اگر چه وجود رکود اقتصادی حاکم بر بازار ساخت و ساز عامل مقبولی برای کاهش صدور پروانه های ساخت و ساز در سال 93 است اما بازهم این پرسش باقی می ماند که در سال92 چه اتفاقی افتاد که پروانه های ساخت و ساز بال گرفتند؟

بدون شک توسعه بی رویه و غیر اصولی یک شهر و رشد حاشیه اشتباهی نیست که بتوان در مدیریت شهری ساده از کنار آن گذشت و شاید بر همین اساس باشد که بسیاری از کارشناسان مسکن در بررسی روند ساخت و سازهای پایتخت حتما اشاره ای به «ساخت‌ و ساز بی‌رویه در تهران» و یا «درآمد شهرداری تهران از صدور پروانه های ساختمان» دارند اما آنچه می تواند سندی بر ادعاهایی از این دست باشد آمارهای صدور پروانه ساخت و سازهای تهران است. جست وجوی آمارهای صدور پروانه ساختمان در تهران طی سال ۹۳، اما حرف های دیگری برای گفتن دارد؛ آمارهایی که بر خلاف ادعاهای مطروحه، نشان می دهد ظرف یک سال گذشته نه تنها رشدی نداشته اند، بلکه نمودارهای آنها منفی بوده است.

به گزارش قانون، آمارهای ارائه شده از سوی اداره کل تدوین ضوابط، نظارت و صدور پروانه معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران از پروانه های صادره در سال ۹۳ نشان می دهد ۱۲ هزار و ۹۱۷ پروانه در شهر تهران طی یک سال گذشته صادر شده است . بیشترین پروانه صادر شده متعلق به اردیبهشت ماه سال ۹۳ بوده که تعداد آن ۱۷۴۹ پروانه است و اگر این تعداد پروانه را با مدت زمان مشابه سال گذشته مقایسه کنیم ، ۵۶ درصد کاهش را نشان می دهد.بررسی نمودار صدور پروانه های ساختمان در شهر تهران نشان می دهد که کمترین پروانه در سال گذشته طی آبان ماه صادر شده که درکل مناطق شهر به ۷۰۷ پروانه ساختمانی محدود شده است.



این گزارش همچنین حکایت از آن دارد که بیشترین کاهش صدور پروانه سال ۹۳ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به مردادماه تعلق دارد که ۹۴۵ پروانه صادر شده است و نسبت به سال ۹۲، ۶۳ درصد کاهش را نشان می دهد.نگاهی به نمودار صدور پروانه های ساختمانی سال ۹۳ و مقایسه آن با مدت مشابه حکایت از آن دارد که کاهش قابل ملاحظه ای در صدور پروانه های ساخت و ساز در تهران طی سال گذشته صورت گرفته است. آمارهای صدور پروانه در سال ۹۳ در شهر تهران نشان می دهد درنیمه اول سال گذشته تعداد هفت هزار و ۲۳۳ پروانه صادر شده است و در نیمه دوم که با فرا رسیدن فصل ساخت و سازها با کاهش مواجه می شوند ، صدور پروانه به پنج هزار و ۶۸۴ پروانه رسیده است. وضعیت صدور پروانه در سال ۹۲ با ۹۳ تفاوت های فاحشی دارد آنچنان که در یک نگاه به نمودارهای آماری می شود فاصله صدور پروانه در سال های ۹۲ و ۹۳ را نسبت به یکدیگر قابل توجه عنوان کرد آنچنان که آمار سال ۹۲ ، صدور ۲۶ هزار و ۷۰۲ پروانه ساختمان را نشان می دهد که در اوج این صدور پروانه در اردیبهشت سال ۹۲ ، سه هزار و ۹۸۰ پروانه صادر شده است.

به دنبال یک سرنخ
اگر چه وجود رکود اقتصادی حاکم بر بازار ساخت و ساز عامل مقبولی برای کاهش صدور پروانه های ساخت و ساز در سال ۹۳ است اما بازهم این پرسش باقی می ماند که در سال۹۲ چه اتفاقی افتاد که پروانه های ساخت و ساز بال گرفتند؟ سرنخی که مدیرکل برنامه تدوین ضوابط، نظارت وصدور پروانه معاونت شهرسازي و معماري شهرداري تهران در جست وجوی چرایی فاصله محسوس صدور پروانه در سال های ۹۲ و مقایسه با کاهش آن در سال ۹۳ در تهران ارائه می دهد موضوع تصویب طرح تفصیلی است.

«محمد ابراهیم دادسرشت» در اين باره در گفت وگو با «قانون» می گوید: در واقع اجرای طرح تفصیلی از سال ۹۱ فرصتی برای سازندگان و مالکان به ویژه در بافت فرسوده محسوب می شد اما نکته حائز اهمیت آن بود که به دلیل تازگی ماهیت طرح تفصیلی، بینش کافی نسبت به طرح وجود نداشت. از این رو شهرداری در راستای آگاهی بخشیدن به جامعه، با ساماندهی سامانه شهرسازی و اطلاع رسانی در سایت شهرداری تهران در ابتدا این بینش را ایجاد کرد.

دادسرشت می افزاید: به این ترتیب در سال ۹۲ مردم نسبت به طرح تفصیلی و قابلیت های آن آگاهی داشتند و از آن استفاده کردند و به همین دلیل جدای از مسائل اقتصادی کشور ، سال ۹۲ سالی پر از پروانه و به ویژه در قطعات بافت فرسوده بود چرا که بیشترین تشویقات را داشتیم و همین موضوع هم سبب شد که شاهد تجمیع قطعات بافت فرسوده باشیم. در واقع اظهارات مدیرکل برنامه تدوین ضوابط، نظارت وصدور پروانه حاکی از آن بود که شناخت معیارهای بافت فرسوده فرصتی شد تا ساخت و ساز در این بافت جان بگیرد چرا که در طرح تفصیلی سه شاخص شناسایی برای بافت فرسوده از نظر شورای عالی شهرسازی، معماری و وزارت راه وشهر سازی ارائه شد که در ارائه تسهیلات آن را از بافت ناپایدار مجزا کند و آن ویژگی ها نفوذ ناپذیری، عدم استحکام و ریزدانگی بودند.

دادسرشت در این باره می گوید : ویژگی عدم استحکام و فرسودگی ساختمان در بافت فرسوده ملاک اصلی بود به طوری که در سال ۹۲ بیشترین رشد را به دلیل نوسازی بافت فرسوده و در نهایت استفاده از ظرفیت ها وتسهیلاتی که طرح تفصیلی به این نوع بافت اختصاص داد، شاهد بوده ایم. بر اساس آنچه در تسهیلات طرح تفصیلی لحاظ شده بود بزرگ ترین فاکتوری که در سال ۹۲ جهت تشویق به نوسازی بافت فرسوده ارائه شد، تجمیع قطعات بوده است. آنچنان که در بخش بافت فرسوده ، تسهیلات در قالب تجمیع به صورت طبقه اضافه یا تجمیع بیش از ۱۵۰ متر مربع به عنوان طبقه تشویقی و پذیرش یک واحد کسر پارکینگ در بافت فرسوده طرح تفصیلی شهر تهران ارائه شد و در نهایت در حالی که سال ۹۱ با وجود قانون تغییری حاصل نشد اما در نهایت در سال ۹۲ رشد بزرگی در صدور پروانه دیده شد و کمک ویژه ای به نوسازی بافت صورت گرفت.

روی دیگر سکه
اما شاید راهگشاترین راهکار مواجهه با ساخت و ساز های تهران را بتوان و فرمایشات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای شورای شهر و شهردار تهران دانست. آنچنان که ایشان در سال ۸۲ در دیدار مدیران شهر تاکید داشتند: تهران مسائل و مشکلات زیادی دارد که در بلند مدت حل خواهد شد؛ منتها شما باید این مشکلات را بشناسید. حاشیه نشینی های تهران، توسعه بی حد و حصر تهران، مسائل داخل تهران، معماری نامتجانس و ناهماهنگ تهران واختلاف فاحش بین محلات تهران مسائل بسیار مهمی است؛ اینها را باید بشناسید. مشکلاتی که ممکن است از آنها نقطه ضعف پدید بیاید،شناسایی کنید. خطرها را پیش بینی و برای مقابله با آنها برنامه ریزی کنید. خود را آماده و مجهز نگه دارید.

اما دغدغه های مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای شورای شهر به موضوعاتی دیگر اشاره دارد آنچنان که مهم ترین فرمایشات ایشان در حوزه محیط زیست بوده است. مسئله دیگری که باید به آن اشاره کرد حجم درآمدهای ناشی از صدور پروانه های ساخت و ساز است. کاهش ۶۰ درصدی ساخت‌ و ساز در سال ۹۳ نه ‌تنها درآمد شهرداری تهران را کاهش داد بلکه سبب شد تا میزان فروش متری تراکم در تهران با افت شدید مواجه شود در واقع درحالی‌ که شهرداری تهران در سال ۹۲، معادل ۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان از بابت فروش صدور مجوز تراکم درآمد کسب کرد اما درآمد شهرداری از این محل در ۹ ماه سال گذشته تنها معادل دو هزار و۳۸۰ میلیارد تومان است که بیانگر نصف شدن درآمد شهرداری از این محل است؛ با این حال میزان تحقق بودجه ۹۳ با این شرایط به اندازه ای بود که نیازی به متمم نداشت.

از سوی دیگر اظهارات علیرضا دبیر رییس کمیسیون برنامه و بودجه شوراي اسلامي شهر تهران در خصوص تدابیر اتخاذ شده با توجه به رکود بخش مسکن در باره تحقق درآمدها نیز موضوعی است که باید به آن توجه کرد چرا که وی اعلام کرد: پیش‌بینی شده است فروش تراکم مجاز در سال ۹۴ نسبت به برنامه پنج ساله حدود هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کند. با این حال اظهارات اخیر شهردار تهران و اعلام آمادگی برای تعطیلی ساخت وساز در پایتخت نشان می دهد تراکم فروشی و درآمد زایی اصلی ترین دغدغه مدیریت شهری نیست چرا که قالیباف با صراحت اعلام کرد: « شهرداری تهران آمادگی دارد صدور پروانه در هر بخشی اعم از اداری، تجاری، مسکونی، پارکینگ و ... را تعطیل کرده وشهر را هم اداره کند. اگر این تصمیم درست است، آن را بگیرند و نگران اداره شهر نباشند چون این به جان مردم وابسته است.» در چنين شرايطي و با توجه به آمارهاي رسمي ساخت و ساز در تهران بايد ديد كه روند توسعه شهر در سال هاي پيش رو چگونه دنبال خواهد شد.