کاهش بارندگی ها و افزایش برداشت از منابع آبی در سال های اخیر، چالش «کم آبی» را به یک بحران تبدیل کرده است؛ آنچنان که به قول علاالدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، بحران کم آبی به مقوله ای امنیتی تبدیل شده است.

کاهش بارندگی ها و افزایش برداشت از منابع آبی در سال های اخیر، چالش «کم آبی» را به یک بحران تبدیل کرده است؛ آنچنان که به قول علاالدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، بحران کم آبی به مقوله ای امنیتی تبدیل شده است. به گزارش ایرنا، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شنبه هفته جاری در جریان بازدید از طرح نجات و احیای کشف‌رود، گفته بود: بحران آب عملا وارد مقوله امنیتی شده است و ما ناگزیر شدیم در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی کمیته امنیت آب را تشکیل دهیم. امسال بارندگی ها نسبت به سال آبی گذشته سه درصد کاهش داشته است؛ در سال آبی گذشته، ارتفاع ریزش های جوی تا دهم تیرماه، 231 میلیمتر بود که این رقم امسال به 223 میلیمتر رسید. کاهش بارندگی ها فقط به مقایسه امسال با پارسال خلاصه نمی شود؛ بر اساس گزارش های شرکت مدیریت منابع آب ایران، بارندگی ها نسبت به نیم قرن اخیر روندی کاهشی داشته است. ستار محمودی قائم مقام وزیر نیرو در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: در آمار 48 ساله ای که از منابع آبی کشور وجود دارد، حدود 48 سال پیش منابع آبی کشور حدود 130 میلیارد متر مکعب بود؛ در نتیجه تغییرات اقلیمی در حدود 10 سال گذشته، این دخل آبی به حدود 116 میلیارد متر مکعب و در 6 سال گذشته این رقم به حدود 100 میلیارد متر مکعب رسید. وی ادامه داد: این روند به ما نشان می دهد که در طول زمان، هرچه جلوتر آمده ایم منابع آبی کشور کمتر و در مقابل مصارف بیشتر شده است که از نظر تعادل منابع آبی، این یک تهدید به شمار می آید. به این ترتیب، در دهه های اخیر هر چند بارش ها سال به سال کمتر و کمتر شده، اما برداشت از منابع آبی هر سال نسبت به سال قبل روندی صعودی داشته است؛ بنابر این،‌ علاوه بر خشکسالی های چند سال اخیر، عواملی دیگر مانند افزایش جمعیت،‌ رعایت نکردن مدیریت مصرف، حفر چاه های مجاز و غیرمجاز، توسعه کشاورزی و صنعت و ... دست به دست هم داده اند و کم آبی را به بحرانی برای آینده ایران تبدیل کرده اند. ** کشاورزی، متهم ردیف دوم با وجود گزارش های منتشر شده و اظهار نظر کارشناسان حوزه آب و همچنین مسئولان وزارت نیرو، 92 درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی، 6 درصد در بخش شرب و 2 درصد در بخش صنعت مصرف می شود. بنابر این بعد از خشکسالی، انگشت اتهام به سمت بخش کشاورزی نشانه می رود؛ هر چند برخی مسئولان در وزارت جهاد کشاورزی عدد 92 درصد را رد می کنند. علیمراد اکبری معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی در این زمینه می گوید: در بحث مصرف آب کشاورزی، بخش کشاورزی در مظان اتهام است که حدود 90 درصد آب کشور را مصرف می کند در حالیکه فقط 60 تا 65 درصد منابع آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود. وی با تاکید بر اینکه باید سهم آب بخش کشاورزی و محصولات اساسی مشخص شود، گفت: به همین منظور، جلسه ای در مورد تهیه سند ملی آب هفته آینده برگزار می شود تا میزان استفاده از منابع آب در هر بخش مشخص شود. معاون آب و خاک وزیر جهادکشاورزی البته در سخنان خود به هدر رفت آب در سایر بخش ها هم اشاره می کند و می گوید: حدود 10 میلیارد مترمکعب آب از استان های شمالی به دریای خزر و چهار میلیارد از اروند به خلیج فارس می ریزد و پنج میلیارد مترمکعب نیز میزان تلفات آب در پشت سدها است. ** شتشوی خودرو با آبِ یک هزار تومانی مشترکان خانگی، سومین گروهی است که در ارتباط با هدررفت آب مورد توجه قرار می گیرند؛ اگر چه سهم آنها در برخورداری از آب و همچنین در هدر دادن آب نسبت به بخش کشاورزی کمتر است، اما مساله اینجاست که آب بخش خانگی متمایز از آب بخش کشاورزی است و کمبودِ آن می تواند بحران های اجتماعی زیادی را به دنبال داشته باشد. قیمت تمام شده هر متر مکعب آب شرب، حدود یک هزار تا یک هزار و 100 تومان است اما این آبِ گران، با قیمتی حدود 170 تا 350 تومان به مشترکان خانگی عرضه می شود؛ کارشناسان، این مساله یعنی ارزن بودن قیمت آب را عاملی برای بالابودن هدررفت آب در بخش خانگی قلمداد می کنند. آنها معتقدند تا زمانی که آبِ شرب به این ترتیب قیمت گذاری شود، مصرف در بخش خانگی متعادل نخواهد شد؛ آنها می گویند وقتی که نرخ آب ارزان باشد، برخی از مردم خودرو و حیاط خانه شان را هم با آن می شویند. خشکسالی، برداشت و مصرف بی اندازه از منابع آبی در بخش کشاورزی و همچنین هدر رفت آب در بخش کشاورزی از جمله عوامل ایجاد بحران در بخش آب است و به این سیاهه می توان دلایلی دیگر از جمله افزایش جمعیت و هدر رفتن آب در شبکه انتقال را نیز اضافه کرد. ** تابستان 96 و «تنش آب شرب» در 300 شهر کشور در چنین شرایطی، مساله تامین آب شرب در فصل تابستان – به عنوان زمان اوج مصرف - یکی از دغدغه های دولت به شمار می رود. ستار محمودی قائم مقام وزیر نیرو در مورد برنامه ها و اقدامات دولت برای تامین پایدار آب شرب به خبرنگار ایرنا گفت: برای تامین آب شرب شهرها و روستاها، از آذرماه پارسال تاکنون 350 حلقه چاه در سراسر کشور حفر شده است. وی ادامه داد: با حفر چاه های جدید، بحران کم آبی شهرهای بزرگ را مرتفع کرده ایم؛ در سال 1393 ، 12 کلانشهر کشور از نظر تامین آب شرب در شرایط بحرانی قرار داشت؛ در سال 1394 این تعداد به هفت کلانشهر و پارسال به سه کلانشهر رسید؛ امسال هیچ یک از کلانشهرها از نظر تامین آب در شرایط بحرانی قرار ندارد. وی اضافه کرد: پارسال 570 شهر با تنش آب شرب مواجه بود که این تعداد امسال به 300 شهر کاهش پیدا کرده است. «شهرِ دارای تنش آبی» به شهری گفته می شود که شرایط آبی آن نسبت به سال قبل بدتر نشده است؛ منابع و مصارف در این شهرها سر به سر است و اگر مشترکان در این شهرها آب را با شیوه های درست و به صورت متعادل مصرف کنند، نیازی به جیره بندی و نوبت دهی آب نخواهد بود. مصرف آب در این شهرها اگر متعادل باشد، هیچ گونه تنشی در تامین آب به وجود نمی آید، آب محله ای قطع نمی شود و مشترکانی که در طبقه های سوم و چهارم ساختمان ها زندگی می کنند نیز با مشکل کمبود فشار آب روبرو نخواهند شد. بنابر این، آمار شهرهای بحرانی و شهرهای همراه با تنش آبی نشان می دهد که وضعیت، نسبت به شرایط سخت سالهای گذشته بهبود یافته است؛ اما این به معنی رفع مشکل نیست؛ مصرف مشترکان 300 شهرِ دارای تنش آبی اگر از حالت تعادل خارج شود، وزارت نیرو مجبور به جیره بندی و نوبت دهی آب خواهد شد.