قاچاق دارو از ایران و ورود داروی قاچاق به کشور، یکی از معضلات و آسیبهای جدی در حوزه سلامت کشور است که شاید آثار مخرب داروهای وارداتی قاچاق، به مراتب ویرانگر تر از قاچاق دارو به خارج از کشور باشد. چه بسا داروهایی به صورت قاچاق وارد می شوند که نه تنها هیچ فایده درمانی ندارد که بعضا با مرگ آور هستند. نمونه اخیر، داروی لاغری است که از ماهواره تبلیغ می شود و باعث مرگ 3 نفر شده است.

وجود داروی قاچاق در بازار سلامت کشور بر هیچ کس پوشیده نیست و نمی توان منکر ورود داروی قاچاق به کشور شد. اما آنچه مهم است، اینکه وضعیت نگران کننده در بحث داروی قاچاق، بیشتر شامل داروهایی می شود که به صورت قاچاق وارد می شوند. زیرا، واردات داروی قاچاق علاوه بر اینکه دست اندرکاران عرصه واردات دارو را متضرر می کند، سلامت مصرف کنندگان را نیز به خطر می اندازد. شاید از همین رو باشد که حساسیت ها در قبال داروهای وارداتی قاچاق، به مراتب شدیدتر از داروهایی است که از ایران به خارج از مرزها قاچاق می شود.

دکتر ایرج خسرنیا رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، یکی از مهمترین شکایتهای مردم در محاکم قضایی و نظام پزشکی را، مربوط به عوارض مصرف داروهای تقلبی، ماهواره ای و اینترنتی می داند که البته دست شاکی در این موارد به هیچ جا نمی رسد.

وی با هشدار جدی درباره عوارض مصرف داروهای تقلبی در ایران، خواستار توجه مردم به این موضوع و اطلاع رسانی گسترده و هدفمند رسانه ها شده و می افزاید: یکی از دلایل شیوع توزیع و مصرف این نوع داروهای خطرناک، تبلیغات گسترده ماهواره ای و اینترنتی است. به همین خاطر به مردم توصیه می شود بهترین محل برای خرید دارو فقط داروخانه ها هستند. چرا که در صورت بروز هر نوع مشکل نیز موضوع به طور قانونی قابل رسیدگی است.

خسرونیا می گوید: از آنجاکه داروهای تقلبی و ماهواره ای هیچ نام و نشانی از محل تولید و کشور تولید کننده ندارند از این رو مردم و مصرف کنندگان پس از بروز مشکل نمی توانند به هیچ شکل ممکن شکایت شان را پیگیری کنند و به عبارتی دست شان به هیچ جا نمی رسد.

رئیس دادگاه بدوی نظام پزشکی تهران در ادامه با اشاره به اینکه در حال حاضر بیشترین داروهای تقلبی مربوط به داروهای پوستی و چاقی و لاغری است، خاطرنشان کرد: در حال حاضر پرونده های متعددی در باره عوارض هولناک و حتی مرگبار استفاده از داروهای تقلبی و قاچاق وجود دارداما متاسفانه قربانیان و خانواده هایشان نمی توانند به حداقل حق و حقوقشان نیز برسند. چرا که این نوع داروها به هیچ عنوان قابل پیگیری نیستند.

دكتر محمدمهدی قيامت معاون آموزشي و پ‍ژوهشي نظام پزشكي تهران نیز معتقد است که حداقل بين ۲۰ تا ۳۰ درصد داروهای لاغري، زيبايي و آرايشي مصرفي در كشور قاچاق، تقلبي و پرعارضه هستند كه سلامت جامعه را تهديد مي كنند.

وی می گوید: به طور قطع بر هيچكس پوشيده نيست بخش قابل توجهي از داروهايي كه در بازار بسيار پر رونق كشور مصرف مي شوند تقلبي، قاچاق و ماهواره اي هستند كه عوارض جدي و حتي جبران ناپذيري نيز به دنبال دارند.

رئيس انجمن بيهوشي و مراقبتهاي ويژه ایران می افزاید: اين داروها كه به طور عمده در كارگاههای زيرزميني هند، چين، پاكستان و ساير كشورها و حتي برخي كشورهاي اروپايي توليد و روانه بازار مصرف مي شوند سودهاي بسيار كلاني براي دست اندكاران توليد و عرضه این قبیل داروها دارد. اين در حالي است كه به نظر مي رسد پشت پرده ورود و توزيع اين نوع محصولات دستهای پنهانی وجود دارد كه از مبادي خاص اين قبيل دارو و محصولات را به بازار پرمصرف كشور مي رسانند.

به گفته عضو هيئت مديره نظام پزشكي تهران، داروهاي تقلبي و قاچاق يكي ازدغدغه هاي جامعه پزشكي ودست اندركاران مربوطه به شمارمي رود.درهمين راستا ازدستگاههاي متولي دراين زمينه انتظارمي رود با اين معضل به طورجدي برخوردكنند. چرا كه داروهاي قاچاق، تقلبي و ماهواره اي سلامت جامعه راهدف قرارداده اند.

در همین حال دکتر علی امیرسواد کوهی رئیس انجمن مراقبتهای بیهوشی ایران با طرح این موضوع که داروهای قاچاق نه تنها در شرایط غیر استاندارد که از مسیرهای نادرستی وارد کشور می شوند، می گوید: به طور معمول داروهای قاچاق به دلیل قرار نداشتن در شرایط مناسب، تاریخ گذشته و فاسد شده اند و در واقع بدون عملکرد دارویی بوده و تنها نام آن را یدک می کشند.

وی ریشه ورود یا خروج داروهای قاچاق را سودجویی برخی افراد دانست و افزود: دستگاههاي مربوطه باید به طور کامل بر اینگونه مسائل نظارت داشته باشند. حال آنکه متأسفانه در برخی سیستمهاي نظارتی آنطور که باید و شاید نظارت کاملی وجود ندارد.

سوادکوهی با بیان اینکه در تجارتهای غیرقانوني جهانی بعد از اسلحه، دارو در درجه بعد قرار دارد، خاطرنشان کرد: در کشورهای منطقه خاورمیانه نظیر ایران به دلیل حذف سیستمهای نظارتی دقیق شاهد قاچاق داروهای خروجی یا ورودی هستیم.

رئیس انجمن مراقبتهای ویژه با اشاره به اینکه قاچاق دارو اقدامي غیر انسانی است، تاکید کرد: باید با این پدیده با تمام توان برخورد شود و این امر نیازمند یک بسیج عمومی و نظارت بیشتر مسئولین مربوطه و اطلاع رساني گسترده رسانه هاست.

به گفته سوادکوهی، برای جلوگیری از اين اقدام غيرانساني نیازمند نظارتهای دقیق تر در سیستمهای مرزی و گمرکی و همچنین همت مردم و توجه آنها به نحوه صحيح تهيه دارو آنهم از طريق داروخانه ها هستیم.

دکتر مهدی پیرصالحی مدیرکل نظارت بر دارو و موادمخدر سازمان غذا و دارو با اشاره به قاچاق داروهای تقلبی و ماهواره ای، عنوان می کند که این قبیل داروها مورد تایید وزارت بهداشت نیستند.

وی می گوید: مشکل ورود داروی قاچاق این است که ما نمی دانیم چه کیفیتی دارد و ممکن است خطراتی برای مردم داشته باشد. و یا اینکه خیلی از داروهای ماهوره ای هستند که وارد می شود و البته از نظر ما هیچکدام از داروهای ماهواره ای کیفیت ندارند، چون اگر داشتند، می آمدند داخل کشور ثبت می شدند. دارویی که از ماهواره تبلیغ می شود، یعنی اینکه کیفیت لازم را ندارد.

مدیرکل نظارت بر دارو و موادمخدر سازمان غذا و دارو نسبت به قاچاق داروهای خاص و گران قیمت هشدار می دهد، زیرا معتقد است که قاچاق این قبیل داروها، سود بالایی برای قاچاقچیان دارد.

پیرصالحی می گوید: قاچاق داروهای خاص و ضد سرطان که گران قیمت هستند، منافع زیادی برای قاچاقچیان دارد چون قیمت کالای قاچاق پایین تر از قیمت داروهایی است که به صورت رسمی وارد بازار دارویی کشور می شود و قطعا سود بیشتری برای قاچاقچیان دارد.

دکتر علیرضا مرندی وزیر اسبق بهداشت، معتقد است که در کشور ما به دلیل اینکه دارو ارزان نگه داشته شده و علاوه بر آن یارانه نیز به آن تعلق می‌گیرد بنابراین هم داروهایی که از خارج وارد می‌شود و هم داروهای تولید داخل به خارج، قاچاق می‌شود.

وی می گوید در ابتدا باید به این نکته توجه داشت که لزومی برای وادرات برخی داروها نیست و اگر دارو را به صورت ژنریک (تولید داخل) تهیه کرد می‌توان تا حدودی از واردات قاچاق این داروها جلوگیری کرد. از سوی دیگر واقعی کردن قیمت دارو و اختصاص یارانه دارو به بیمه‌ها نیز می‌تواند بسیار اثربخش واقع شود در این صورت هر دارویی به راحتی دور انداخته نمی‌شود و دارو نیز به دلیل واقعی بودن قیمت آن از سوی مردم اهمیت بسیاری پیدا می‌کند. زیرا، ارزان بودن قیمت دارو باعث می‌شود این داروها به کشورهای مجاور قاچاق شود که اصلا به سود کشور نیست.