رجب طیب اردوغانِ 60 ساله، 3 ماه پس از پوشیدن ردای ریاست جمهوری ترکیه، اکنون نوک پیکان انتقاداتش را به هر سمتی می‌چرخاند؛ نه سیاست‌های واشنگتن را قبول دارد نه روسیه و نه ایران را.

اگر ترکیه تا دیروز بر سر سوریه و مصر به دوستان منطقه ای و بین المللی خود به تاخت و تاز می‌پرداخت و یکی به نعل و یکی به میخ می‌زد امروز دیگر باصراحت، خود را در یک جبهه، و آمریکا و روسیه و ایران را در جبهه‌های دیگر می‌داند؛ نه سیاست های واشنگتن در قبال حکومت اسد را تاثیرگذار و مثبت می داند و نه زمینی برای همکاری های مشترک تهران و آنکارا در دمشق می‎بیند؛ به ویژه آنکه روسیه را نیز یکی از حامیان اصلی «بشار اسد» می خواند و خود را در کنار عربستان و قطر، یکه تازِ استراتژی سقوط دولت سوریه می‌پندارد.

دولت ترکیه از نخستین ماه‌های پس از آغاز بحران سوریه، سازِ سقوط دولت اسد را کوک کرد و در این راه از هیچ تلاشی فروگذار نبود؛ مرزهایش را برای ورود و خروج تروریست ها به سوریه بازگذاشت، کمپ های آموزش تروریست ها را در خاک خود و در مرزهای مشترک با سوریه علم کرد و برای گروه های مخالف، سلاح فرستاد و قید روابط مثبت و رو به جلو خود با ایران را نیز بر سر سوریه زد؛ اردوغان در آن زمان به عنوان نخست وزیر ترکیه گفت که ایران و ترکیه سیاست های جداگانه در قبال دمشق دارند و هریک باید جداگانه عمل کند.

اردوغان پس از ۱۰ سال حضور در قدرت آن هم در قامت نخست وزیر، با اجرای مدلِ «پوتین - مدودف»، توانست به حضور در راس قدرت در این کشور ادامه دهد و با انتخاب وزیر خارجه اش به عنوان نخست وزیر ترکیه، روندِ سیاسی انتقادی این کشور طی سال های گذشته را همچنان با شدت بیشتری ادامه دهد.

اردوغان و تخریبِ سیاست خارجی آنکارا

آنکارا با سیاست خارجی که طی چند سال اخیر در پیش گرفته است به نوعی میراثِ مثبت سیاست خارجی این کشور در گذشته را از بین برده است؛ کافی است امروز به روابط ترکیه با بازیگران اصلی منطقه و جهان نگاهی کنید، کشورهای اروپایی منتقدان اصلی سیاست خارجی ترکیه هستند؛ چرا که بر این باورند آنکارا تروریست های خارجی را که از مسیر این کشور برای پیوستن به داعش راهی سوریه و عراق می شوند را سرکوب نمی کند.

کشورهای اروپایی بر این باورند که ترکیه باید در مقابله با داعش شفاف تر عمل کند، به کردهای کوبانی کمک کند و اگرچه برای آنها سلاح نمی‌فرستد ولی مرزها را برای ورود و خروج کمک و نیرو برای کمک به کردهای سوریه باز کند.

اردوغان امروز و ۱۴ سال پس از حضور در راس قدرت در ترکیه به شدت به آمریکا و روسیه حمله می کند؛ اگرچه آمریکا تا لبِ مرزِ اتخاذ تصمیمِ حمله نظامی علیه سوریه جلو رفت اما در آخرین لحظات و با پذیرش همکاری از سوی دمشق برای ارائه سلاح ها شیمیایی این کشور به نیروهای سازمان ملل، سایه جنگ از سر این کشور کنار رفت و حتی اوباما با برقراری منطقه پرواز ممنوع بر فراز این کشور نیز موافقت نکرد، موضوعی که نه به کام ترکیه خوش آمد و نه عربستان.

اردوغان روز گذشته در سخنانی در این باره، گفت: سیاست های آمریکا در قبال سوریه تاثیر مثبتی بر انتظارات ما در قبال واکنش مناسب علیه دولت اسد نداشت.

اردوغان که در سخنانی در جمع خبرنگاران در جت شخصی‌اش سخن می گفت، تاکید کرد: متاسفانه با روسیه بر سر سوریه مخالفیم. ما در این باره بارها صحبت کردیم اما وقتمان را هدر دادیم. روسیه به حمایت از دولت اسد ادامه می دهد. برخلاف این موضوع اما رابطه اقتصادی ما با مسکو بسیار خوب است.

ترکیه امروز به اصلی ترین راهِ عبور و مرور ترویست های داعش در سوریه و عراق تبدیل شده است و از این بابت انتقادات بسیاری متوجه آنکارا است. علاوه بر این و با تشدید بحران در مناطق کردنشین سوریه در نزدیکی مرزهای مشترک با ترکیه نیز آنکارا نمایش تاسف برانگیزی از استبداد علیه شهروندان خود به اجرا درآورد و با بستن مرزها از ارسال کمک و نیرو به شهر کوبانی جلوگیری کرد. این در حالی است که در اعتراضات مردم مناطق کردنشین ترکیه نیز که با مقابله نیروهای امنیتی این کشور همراه شد بیش از ۲۰ نفر کشته شدند.

آنکارا، شریکِ روزهای آفتابی و نه مه گرفته

اگرچه در دولت های دهم و یازدهم ایران و ترکیه با اختلافات عمیقی در عرصه‌ سیاست خارجی مواجه بوده و هستند اما مسیر روابط اقتصادی و تجاری دو کشور همواره مسیر با ثباتی را طی کرده است.

از زمان روی کار آمدن حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری خرداد ۹۲ تاکنون، رجب طیب اردوغان و رئیس جمهوری ایران ۳ بار با یکدیگر دیدار کردند، اردوغان در قامت نخست وزیر با کت و شلوار مشکی و کروات سبز رنگ در بهمن ماه بارانی ۹۲ راهی تهران شد، حسن روحانی در فروردین ۹۳ در پاسخ به دعوت اردوغان راهی آنکارا شد. آخرین بار و ماه گذشته نیز دو رئیس جمهور در حاشیه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک با یکدیگر دیدار و گفت وگو کردند.

اگرچه با روی کار آمدن دولت میانه رو در ایران سیاست خارجی کشورمان در منطقه با تغییر تاکتییک هایی همراه بود ولی بروز بحران داعش ورق را به سمت ایران بازگرداند تا جایی که با توجه به شرایط منطقه، تهران را به بازیگری کلیدی در رویدادهای خاورمیانه بدل کرد. این در حالی است که ادامه حمایت ایران از حکومت اسد و عدم فروپاشی نظام سوریه از یک سو و تحرکاتِ استراتژیک کشورمان در عراق از سوی دیگر، انگار باز هم به مذاق ترکیه خوش نیامده است.

اردوغان در سخنانی در دانشگاه مرمره این کشور برای نخستین بار از آغازِ بحران سوریه به شدت سیاست های مقامات ارشد کشورمان در سوریه را مورد انتقاد قرار داد و چند روز پس از آن تاکید کرد که ایران و ترکیه نمی تواند همکاری مشترکی در سوریه داشته باشند.

اردوغان در این باره گفت: دو کشور نمی توانند با هم و علی رغم قول هایی که در نشست های دوجانبه داده شده است، در موضوع سوریه همکاری کنند؛ ما نشست های مشترکی با تهران داشتیم و مقامات ایران با حل مشترک موضوعات موافقت کردند اما وقتی زمان عمل می رسد آنها مسیر خود را می روند. به همین دلیل است که ما نمی توانیم زمین مشترکی برای همکاری در سوریه با یکدیگر پیدا کنیم.

پرواضح است که اردوغان نتوانسته طی سال های گذشته سیاست واحدی را در قبال مسائل منطقه ای از خود نشان دهد و به عمل درآورد، اصرار بر رفتن اسد و همکاری با تروریست های داعش دو روی یک سکه‌ سیاست خارجی متناقض اردوغان است که چاشنی سخنان توهین آمیز وی علیه ایران، اکنون این کشور را به سمت انزوا سوق می دهد.