گرچه شواهد و قرائن از گام‌های بلند تهران و مسکو به سمت عرصه‌ی جدیدی از روابط دوجانبه خبر می‌دهند، اما مذاکرات هسته ای بزنگاهی است که در صورت عدم همراهی روسیه با ایران امکان تغییر سیاست های تهران در قبال مسکو را نیز به همراه خواهد داشت.

« شرایط به گونه‌ای نیست که کسی فکر کند اگر روسیه عرضه‌ی گاز (به اروپا) را متوقف کند، ایران می‌تواند همان گاز را تامین کند، سطح تولید گاز ما با این مرحله فاصله دارد.»؛ «اگر تحریم‌ها لغو شود، ایران آماده نیست تا جای روسیه را به عنوان یک عرضه کننده‌ی مهم گاز بگیرد؛ ایران به دنبال گسترش همکاری گازی با روسیه در زمینه گاز است.»

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران با این سخنان آب پاکی را روی دستِ شرکت‌های اروپایی ریخت و بر حرف و حدیث‌های چند ماه‌ِ اخیر درباره جایگزینی گاز ایران با گازِ صادراتی روسیه به اروپا در پی بحران اوکراین، پایان داد؛ حرف و حدیث‌هایی که تا چرخش ایران از مسکو به سمت غرب در دولت جدید و تعاملات بر سر پرونده هسته‌ای ایران نیز رسید.

سخنان رئیس جمهوری کشورمان در تاکید بر اینکه تهران به دنبال جایگزینی گاز روسیه نیست در ادامه سلسله اخبار ماه‌ها و به ویژه هفته‌های اخیر درباره تحولات مربوط به روابط تهران-مسکو و همچنین تنش فزاینده میان روسیه و پایتخت‌های اروپایی بر سر بحران اوکراین منتشر شد، سخنانی که بیانگرِ تحولی در روابط دو کشور ایران و روسیه و همچنین شفاف شدن زمینِ بازی ایران در بحران غرب و مسکو بود.

گرچه دیدارهای پیاپی مقامات ارشد ایران و روسیه از جمله سفر یک روزه اخیر محمدجوادظریف، وزیر خارجه ایران به مسکو و چهار دیدار روسای جمهور دو کشور طی یک سال گذشته، قرارداد ۲۰ میلیارد دلاری نفت در برابر کالای تهران-مسکو، از سر گیری پروازهای مستقیم خطوط هوایی ایران ایر از تهران به مسکو، قرار گرفتن ایران و روسیه در یک جبهه پس از تشکیل ائتلاف بین المللی برای مقابله با داعش به رهبری آمریکا و...از جمله مهمترین تحولات در روابط میان ایران و روسیه در چند ماه اخیر بوده است که احتمال بازی کردن ایران در زمین غرب و جبهه مخالف روسیه را کمرنگ کرده است اما برخی احتمالات پیرامون نقش آفرینی ایران در تامین انرژی اروپا همچنان مطرح است.

ایران، «منطقه‌ی امن گازی برای اروپا»

یک سال پیش بود که بیژن زنگنه در وین و در دیدار با مدیرعامل شرکت او.ام.وی اتریش مذاکراتی را درباره افزایش همکاری‌های گازی دو کشور صورت داد و دو طرف توافق کردند که در صورت تعلیق کامل تحریم‌های ایران، مشارکت تهران و وین به منظور انتقال و توزیع گاز در بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا افزایش یابد.

توافق ایران و اتریش در حالی صورت گرفت که روابط گازی اروپا و روسیه به شدت تحت تاثیر تنش میان طرفین بر سر اوکراین بود؛ روسیه بیشترین گاز مورد نیاز اروپا را تامین می کند و از این بابت سالانه بیش از ۸۰ میلیارد دلار کسب درآمد می کند.

روحانی نیز در حاشیه دومین حضورش در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در دیدار با همتای اتریشی خود آمادگی تهران را برای «اجرايی شدن شبکه انتقال گاز به اروپا از طريق اتريش» اعلام کرد و گفت که «ایران می‌تواند مرکز مطمئنی برای انرژی اروپا باشد.»

هانس فیشر رئیس‌جمهوری اتریش نیز در دیدار با رئیس جمهوری ایران، گفت: هدف اتحادیه اروپا این است که در زمینه تأمین انرژی خطوط متنوعی در اختیار داشته باشد و همکاری با ایران برای اتحادیه اروپا ثمربخش است.

بر این اساس، به نظر می‌رسد با توجه به اینکه مذاکرات نهایی بر سر پرونده‌ی فعالیت‌های هسته‌‌ای ایران به وقت پایانی خود رسیده است، تهران میان بازار گران قیمت گازِ اروپا و بازیگری مسکو در راند نهایی مذاکرات هسته‌ای، بر سر دو راهی قرار گرفته است. گرچه سخنان اخیر روحانی تا حد زیادی تکلیف ایران در این ماجرا را معلوم ساخت اما تحلیلگران مسائل سیاسی بر این باورند که مسکو یکی از منفعل‌ترین بازیگران در مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه کشورهای ۱+۵ است؛ به گونه‌ای که کمتر شاهد ارائه پیشنهاد و یا خلاقیتی در زمینه پیشبرد مذاکرات و رسیدن به توافق نهایی از مسکو هستیم و بر این اساس مسکو بازیگری خنثی در مذاکرات هسته ای است. همین امر نیز سبب شده است. از این رو ایران این حق را باید برای خود قائل باشد که در صورت عدم همراهی روسیه با ایران در مذاکرات هسته ای، دست غربی ها به سوی بازار انرژی ایران را رد نکند.


روابط ویژه‌ی روحانی و پوتین در «آستاراخانِ»روسیه

اما علی رغم بدبینی های رسانه‌ای و سیاسی اما حسن روحانی نیویورک را پس از حضور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد مستقیما به سمت شهر آستاراخان روسیه ترک کرد تا در اجلاس سران ساحلی دریای خزر شرکت کند؛ روحانی در این دیدار با استقبال گرم ولادیمر پوتین مواجه شد.

چهارمین دیدارِ روسای جمهور ایران و روسیه طی یک سال اخیر در حاشیه برگزاری اجلاسِ خزر در آستاراخان روسیه که به شهر صنعتی اروپا مشهور است برگزار شد. دیداری که در میان ادامه انزوای سیاسی و اقتصادی مسکو در پی تحریم های مکرر و شدید سیاسی و اقتصادی غرب علیه این کشور بر سر بحران اوکراین انجام گرفت.

برخی از رسانه‌ها حسن توافق روسای جمهور ایران و روسیه و همچنین مذاکرات دوجانبه میان ایران و روسیه که عقد چندین توافق نامه اقتصادی و بازرگانی انجامیده بود را اقدامی چند منظوره، برای متشنج کردن اعصاب آمریکا خواندند که خود نیز تلاش می کند سیستم ویژه خود را در روابط با ایران برقرار کند.

روحانی در دیدار با همتای روس خود در آستاراخان، گفت: اهمیت روسیه در مناسبات منطقه‌ای و راهبردی ایران افزایش یافته است و دیدارهای متعدد مسئولان و سران دو کشور سندی بر استحکام روابط و اراده دو طرف بر توسعه آن است.

اکنون و با نزدیک شدن به ۲۴ نوامبر( ۳۰ آذر) آخرین فرصت گروه ۱+۵ و ایران برای دستیابی به توافق نهایی بر سر فعالیت های هسته‌ای ایران و همچنین تحریم‌های غرب، باید دید که مسکو از فرصت به وجود آمده از سوی ایران استفاده و از موضع انفعال به بازیگری مهم در بده بستان‌های هسته ای برای دستیابی به توافقی برد-برد تبدیل خواهد شد یا نه.
منبع:نامه نیوز