خبرگزاری روسی ریانوستی با اشاره به درگذشت چاوز، به بررسی آینده روابط ایران و ونزوئلا پرداخته است.

انتخاب: درگذشت رییس جمهور کشور نفت خیز و ثروتمند ونزوئلا به انبوهی از ابهامات درباره آینده سیاسی و به ویژه رویکرد آتی این کشور در عرصه سیاست خارجی دامن زده که از زوایای مختلف برای جمهوری اسلامی ایران، کشوری فرسنگ‌ها دور‌تر از منطقه آمریکای لایتن حائز اهمیت است.
رفتن بی‌موقع چاوز و میراث وی
«هوگو رافائل چاوز فریاس» رییس جمهور چپگرا و انقلابی مسلک ونزوئلا روز پنجم مارس در سن ۵۸ سالگی و بعد از چهارده سال ریاست جمهوری و دو سال مبارزه بی‌وقفه با بیماری سرطان درگذشت. حکومت در سه دوره ریاست جمهوری چاوز تنها در اختیار حزب «سوسیالیست بولیواری» وی بود، دورانی که کاراکاس با اخراج شرکت‌های بین المللی نفتی تلاش کرد صنعت نفت خود را ملی کرده و با همگرایی با کشورهای دیگر نفت خیز مانند جمهوری اسلامی قیمت این محصول استراتژیک را افزایش دهد.
علیرغم آنکه این سوسیالیست دو آتشه از سوی بسیاری از ونزوئلایی‌ها به ویژه افراد طبقه پایین به عنوان یک قهرمان ملی شناخته می‌شود، کارنامه‌ای از سوء مدیریت و تورم را در طول حکومت چهارده ساله‌اش به میراث گذاشته و دولت بعدی وارث تورمی ۳۴ درصدی خواهد بود. سیاست‌های این سوسیالیست چپگرا در عمل باعث دو قطبی شدن عرصه اجتماعی ونزوئلا شده است، به گونه‌ای که در انتخابات ریاست جمهوری ژانویه، ۵۵ درصد به چاوز و ۴۵ درصد دیگر که عمدتا از طبقه مرفه و متوسط ونزوئلا بودند به «انریکه کاپریلس» رقیبش از ائتلاف مخالفان رای دادند.
با این حال به نظر نمی‌رسد «نیکلاس مادورو» کفیل ریاست جمهوری و نامزد حزب حاکم برای انتخابات آتی ریاست جمهوری در ۱۴ آوریل، مشکل چندانی برای پیروزی بر «انریکه کاپریلس» داشته باشد. وی که اعلام کرده سیاست‌های رییس جمهور فقید را دنبال خواهد کرد، می‌تواند از فضای احساسی ناشی از درگذشت «چاوز محبوب» استفاده کند. ولی در عین حال باید پذیرفت که این راننده اتوبوس پیشین، فاقد نیروی توانایی شخصی چاوز برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی داخلی و خارجی است.
همچنین بسیاری از تحلیلگران علت اصلی اخراج وابسته نظامی و یک دیپلمات آمریکایی از سفارت این کشور در کاراکاس، پیش از اعلام خبر رسمی فوت هوگو چاوز را نگرانی نیکلاس مادورو و متحدان رییس جمهور فقید از احتمال کودتای نظامی در این کشور می‌دانند.
اتحاد ایران و ونزوئلا علیه آمریکا
رییس جمهور فقید ونزوئلا بعد از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۹۹۸ میلادی، تلاش کرد تا سیاست خارجی مستقلانه‌ای را در منطقه آمریکای لاتین و درست در نقطه مقابل واشنگتن دنبال کند و باید گفت که تاحدود بسیار زیادی در این راه موفق بود.
هوگو چاوز و سیدمحمد خاتمی رییس جمهور اصلاح طلب جمهوری اسلامی ایران که سیاست خارجی تنش زدایی را با غرب در پیش گرفته بود، پایه روابط نزدیک بین تهران و کارکاس را ریختند، زیرا در آن سال‌ها قیمت نفت به دلیل بحران مالی و اقتصادی در منطقه آسیای جنوب شرقی به شدت کاهش یافته و به حدود هشت تا ده دلار در بشکه رسیده بود. تهران و کاراکاس در آن سال‌ها به عنوان اعضای غیرعرب سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک - OPEC) تلاش داشتند تا علاوه بر جلوگیری از سقوط بیشتر قیمت‌های نفت، در جهت افزایش بهای این فرآورده استراتژیک اقدام کنند. اما اوج رابطه دو کشور پس از سال ۲۰۰۵ میلادی و جانشین شدن «محمود احمدی‌نژاد» به جای سیدمحمد خاتمی بود.
این دو رییس جمهور جنجالی و مخالف با سیاست‌های کاخ سفید علاوه بر اینکه دوستان نزدیکی بودند، اهداف مشترکی مانند مقابله با امپریالیسم آمریکا، جهان چند قطبی و تغییر در ساختار سازمان ملل متحد به ویژه شورای امنیت را دنبال می‌کردند. نزدیکی روابط تهران و کارکاس به اندازه‌ای بود که یکبار «نیکولا سارکوزی» رییس جمهور اسبق فرانسه خواستار می‌انجی‌گری ونزوئلا در مذاکرات جمهوری اسلامی و گروه «۱+۵» شد.
بسیاری از کشورهای غربی به ویژه آمریکا مدعی هستند که جمهوری اسلامی با کمک ونزوئلا، تحریم‌های یکجانبه آمریکا و اتحادیه اروپا را نقض کرده و از آن‌ها عبور می‌کند.
همچنین گفته می‌شود که رییس جمهور سابق ونزوئلا نقشی مهم در دستیابی تهران و بوئنوس آیرس به تفاهم نامه‌ای برای تشکیل یک کمیته حقیقت یاب به منظور پایان دادن به مساله انفجار مرکز همیاری یهودیان آرژانتین در سال ۱۹۹۴ میلادی داشته است.
در سال ۲۰۱۲ میلادی شایعاتی در برخی از رسانه‌ها از جمله روزنامه اسپانیایی «ال پاییس» مطرح شد مبنی بر اینکه ونزوئلا یکی از جنگنده‌های F-۱۶ آمریکایی را که از اسپانیا خریداری کرده بود، در اختیار جمهوری اسلامی قرار داده است. بر اساس همین دلایل بود که کنگره آمریکا در روز ۱۴ دسامبر سال ۲۰۱۲ میلادی قانونی با عنوان «تدوین استراتژی سیاسی و دیپلماتیک برای مقابله با نفوذ جمهوری اسلامی ایران در آمریکای لاتین و کانادا» تصویب کرد که براساس آن وزارت خارجه این کشور می‌بایست در مدت ۱۸۰ روز گزارشی از روند همکاری‌های تهران با کشور‌های منطقه آمریکای لاتین تهیه کند.
حال نه تنها قرار است در آوریل انتخابات ریاست جمهوری در ونزوئلا برگزار شود، بلکه انتخابات ریاست جمهوری ایران نیز در ژوئن سال جاری میلادی برگزار خواهد شد. به جای چاوز و احمدی‌نژاد دو فرد دیگر در راس امور قرار خواهند گرفت، افرادی که ممکن است بنا به دلایل مختلف سیاست‌های گذشته را دنبال نکنند. ونزوئلا نیاز به ترمیم شکاف اجتماعی و اقتصادی خود دارد و جمهوری اسلامی ایران نیز به دلیل تحریم‌های یکجانبه و بین المللی ناشی از فعالیت‌های جنجال برانگیز هسته ای‌اش تحت شدید‌ترین فشارهاست.
«رامین مهمانپرست» سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، یک روز بعد از درگذشت این متحد مهم تهران، تاکید کرد چشم انداز توسعه روابط دو کشور «روشن» بوده و تغییری در آن رخ نخواهد داد. با این حال بسیاری از تحلیلگران و کار‌شناسان اعتقاد دارند ونزوئلا بعد از چاوز به تدریج بسیاری از رویکردهای خود را به ویژه در حوزه سیاست خارجی تغییر خواهد داد.
در صورتی که ونزوئلا رویکردهای خود را تغییر دهد، حتی این اگر تغییر رویکرد به تدریج و با سرعت کم رخ دهد، می‌تواند عاملی برای نگرانی در حکومت‌های چپگرای منطقه آمریکای لاتین مانند کوبا، اکوادور، بولیوی، نیکاراگوئه و آرژانتین باشد که از دلارهای نفتی این کشور به آن‌ها کمک می‌شد. همچنین این امر می‌تواند ضربه‌ای برای جمهوری اسلامی و جنبش حزب الله لبنان باشد.
آیا چاوز بازخواهد گشت؟
محمود احمدی‌نژاد رییس جمهوری اسلامی ایران که در طول دو دوره حکومت خود و در پاسخ به ۹ سفر هوگو چاوز به تهران، ۹ بار به کاراکاس سفر کرده است، در متن پیام تسلیت خود ادعا کرد که دوست و متحد نزدیکش مسموم شده است. وی همچنین هوگو چاوز را با افراد مقدسی مقایسه کرد که بنا بر اعتقاد مسلمانان شیعه مذهب قرار است در آخر الزمان به همراه ناجی موعود آن‌ها به زمین بازگردند. بسیاری از روحانیون و سیاسیون به این اقدام رییس جمهور واکنش نشان دادند. آیت الله محمد یزدی روحانی تندرو، با نفوذ و رییس اسبق قوه قضاییه ایران خواستار واکنش مدرسه‌های مذهبی و روحانیون به این پیام رییس جمهور شد و از وی خواست در مسائلی که نسبت به آن آگاهی و علم لازم را ندارد، اظهار نظر نکند.
احمدی‌نژاد که تنها رییس دولت یک کشور اسلامی در مراسم تشییع جنازه چاوز بود، در اقدامی که بحث‌های زیادی در جامعه ایران برانگیخت، روز درگذشت متحد نزدیکش را عزای عمومی اعلام کرد. دو سال پیش و در زمان آخرین سفر هوگو چاوز به تهران، وی به منظور شفا گرفتن از زیارتگاه «علی ابن موسی الرضا» امام هشتم شیعیان جهان در شهر مشهد در شمال شرقی ایران بازدید کرد که این مساله به دلیل آنکه غیرمسلمانان نمی‌توانند وارد اماکن مقدس مسلمانان شوند، با واکنش‌های تند روحانیون و محافظه کاران ایرانی روبه رو شده بود.
همچنین نحوه همدردی رییس جمهور جنجالی ایران با مادر هوگو چاوز از سوی احمدی‌نژاد و بوسه‌هایش بر تابوت چاوز، به بحث‌های بیشتری در جامعه ایرانی دامن زد و بسیاری از شخصیت‌های سیاسی و روزنامه‌های ایرانی به انتقاد از نحوه رفتار احمدی‌نژاد پرداختند. زیرا یک مرد مسلمان نمی‌تواند دست به بدن زن نامحرم بزند.
بسیاری از افراد اما هنوز نمی‌دانند چرا محمود احمدی‌نژاد که از معتقدان سرسخت به بازگشت مهدی موعود ناجی مسلمانان است، هوگو چاوز را فردی موحد خوانده که به همراه وی و عیسی مسیح برای برپایی عدالت در جهان بازخواهد گشت؟