مردم سالاری آنلاين - تهران باید خود را برای مذاکره مستقیم با واشنگتن آماده کند

تهران باید خود را برای مذاکره مستقیم با واشنگتن آماده کند

یک کارشناس سیاست خارجی می‌گوید: به باور من نامه ترامپ برای فشار حداکثری علیه ایران قابل پیش‌بینی بود چراکه در سال ۲۰۱۷ مشابه این کار را انجام داد. با این تفاوت که در آن مقطع ایران متوجه نشد و فرصت را از دست داد و در نهایت ترامپ از برجام خارج شد. الان هم اگر ایران پاسخ متناسبی ندهد و فرصت را از دست دهد به سمت شرایط سخت‌تر می‌رود و ممکن است فروش نفت ایران را به طور کامل صفر و ارتباط تجاری ایران با کشور‌های همسایه مانند عراق را قطع کند.

دونالد ترامپ، شامگاه سه‌شنبه پیش از دیدار با بنیامین نتانیاهو یادداشتی را که ناظر بر اعمال فشار حداکثری علیه ایران است، امضا کرد. برخلاف اینکه ترامپ از زمان مستقر شدنش در کاخ سفید، صد‌ها فرمان اجرایی را امضا کرده است، اما به گفته کارشناسان آنچه ترامپ علیه ایران امضا کرده است، در حکم یک نامه است و با فرمان اجرایی تفاوت دارد. او با بیان اینکه دستور او در قبال ایران بسیار سختگیرانه است، گفت: «حق ما است که از فروش نفت ایران جلوگیری کنیم». رئیس جمهور آمریکا با بیان اینکه برای صدور دستور فشار بر ایران مردد بوده است، اما ابراز امیدواری کرد که نیازی به استفاده از این دستور نباشد. او در ادامه تأکید کرد که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. او همچنین اعلام کرد که آماده مذاکره با ایران است.

به منظور بررسی بیشتر این اقدام ترامپ، اقتصاد ۲۴ با قاسم محبعلی مدیرکل پیشین خاورمیانه و شمال آفریقا در وزارت امور خارجه ایران، به گفت‌و‌گو نشسته است. مشروح این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.

*آقای محبعلی! تحلیل غالبی که از سوی کارشناسان بیان می‌شد، این بود که ترامپ تمایل به مذاکره و رفتن بهسمت دیپلماسی دارد، اما چرا نامه فشار حداکثری علیه ایران را امضا کرد؟

- اقدام اخیر ترامپ مشابه سایر سیاست‌هایش است؛ بدین معنا که سیاست فشار را اعمال می‌کند و همزمان پیشنهاد مذاکره را می‌دهد تا از موضع قدرت با طرف مقابل وارد مذاکره شود. مانند کاری که با کانادا، مکزیک و پاناما کرد و اکنون با اتحادیه اروپا و چین هم همین کار را دارد انجام می‌دهد. هدف او رسیدن به توافق از موضع قدرت است و در مورد ایران هم احتمالا همین هدف را دارد. به باور من این اقدام ترامپ قابل پیش‌بینی بود چراکه در سال ۲۰۱۷ مشابه این کار را انجام داد. با این تفاوت که در آن مقطع ایران متوجه نشد و فرصت را از دست داد و در نهایت ترامپ از برجام خارج شد. الان هم اگر ایران پاسخ متناسبی ندهد و فرصت را از دست دهد به سمت شرایط سخت‌تر می‌رود و ممکن است فروش نفت ایران را به طور کامل صفر و ارتباط تجاری ایران با کشور‌های همسایه مانند عراق را قطع کند. در این صورت شرایط به گونه دیگری رقم خواهد بود.

*اکنون واکنش ایران چه باید باشد؟

- همانگونه که ترامپ پاسخ مشروط داده است، ایران هم باید متناسب با شرایط پاسخ مثبت مشروط دهد. ایران باید اعلام کند که آماده مذاکره است و در عین حال شرایطی که برای مذاکره دارد، آنهایی که لازم است را بصورت علنی اعلام کند. طبیعی است که ترامپ هم دنبال مذاکره مستقیم است. درواقع دیگر مذاکره غیرمستقیم و با واسطه یا با ۵+۱ و با حضور اروپایی‌ها بعید است که امکان وقوع داشته باشد.

تهران باید برای یک مذاکره مستقیم، واکنش مثبت مشروط و آمادگی برای اینکه وارد گفت‌و‌گو شود، تصمیم بگیرد، این می‌تواند یک فرصت بی‌سابقه برای کشور باشد چراکه کنگره آمریکا بطور کامل در اختیار جمهوری‌خواهان است و از این رو اگر توافقی صورت گیرد، می‌تواند کلیه تحریم‌های آمریکا را لغو کند. باید توجه داشته باشیم که مذاکرات در این دوره تنها راجع به مسئله هسته‌ای نیست و می‌توان راجع به تمام مسائل مورد اختلاف گفت‌و‌گو کرد تا رضایت طرفین را تامین کند؛ بنابراین یک نقطه وسطی باید در گفت‌و‌گو‌ها پیدا شود. در غیر اینصورت ترامپ به سمت فشار‌های حداکثری می‌رود و حتی ممکن است انتظاری که نتانیاهو دارد مبنی بر اینکه مجوز حمله به تاسیسات ایران داده شود را از ترامپ بگیرد.

*می‌توان این فرض را مطرح کرد که امضای فشار حداکثری علیه ایران با جلسه ترامپ و نتانیاهو مرتبط بوده است؟‌

- می‌توان گفت تصمیم در گذشته گرفته شده ولی اعلامش به شکل هماهنگ و تنظیم شده با این دیدار بوده است. درواقع یک هشدار و در عین حال ایجاد یک زمینه برای مذاکره بوده است.

*به نظر شما دولت پزشکیان تاکنون درباره مذاکرات فرصت‌سوزی نکرده است؟ بدین معنا که می‎‌توانست مانع از امضای همین نامه هم شود؟

- باید توجه داشته باشیم که دولت و وزارت خارجه در این موارد تصمیم گیر نیست. دولت پزشکیان کاری که تا الان انجام داده و نسبتا قابل تقدیر است، این است که از اینکه درگیری نظامی بوجود بیاید جلوگیری کرده است. در فاصله پس از روی کار آمدن ترامپ تاکنون و حتی پیشتر از آن محتمل بود که چنین اتفاقی به وقوع بپیوندد، اما آقای پزشکیان موفق شد از یک درگیری نظامی جلوگیری کند. به هر حال آتش بس در غزه و لبنان برقرار شده، شرایط سوریه هم تغییر کرده و یمن را هم اگرچه در لیست تروریست آمریکایی‌ها گذاشته شده‌اند، اما در آنجا هم آرامش برقرار است؛ بنابراین الان فرصت بهتری است برای اینکه ایران بتواند وارد مذاکره شود. شرطی که ترامپ گذاشته است که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند، ایران به طور اصولی پذیرفته است ولی بحث بر سر آن است که آمریکا چگونه این اطمینان یا راستی‌آزمایی را داشته باشد. شاید چیزی که در مورد هند و پاکستان به دست آوردند درمورد ایران هم به دنبال دستیابی به آن باشند.

*در شرایطی که ترامپ فروش نفت ایران را صفر کند و از آن طرف هم تجربه سیاست چرخش به سمت شرق به ما نشان داده که ناموفق بوده و چین و روسیه به خاطر ایران، پشت آمریکا را خالی نمی‌کنند، چه تصوری می‌توان از آینده ایران داشت؟

- ترامپ یا توافق یا اعمال فشار و جلوگیری از فروش نفت را در مقابل هم قرار داده است. منافع چینی‌ها با آمریکایی‌هاست تا با ما. به خصوص اینکه بیش از ۵۰ درصد انرژی‌شان را از کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس تامین می‌کنند که در مقایسه با مقدار نفتی که از ما می‌گیرند بسیار پایین است. از سوی دیگر حجم تجارت چین با آمریکا بیش از ۶۰۰ میلیارد دلار است و قابل مقایسه با حجم تجارتشان با ما نیست. از این رو طبیعی است که اگر معامله‌ای برقرار شود ترجیح هر کشوری از جمله چینی‌ها این است که منافع ملی‌شان را حفظ کنند. این ما هستیم که نباید اجازه دهیم چنین اتفاقی رخ دهد؛ نه در مورد مذاکره احتمالی که ممکن است روس‌ها با آمریکایی‌ها بر سر اوکراین داشته باشند و نه درمورد مذاکره‌ای که ممکن است آمریکایی‌ها با چینی‌ها درمورد ایران داشته باشند. ایران باید خودش مستقیما تصمیم بگیرد با آمریکا مسائلش را حل کند تا دیگران با کارت ایران امتیاز نگیرند.

*در صورت تکرار اعمال فشار حداکثری، شرایط ایران با سال ۹۷ چه تفاوتی کرده است؟

- ایران آن موقع فرصت بهتری داشت ولی الان فرصت‌های ما کمتر شده است. هم شرایط اقتصادی ایران مانند آن زمان نیست و هم شرایط منطقه تغییر کرده است. فرصت‌های ایران کاهش پیدا کرده و طبیعتا هر مذاکره و توافقی براساس شرایط موجود صورت می‌گیرد. در عین حال که آمریکایی‌ها علاقه‌مند هستند که تمام انرژی‌شان را روی چین و روسیه بگذارند و حضورشان در خاورمیانه را کاهش دهند شاید حاضر باشند به ایران امتیازاتی دهند.

*آمریکا ممکن است چه امتیازاتی به ایران دهد؟

- آنچه ایران نیاز دارد سرمایه‌گذاری روی انرژی و گاز است که اروپایی‌ها به شدت به آن علاقه‌مند هستند. همچنین در حوزه‌های دیگر مانند امنیت. درمورد مسائل هسته‌ای هم مانند برجام شاید امتیازاتی بدهند.

*فرض کنیم که ایران حاضر به مذاکره نشود و ترامپ هم سیاست فشار حداکثری را اعمال کند. از آن طرف هم خبری از ارتباط تجاری با کشور‌های همسایه نیست. در چنین شرایطی چه تصوری می‌توان از شرایط کشور داشت؟

- این شرایطی است که ایران به سمت کره شمالی شدن حرکت می‌کند. از آنجایی که ایران شرایط و امکانات کره شمالی را ندارد باید هزینه‌های بسیار بیشتری از جنگ پرداخت کند. همانطور که می‌دانید از زمانی که دوران هسته‌ای شروع شده است تا الان، خسارتی که به اقتصاد ایران وارد شده بیشتر از میزان خسارات وارد شده در دوران جنگ است؛ بنابراین باید جلوی خسارات گرفته شود. مسئولیت دولت و حکومت این است که جلوی خسارت به ملت و کشور را بگیرد نه اینکه دنبال آرمان‌ها برود. ماموریتی که مردم به آنها داده‌اند این است که منافع، امنیت و رفاه آنها را تامین کند؛ لذا این مسیری است که باید پیموده شود.