در شرايط كنوني، اكثر شهرهاي تاريخي- مذهبي ایران اسلامی، كه به واسطه وجود بقاع متبركه همواره در كانون توجه و ارادت ايرانيان بوده و به عنوان بارزترين جلوه‌هاي ظهور و بروز انديشه ايراني-اسلامي در عرصه شهر و معماري قابل شناسايي مي‌باشند، دچار چالش‌هاي متعددي شده اند.

بافت تاريخي- فرهنگي پيرامون بقاع متبركه كه در طول ساليان متمادي بر اساس ويژگي‌هاي بستر طبيعي، فرهنگي و تاريخي شهر و با التزام به رعايت حرمت حرم‌هاي مطهر شكل گرفته بود هم اكنون دستخوش تغييرات عمده در بافت فضايي-كالبدي است. گاه با هدف توسعه حرم‌هاي مطهر، گاه با هدف تامين خدمات مورد نياز زائران و غیر آن، بناهاي تاريخي، محلات تاريخي و شواهد فرهنگي-تاريخي ملموس و ناملموس موجود در اين بافت‌ها كه در حقيقت تجلي كالبدي و فضايي "فرهنگ زيارت" بوده و خود عامل اساسي هويت معنوي و تاريخي اين بافت‌هاست رو به نابودي است.

ساكنان بافت‌هاي شهري پيرامون حرم‌هاي مطهر كه سكونت آنها در نزديكي بقاع متبركه در طول ساليان متمادي، موجد فرهنگ "مجاورت" بوده است در حال ترك اين محلات هستند و به واسطه افت منزلت اجتماعي و كيفيت محيط شهري، جمعيت بومي اغلب با كساني جايگزين مي‌شود كه از سر ناچاري در اين محلات ساكن شده و تعلق خاطري به آن ندارند و به تبع آن كمترين آثار اجتماعي اين موضوع ايجاد و تشديد عدم امنيت در اين بافت‌هاست.

گرچه تاثير عوامل گوناگون اجتماعي-فرهنگي، اقتصادي و آن در ايجاد اين وضع غيرقابل انكار است، ليكن طرح‌ها و مداخلاتي كه فارغ از ويژگي‌هاي خاص محيطي بافت‌هاي فرهنگي- تاريخي پيرامون بقاع متبركه، در شرايط عمومي حاكميت نگرش اقتصادي به شهر و معماري و نفوذ نهادهاي قدرت، بر آنها تحميل مي‌شود، از مهمترين عوامل موثر در ايجاد اين وضعيت است و وجه نگران‌كننده موضوع آنجاست كه تداوم اين‌گونه اقدامات در شهرهاي بزرگ تاريخي-مذهبي زمينه‌ساز تسري اين‌گونه نگرش به ساماندهي بافت‌هاي پيرامون بقاع متبركه و مكان‌هاي مذهبي در ساير شهرها خواهد شد.

اين در حالي است كه در بند نهم سياست‌هاي كلي شهرسازي، ابلاغي از سوي مقام معظم رهبري (ابلاغ شده به سال ۱۳۸۹) بر "رعایت هویت تاریخی و معنوی شهرها در توسعه و بهسازی محیط شهری بویژه شهرهایی از قبیل قم و مشهد" تاكيد شده است.

بافت تاريخي پيرامون حرم حضرت احمد بن موسي (ع) به عنوان يكي از غني‌ترين بافت‌هاي تاريخي كشور و از شواهد بارز شهرسازي و معماري اسلامي-ايراني نيز از اين وضع تاسف بار مستثني نيست.

مهاجرت گسترده جمعیت بومی از بافت، افول تدريجي فرهنگ مجاورت و ايجاد فاصله بين مردم و حرم، مخدوش شدن اصالت و یکپارچگی بافت و تخریب ارزش‌های فرهنگي-تاريخي، کاهش شدید کیفیت مسکن و در يك كلام تخريب بافت تاريخي-فرهنگي شيراز و نابودي بخش قابل توجهي از شواهد فرهنگ و تمدن ديرپاي اسلامي-ايراني (در روزگاري كه کشورهای همسایه و بسياري از ملت‌ها به هر ترتيب تلاش می‌کنند تا تعلق خود به پيشينه تاريخي طولاني را اثبات نمايند) بخشي از اتفاقاتي كه هم اكنون در بافت تاريخي شيراز در جريان است.

از مهمترين علل وقوع اين شرايط تلاش در جهت بهره‌برداري اقتصادي از بافت شهري و سعي در توسعه حوزه نفوذ و افزايش مجموعه تحت مديريت توسط نهادهاي قدرت محلي با اتخاذ رویکردهای مبتنی بر تخریب و بازسازی، افزایش تراکم ساختمانی در بافت، تخریب پیرامون عناصر شاخص و احداث مجموعه های تجاری، گسترش فضای موردنیاز عرصه زیارت، بازگشایی های گسترده در درون بافت و مبادرت به اقدامات خودسرانه وخارج از هرگونه طرح و برنامه مصوب توسط نهادهاي محلي، بر پيچيدگي‌ها و ناهماهنگي‌ها و به تبع آن آثار تخريبي بر بافت افزوده شده است.

امید می رود که مدیریت آستانه مقدس حضرت شاه چراغ با توجه به این آسیب جبران ناپذیر، خود را با مقررات شورای عالی شهرسازی تطبیق دهد و مانع از انهدام بافت تاریخی اطراف حرم شود.
منبع:فرارو