازل قدیمی به همراه زنده نگه داشتن فرهنگ و سنت های گذشته ، سِرو غذاهای سنتی و بومی که با حفظ چهار چوب های حفاظت از محیط زیست همراه است ، از جمله ملاک های مورد نظر در بوم گردی ها به شمار می رود .
صاحبان اقامتگاه های بوم گردی با دست کشیدن به سر و روی خانه های قدیمی پدران و پدربزرگان ، همان معماری سنتی و بومی این خانه ها را حفظ کردند و امروز به عنوان اقامتگاه های بوم گردی در استان ها میزبان مسافران هستند.
مشاهدات عینی خبرنگار ایرنا از برخی بوم گردی ها نشان می دهد که مدیران این واحدها چندان توجهی به اصول و سیاست های تعیین شده برای این گونه اقامتگاه ها ندارند و تنها به بخش اندکی از این استانداردها که همان حفظ معماری سنتی خانه ها اکتفا کرده اند .
تا جاییکه برخی از این مجموعه داران بجای پخت و آماده کردن غذاهای سنتی همان منطقه ، به غذاهای رستورانی روی آورده اند و مهمانان خود را پذیرایی می کنند .
همچنین اجرای فرهنگ و آداب سنتی منطقه که بیشتر در نوع پوشش افرادی که در بوم گردی فعالیت می کنند ، نمودار است در برخی از این واحدها حتی از این حداقل های سنت خبری نیست .
زینب ، بانوی ساروی که تجربه یک شب اقامت در یکی از بوم گردی های مرکز کشور را دارد در سخنانش علاوه بر بیان جاذبه های این نوع اقامتگاه از کم رنگ بودن سنت و آداب بومی در این نوع فضاها می گوید .
وی به خبرنگار ایرنا گفت : حضور در خانه های قدیمی و آشنایی با سبک معماری گذشتگان هر منطقه جاذبه ای است که بسیاری از آن بهره می برند .
وی افزود : بمحض ورود به این خانه ها با معماری سنتی ، انگار در دالان یک موزه کوچک قدم می گذاری که اتاق ها پر از تابلوها و وسایل قدیمی است .
زینب خالی بودن این اقامتگاه ها از فعالیت های سنتی و بومی همچون سِرو غذاهای بومی را از نقاط ضعف آن برشمرد و اضافه کرد : مسافران با این نیت که در اقامتگاه بوم گردی با سِرو انواع غذاهای سنتی ، با نوع تغذیه مردم این دیار آشنا می شوند این نوع اقامتگاه ها را بجای هتل انتخاب می کنند .
این بانوی ساروی گفت : اما در مدت چند روز حضورمان در این اقامتگاه ، غذاها از رستوران ها تهیه می شد و در اختیار مسافران قرار می گرفت .
فهمیه که به همراه خانواده اش در یکی از اقامتگاه های شهرهای شمالی کشور اقامت کرد ، گفت : برخلاف تبلیغات و عکس های رنگارنگ که کارکنان اقامتگاه با لباس محلی نشان می دادند ، از این مسائل خبری نبود .
وی افزود : پرسنل این اقامتگاه همچون مابقی افراد با پوشش معمولی و امروزی ، خدمات دهی به مسافران را انجام می دادند که این برخلاف انتظار مسافران بود .
فهیمه که خود علاقه مند به فرهنگ و سنت مناطق مختلف است ، اظهار داشت : هرچند من به عنوان یک شهروند شمالی با نوع لباس و پوشش مردم این خطه آشنا هستم ولی پوشیدن این لباس توسط پرسنل اقامتگاه می تواند در معرفی پوشش استانمان به مردم دیگر مناطق کشور تاثیر داشته باشد .
وی انجام یکسری برنامه های تفریحی که می تواند بیانگر فرهنگ و سنت هر استان باشد را در بوم گردی ضروری دانست و گفت : بردن مسافران در شالیزارها و انجام کار نشای برنج و یا جنگل نوردی به همراه چیدن میوه های جنگلی بخشی از این کارها است .
به گفته فهیمه اقامت بدون وجود این برنامه های تفریحی می تواند باعث دلزدگی و بی رغبتی مسافران برای حضور در این بوم گردی ها شود .
* جاذبه های سنتی اقامتگاه های بوم گردی را کمرنگ نکنیم
رضا علوی ،سرپرست تورهای مسافرتی افراد خارجی به کشور است ، او همواره بوم گردی را به عنوان مکانی برای اقامت و اسکان توریست هایش انتخاب می کند .
وی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : بوم گردی با توجه به استانداردهای تعریف شده مبنی بر ارائه و عرضه محصولات سنتی و بومی منطقه چه در قالب غذا ، چیدمان اقامتگاه و حتی اجرای فوق برنامه های تفریحی است .
رضا که 25 سال سابقه فعالیت در تورهای مسافرتی دارد ، افزود : بوم گردی این فرصت را برای گردشگران فراهم می کند تا از این طریق با شیوه زندگی سنتی مردم و رسوم مناطق مختلف آشنا شوند .
وی بوم گردی ها را به غزال تیزرو در عرصه فعالیت اقامتگاه ها توصیف کرد ، ادامه داد : این نوع اقامتگاه های تازه تاسیس توانستند به سرعت و به خوبی در میان مسافران داخلی و بخصوص خارجی جا باز بکنند .
این سرپرست تورها امیدوار است که مسئولان بوم گردی با رعایت استانداردها که برگرفته از فرهنگ و رسوم هر منطقه است ، بتوانند این زمینه فعالیت را در عرصه گردشگری حفظ بکنند .
* مدیریت های خود آموخته در اقامتگاه های بوم گردی
'مریم - ن ' مدیر یکی از اقامتگاه های بوم گردی شرق مازندران به خبرنگار ایرنا گفت : تمام سعی و تلاش من و افرادی که با اقامتگاه بوم گردی ام همکاری دارند این است که از آداب و رسوم منطقه مان برای میزبانی مسافران استفاده بکنیم .
وی پوشیدن لباس محلی و پخت غذاهای سنتی را به عنوان بخشی از تلاششان برای عرضه فعالیت های بومی به مسافران ذکر کرد .
این فعال بوم گردی مازندران که پس از سال ها دوندگی و اخذ استعلام های لازم از نهادهای مرتبط همچون میراث فرهنگی ، محیط زیست و منابع طبیعی توانست مجوز راه اندازی اقامتگاه بوم گردی دریافت بکند ، گفت : در تمامی این مراحل آیین نامه و یا دستورالعمل مدون چگونگی فعالیت در این واحدها ارائه نشد .
وی که فعالیت هایش را برگرفته از تجربیات دیگر بوم گردان و کتاب خارجی عنوان کرد ، افزود : بخاطر نبود این بسترها ، بوم گردان به شیوه های مختلف بدنبال پذیرایی سنتی و بومی از مسافران خود هستند .
* اقامتگاه های بوم گردی استانداردها را رعایت کنند
مسئول طبیعت گردی اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران با تایید بی توجهی به استانداردهای لازم از سوی مدیران واحدهای بوم گردی ، آن را ضربه زننده به این نوع واحدهای اقامتی نوظهور در کشور دانست .
تهمینه اسدی به خبرنگار ایرنا گفت : دور شدن و انحراف زیاد اقامتگاه های بوم گردی از مبحث اصلی آن که همان حفظ سنت و رسوم قدیمی است از چالش های پیش رو برای ادامه فعالیت این واحدها به شمار می رود .
وی افزود : در راه اندازی این اقامتگاه ها هدف و تلاش بر این بود تا از طریق این خانه های قدیمی و باقیمانده از گذشته معماری ، معیشت و آداب سنتی و بومی هر منطقه معرفی شود .
اسدی که رشته تحصیلی مقطع دکتری اش گردشگری از کشور پرتقال است ، ادامه داد : دیده می شود که افراد یکسری خانه های قدیمی را ترمیم و بازسازی و آنها را مملو از اسباب و تجهیزات سنتی می کنند .
وی گفت : بوم گردی ها اکنون تنها به فضاهای اجاره ای برای اقامت مسافران تبدیل شده اند که دیگر در آنها خبری از عرضه و نمایش آداب و سنت های قدیمی نیست .
مسئول طبیعت گردی مازندران که آشنایی با سنت و رسوم را علت اصلی انتخاب اقامتگاه ها از سوی مسافران ذکر کرد و افزود : وقتی این فضاها خالی از این ویژگی ها باشد می تواند در عدم بازگشت مسافران به این مراکز اقامتی تاثیر خود را بگذارد .
* نبود آموزش ، پاشنه آشیل بوم گردی ها
وی از عدم ارائه آموزش های لازم در خصوص چگونگی فعالیت بوم گردی ها به مدیران این واحدها را به عنوان چالش پیش روی فعالان در این عرصه نام برد .
اسدی اضافه کرد : هم اکنون برنامه آموزشی مدونی در این خصوص برای آشنایی فعالان این عرصه با نحوه و نوع کارکردن وجود ندارد و هر یک براساس داشته ها و سلایق خود دست به کار شده اند .
وی تداوم و ماندگاری این اقامتگاه های جوان در کشور را منوط به اطلاع رسانی مدون و آموزش ها هماهنگ فعالان در این عرضه دانست و گفت : میراث فرهنگی به عنوان نهاد متولی این امر می بایست از این طریق ، بوم گردی ها را در حیطه کاری مجهز بکند .
این مسئول طبیعت گردی مازندران به سخنان مسئولان مبنی بر افزایش تعداد بوم گردی ها اشاره کرد و افزود : نباید با اولویت قراردادن کمیت ها ، کیفیت این نوع کارها را قربانی کرد و بجای آن باید به دنبال پیاده کردن استانداردهای لازم در این زمینه باشیم .
* بازرسی های مستمر برای جلوگیری از خطا
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت : این اداره کل ، جلسات توجیهی و آموزشی در خصوص حفاظت از محیط زیست ، آگاهی از اهداف بوم گردی در ابتدای راه اندازی بوم گردی برای مدیران این واحدها برگزار می کند .
مهران حسنی افزود : مجموعه های بوم گردی پس از اخذ مجور به صورت مستمر بازرسی خواهند شد تا عملکرد آنها بررسی و از هرگونه خطایی جلوگیری شود .
وی اضافه کرد : به همه بوم گردی ها تاکید شده تا با ارائه برنامه های فرهنگی در قالب بسته فرهنگی ترویج دهنده زندگی روستایی و بومی منطقه خود باشند تا از تاثیر پذیری فرهنگی جلوگیری شود .
بوم گردی در تعریف سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری کشور در کنار هتل ، متل و هتل آپارتمان ها به عنوان اقامتگاه ها رسمی به شمار می روند که از دهه 80 این اقامتگاه ها در کشور پدیدار شدند و رونق گرفتند .
به طوریکه براساس آمار منابع رسمی بیش از 600 اقامتگاه بوم گردی در کشور وجود دارد که بخشی از جمعیت مسافران داخلی و خارجی در این مکان ها اقامت می کنند .
این اقامتگاه ها نوپا و تازه تاسیس با جاذبه های سنتی و قدیمی که دارند بسیار در میان مسافران به ویژه مسافران خارجی جا باز کرده اند و مورد استقبال قرار گرفته اند و این آغاز خوب با باقی ماندن بر جاذبه هایش می تواند تداوم یابد .