معاون پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) با بیان اینکه نگران آینده حوزههای علمیه است، ابراز امیدواری کرد که با نگاهی جامع، کامل و بدون رنگ و بوی سیاسی و خواستههای فردی در حوزه علمیه بازاندیشی صورت گیرد.
حجتالاسلام والمسلمین حسن پویا در گفتوگو با خبرنگار شفقنا با بیان اینکه حوزههای علمیه با توجه به قدمت خود، در عصرها و نسلهای مختلف، رسالتهای متفاوتی داشتهاند گفت: در دورههایی مسایل پیرامون آنها بسیار محدود و در حد مراجعات مسایل شرعی و دینی بوده است. در کنار توسعهای که تا قرن حاضر، جهان و مردم در امور مختلف پیدا کردهاند، رسالت حوزههای علمیه هم گسترش پیدا کرده است. با ایجاد حکومت دینی به ویژه حکومتی با نام شیعه در ایران، آن هم پس از قرنها، توجه به حوزههای علمیه صدچندان شد. برای مردم دنیا جای تعجب بود که یک مرجع دینی به عنوان آیتاللهالعظمی بتواند چنین کار بزرگی را انجام دهد و یک حکومت بسیار مستبد و ماندگار را از بین ببرد و روی کار آید.
او با اشاره به شکلگیری کرسیهای مختلف شیعهشناسی و مرجعشناسی پس از روی کار آمدن حکومت شیعه در ایران گفت: این روند همچنان ادامه دارد. بر این اساس رسالت حوزههای علمیه محدود به حد خاصی نمیشود که مسایل فقه و اصول و شرعی باشد. امروز نگاه جهان از همهی ابعاد به حوزههاست. البته در گذشته هم در برخی از قرون در حوزههای ما بسیاری از بزرگان در علوم مختلف فلسفه، ریاضیات، علوم غریبه، کلام و امثال آن تبحّر داشتند و حتی در امور فرهنگی و هنری خاص مثل خطاطی متبحر بودند، اما آنچه که نمود داشته، بیشتر مسایل شرعی و فقه اصولی بوده است.
این کارشناس دینی با بیان اینکه حتی حضور برخی علمای بزرگ در میان درباریان به دلیل اطلاعات جامعی بوده که از مسایل مختلف داشتند، اظهار کرد: البته امروز با توجه به نکتهای که بیان شد و حساسیتی که ایجاد شده است، رسالت حوزههای علمیه بسیار گستردهتر شده است. بر همین اساس است که مدارس تخصصی مختلف در حوزه ایجاد شده است و دروس مختلف را فرا میگیرند و سفرهای مختلف به کشورهای گوناگون انجام میشود تا این شناخت، عمیقتر شود و راهگشاتر باشد.
او تصریح کرد: امروز محدودهی پاسخگویی حوزههای علمیه مربوط به مسایل فردی نمیشود و باید مسایل اجتماعی، سیاسی، اندیشهای و فکری در حوزههای مختلف را پاسخگو باشد. همچنین باید شبهاتی که حتی بر قرآن کریم، ائمهی معصومین، پیامبر اسلام و اصل اسلام وارد میشود را پاسخ دهند.
پویا دربارهی اصلاحات در زوایای مختلف حوزههای علمیه گفت: اصلاح میتواند شامل ابعاد مختلفی شود، اما باید دید که کدام یک اولویت دارد و دارای اهمیت بیشتری است. بعد از انقلاب، تحولات فراوانی در حوزه انجام شد؛ با توجه به تفکری که امام داشتند و توجهی که ایشان نسبت به این بحث داشتند و همچنین مسایلی که پیرامون انقلاب به وجود آمد، مراکز فراوان پژوهشی، علمی و آموزشی در این بخش، فعال شد. البته همهی این مراکز، صد در صد مفید نبودهاند و گاهی کارهای تکراری هم میان آنها وجود داشته است. در عین حال انصاف این است که بخش فراوانی از این مراکز متعدد، بر اساس توجهی شکل گرفته که به حوزههای علمیه شده است.
او با تأکید بر لزوم اصلاح در برخی بخشهای حوزههای علمیه اعم از رویکرد کلان حوزه، نظام آموزشی تبلیغی و… اظهار کرد: با اصلاح در بسیاری از این امور، این تلاشها ثمرهی بیشتری خواهد داشت. به طور مثال در مباحث پژوهشی باید بررسی جامعی انجام شود تا کارهای تکراری صورت نگیرد و کارهای به روز انجام شود. اقداماتی انجام شود که نیاز فکری داخل و خارج را برطرف کند و کارهایی نباشد که گذشتگان انجام دادند. اقداماتی در حوزهی پژوهش باید صورت بگیرد که به معنای واقعی، پاسخگوی نیازها باشد.
پویا ادامه داد: در بحث آموزش هم به همین صورت است. دیگر نمیتوان به زبان عربی حوزه اکتفا کرد. این کافی نیست. ما باید زبان روز عربی را بدانیم. امروز طلبههایی داریم که سالهاست درس خارج میخوانند، اما نمیتوانند یک مجلهی عربی خارجی را بخوانند، چون زبان آن زبان روز است. زبانهای دیگری که در دنیا نیاز است و کاربردی فراوانی دارد مانند زبان انگلیسی، فرانسه و آلمانی نیز باید مورد توجه قرار بگیرند. گاهی دوستان در حوزههای علمیه، با سواد و فهمیده هستند، اما به دلیل نداشتن مطالعات بیرون حوزوی یا مراجعه نکردن به منابع اصلی، آن طور که باید و شاید نمیتوانند درست قضاوت، بررسی و تحقیق کنند.
او تصریح کرد: نیاز است با نگاهی جامع کامل و بدون رنگ و بوی سیاسی و خواستههای فردی در همهی زمینهها یک بازاندیشی صورت گیرد و در این بازاندیشی به معنای واقعی کلمه از همهی افکار استفاده شود تا این اصلاحات صورت بگیرند.
معاون پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) دربارهی آیندهی حوزههای علمیه در کشور گفت: در جامعهی ایران، امروز التهاب خاصی وجود دارد و نمیتوانم پیشبینی خاصی داشته باشم. واهمه و دغدغه دارم و آن دغدغهها ممکن است خدایی ناکرده خلاف واقع باشد و انشاالله که خلاف واقع باشد، اما این دغدغهها در حوزه به مراتب بیشتر است. چرا که آزاد شدن فضاهای مختلف فکری، فرهنگی و… پاسخهای منطقی میخواهد و باز شدن درون حوزهها در سطوح مختلف جامعه آن دلهره را شدیدتر میکند. به طور مثال در گذشته به مرجعیت، بیت مرجعیت و حوزههای محدود علمی محدود بود در حالی که امروز خود طلبهها در این فضاها قرار گرفتهاند و گاهی بسیار ناشیانه و بیتوجه، مطالبی از زندگی و افکار خود منتشر میکنند که جای تأسف دارد.
او با تأکید بر این که تنها میتوانم بگویم که واهمهی بسیاری دارم، گفت: چنان که برای حکومت دینی این واهمه را دارم. امیدوارم که اینطور نباشد و خداوند کمک کند که هم جمهوری اسلامی تقویت شود و هم حوزهها بتوانند به دین، اخلاق و معنویات مردم کمک کنند.