با توجه به اهمیت گسترش خطوط مترو در کلانشهری چون تهران براي کاهش مشکلات ترافیکی و آلودگی هوا، موضوع استاندارد قطارها و ایستگاه مترو از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. موضوعات مربوط به ایمنی و استانداردهای مترو را از سه حیث ایمنی کارگران، ایمنی و استاندارد قطارها و استاندارد ایستگاه‌های مترو می‌توان مورد بررسی قرار داد.

اخبار مربوط به بروز حادثه در متروی تهران در روزهای اخیر بازتاب بسیار گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت. مرگ دو کارگر خط هفت مترو در هفته گذشته به دلیل انحراف دستگاه لکوموتیو ویژه حمل کارگران و تجهیزات با انتقادات گسترده‌ای نسبت به عملکرد مدیران و مسئولان متروی تهران همراه بود. این انتقادات در حالی مطرح شد که به تازگی اخباری مبنی بر مصدومیت ۹ نفر از مسافران در خط دو متروی تهران توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.

 در همین رابطه، مسئولان مترو درباره وقوع حادثه اخیر اعلام کردند که روز دوشنبه یکی از لنت‌های قطار در خط دو مترو دچار حریق شد. مسافران مترو به دلیل ترس از آتش سوزی به درهای مترو هجوم بردند و با تلاش برای شکستن شیشه‌های مترو قصد خروج داشتند. در این میان نیز ۹ نفر از مسافران به دلیل ازدحام جمعیت دچار مصدومیت و راهی بیمارستان شدند. اخبار مربوط به حوادث انسانی در مترو تنها به این موارد ختم نمی شود. به‌طور مثال، در اردیبهشت سال گذشته به دلیل مشکلات مربوط به پله برقی، چهار نفر از مسافران متروی ارم سبز دچار مصدومیت شدند. در سال ۹۰ نیز سقوط اتوبوس در ایستگاه اتمسفر تهران-کرج خساراتی را به خطوط ریلی این خط از مترو وارد کرد اما، شاید ناگوار‌ترین و تلخ ترین حادثه در متروی تهران مربوط به مرگ زن نابینایی باشد که به دلیل عدم مناسب سازی ایستگاه‌های مترو برای معلولان و نابینایان به دلیل سقوط در چاله ایستگاه و برخورد قطار جان باخت.حوادثی که در متروی تهران در روزهای اخیر رخ داده است، فارغ از خسارات جانی و مالی که به همراه داشت ما را با این سوال رو به رو می کند که چه استانداردهایی در ساخت ایستگاه‌های مترو و چه امکاناتی برای استفاده تمامی شهروندان و حفظ امنیت آنان از سوی مسئولان در نظر گرفته شده است.

هشتمین متروی پرتردد دنیا
متروی تهران نخستین بار در سال ۷۷ آغاز به کار کرد. نخستین مسیر فعال مترو نیز مسیر شماره پنج مترو بود که مسافران را بین تهران-کرج جابه‌جا می‌کرد. تا خرداد ۱۳۹۳ این قطارها در پنج خط اصلی که چهار خط آن درون شهری و یک خط دیگر نیز بین ‌شهری میان کرج و تهران در حال تردد هستند. آمار موجود نشان می‌دهد تا پایان خرداد امسال مسافت خطوط متروی بهره‌برداری‌شده برابر ۱۵۸ کیلومتر بوده است و تعداد واگن‌های فعال در متروی تهران بیش از ۱۰۰۰ واگن است که روزانه بیش از سه میلیون مسافر را جابه‌جا می کنند. علاوه بر این، متروی تهران هشتمین مترو در بین ۱۰۶ متروی جهان از نظر شاخص تعداد مسافر در روز است. همچنین، سالانه ۵۰۰ میلیون سفر درون شهری از طریق مترو انجام می‌شود. سفرهایی که باعث می‌شود سالانه ۳۵۰ میلیون لیتر در مصرف سوخت‌های فسیلی صرفه‌جویی ‌شود. آمار ها نشان می‌دهد که در مهر سال ۹۰، متروی تهران ۵۰ میلیون سفر را تحت پوشش قرار داد و در مهر سال ۹۱ نیز ۵۹ میلیون سفر با مترو صورت گرفت. برای مهر سال ۹۲ هم پیش بینی می‌شد که این تعداد سفرها به ۷۰ میلیون برسد. همچنین متروی تهران از نظر طول شبکه ریلی در میان ۱۰۶ کشور، رتبه ۲۱ را دارد.

خروج اضطراری تا کی قربانی می گیرد؟
با توجه به اهمیت گسترش خطوط مترو در کلانشهری چون تهران براي کاهش مشکلات ترافیکی و آلودگی هوا، موضوع استاندارد قطارها و ایستگاه مترو از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. موضوعات مربوط به ایمنی و استانداردهای مترو را از سه حیث ایمنی کارگران، ایمنی و استاندارد قطارها و استاندارد ایستگاه‌های مترو می‌توان مورد بررسی قرار داد. در این میان نیز موضوع ایمنی و استاندارد ایستگاه‌های مترو از اهمیت بیشتری نسبت به سایر بخش‌ها برخوردار است. به‌طور مثال، مشکلات مربوط به فقدان پله‌های برقی در بسیاری از ایستگاه مترو به ویژه ایستگاه‌های پرترددی چون ۱۵ خرداد از جمله مشکلاتی است که مسافران مترو با آن درگیر هستند ضمن اینکه اینگونه مشکلات به‌طور مشخص با استانداردهای ساخت ایستگاه های مترو در تناقض است و میزان ضریب امنیت مترو تحت شرایط اضطراری و خروج مسافران از محل را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، از آنجا که تهران روی گسل‌های فعال قرار دارد و احتمال بروز حوادثی چون زلزله بعید و دور از انتظار نیست، مسئله ایمنی ایستگاه‌های مترو و مهم تر از آن آموزش به مردم برای خروج از ایستگاه‌های مترو در شرایط اضطراری از مهم‌ترین نقاط ضعف متروی تهران در سال‌های اخیر بوده است. نمونه ساده این مورد را در حادثه روز دوشنبه متروی تهران شاهد بودیم که منجر به مصدومیت تعدادی از شهروندان شد.

در همین رابطه، پیشتر حسین درخشان، سخنگوی سازمان امداد و نجات هلال احمر با ابراز نگرانی درباره امدادرسانی در مکان‌هایی مانند مترو اظهار داشت: ما نگران حوادث زلزله در مترو هستیم زیرا، بسیاری از حادثه‌ها که منجر به فوت افراد می‌شود در زمان خروج افراد از یک مکان صورت می‌پذیرد. در مترو نیز مقوله خروج اضطراری در حوادث از چالش‌های مهم به حساب می‌آید ولی در مجموع امدادگران هیچ اجازه‌ای در امداد‌رسانی در داخل مترو ندارند.او افزود: چند وقت پیش هلال احمر تهران آمادگی برای همکاری در زمینه کمک‌های اولیه و امدادرسانی در متروی تهران را اعلام کرده بود ولی پاسخی از شهرداری نگرفتیم و آنها فقط به این مسئله بسنده کردند که خودمان تیم‌های تخصصی امداد و نجات داریم.درخشان ادامه داد: به هر حال امدادرسانی در مترو یک مقوله جدید در کشورمان به حساب می‌آید و کشورهایی مانند دانمارک و انگلیس در این زمینه اطلاعات و تجربیات خوبی دارند و امدادگران ما نیز براساس تجارب در حادثه‌هایی کوهستان و تونل‌ها آموزش‌های لازم را برای کمک‌رسانی در حوادث مترو فراگرفته‌اند. اما متاسفانه در اغلب حادثه‌های مترو به هیچ عنوان اجازه ورود امدادگران هلال احمر به داخل محوطه‌های مترو داده نمی‌شود و این مسئله یکی از چالش‌ها به حساب می‌آید.او خاطرنشان کرد: البته مترو یکی از بهترین محل‌های اسکان در زمان زلزله به حساب می‌آید ولی به شرطی که این مکان‌ها به خوبی ساخته شده باشد ولی بیشترین نگرانی در مترو در زمینه خروج اضطراری در حوادث است که باید در این زمینه تمهیداتی لحاظ شود.

بخشی از حوادث مترو طبیعی است
یک نماینده مجلس درباره نظارت مجلس بر عملکرد متروی تهران می‌گوید: نظارت بر متروی تهران در دستور کار کمیسیون عمران مجلس نیست. مترو خود دستگاه عریض و طویلی دارد و تحت نظارت شهرداری عمل می‌کند.علیرضا خسروی با تاکید بر بحث استانداردسازی ایستگاه‌های مترو تاکید می‌کند: به‌طور معمول، پیش بینی‌های لازم برای استانداردسازی مترو شده است. نباید فراموش کرد که بخشی از حوادثی که در مترو رخ می‌دهد طبیعی است.او تصریح می‌کند: همانطور که پس از مرگ زن نابینا در ایستگاه مترو مسئولان فکری به حال استفاده معلولان از مترو کرده‌اند، این بار نیز مطمئن باشید که بروز حادثه برای کارگران و شهروندان به حل مشکل در آینده کمک می‌کند.

یک جامعه‌شناس شهری نیز با اشاره به وضعیت فعلی مترو در تهران می‌گوید: به‌طور حتم، استفاده از مترو حق تمامی شهروندان است. اما ساختار مترو در تهران به گونه‌ای است که تنها افراد خاصی قادر به استفاده از مترو هستند. به‌طور مثال، مسئولان مترو برای استفاده معلولان و زنان مترو از این وسیله نقلیه چاره‌ای نیندیشیده‌اند.مصطفی پودراتچی عنوان می‌کند: مشکل عمده دیگر در مسئله مترو، بحث امنیت مترو و خروج خیل عظیم مسافران در شرایط اضطراری است. در حال حاضر، آموزش‌های لازم به شهروندان برای نحوه رفتار در شرایط اضطراری و نجات جانشان داده نشده است.پودراتچی تصریح کرد: این مسئله در ذات خود می تواند خطرناک باشد. از این رو ضروری است تا مسئولان فکری به حال این مشکل کنند.

منبع: آرمان