برای افزایش صلح و ثبات در منطقه، به چیزی بیش از برجام نیاز است
5 آذر 1403 ساعت 12:00
استاد روابط بین‌الملل و دیپلماسی دانشگاه آنتورپ بلژیک تاکید کرد: ترامپ اصولا غیرقابل پیش‌بینی است. او بیش از هر چیز دلال است، یک تاجر که می‌خواهد معامله کند. بنابراین، شانس هایی برای ایران در این زمینه وجود دارد.شاید ترامپ می‌خواهد جایزه صلح نوبل را بگیرد.
تام سائر استاد روابط بین‌الملل و دیپلماسی دانشگاه آنتورپ بلژیک است. وی در گفت‌وگو با ایلنا به بیان نظرات خود در مورد تنش‌ها و تحولات جاری در منطقه خاورمیانه و روابط ایران با اروپا و آمریکا به ویژه در دوره ریاست جمهوری ترامپ پرداخت.
متن کامل گفت‌وگوی ایلنا با تام سائر استاد روابط بین‌الملل و دیپلماسی دانشگاه آنتورپ بلژیک به این شرح است:
در حالی که قدرت‌های بزرگ تمایل به اعمال نفوذ بیشتر در سازمان‌های بین‌المللی دارند، چگونه می‌توان اصل احترام متقابل و برابری تمام کشورها را در نظام بین‌المللی ارتقا داد؟
این مساله خیلی ساده نیست. کشورهای قدرتمند و نسبتا قدرتمندی وجود دارند که گاهی اوقات در فرآیند تصمیم‌گیری سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل تاثیرگذار هستند که تا حدودی قابل درک است. برای مثال اثربخشی جامعه ملل را با سازمان ملل مقایسه کنید. با این حال، این امر ایده آل نیست. در حالت ایده آل، همه کشورها به یکدیگر احترام می گذارند.
به نظر شما سیاست‌های ترامپ در قبال ایران با رویکردهای قبلی او یا با دیگر روسای جمهور آمریکا متفاوت است؟
ترامپ اصولا غیرقابل پیش‌بینی است. او بیش از هر چیز دلال است، یک تاجر که می‌خواهد معامله کند. بنابراین، شانس هایی برای ایران در این زمینه وجود دارد. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که او اسرائیل را به ایران ترجیح می‌دهد (مانند اکثر مسئولان آمریکایی). اما از دید ایران، تلاش برای مذاکره طبیعی است. هر چیزی ممکن است.
آیا فرصت‌های اقتصادی و تجاری بین ایران و آمریکا می‌تواند زمینه ای برای گشایش روابط باشد؟
من نمی دانم. من یک اروپایی هستم. در مورد اروپا، من می گویم بله، به جز تحریم‌های ثانویه توسط ایالات متحده علیه شرکت‌های اروپایی. در رابطه با ایالات متحده، من نمی‌دانم، شاید در زمان ترامپ به این دلیل که او دلال است، این اتفاق بیفتد.
با توجه به خروج آمریکا از برجام تحت ریاست ترامپ، چگونه می‌توان توافق برجام را احیا کرد یا به دنبال توافقات مشابه بود؟
ترامپ برجام را دوست نداشت، بخشی از آن به این دلیل بود که معمار آن اوباما بود، نه خودش. اما اگر او بتواند توافق دیگری که از نظرش «بهتر» باشد را پیش ببرد، این امکان وجود دارد که توافقی مانند برجام حاصل شود. شاید ترامپ می‌خواهد جایزه صلح نوبل را بگیرد!
سیاست‌های ترامپ در خاورمیانه چگونه چشم‌انداز روابط استراتژیک ایران با کشورهای همسایه و دیگر قدرت‌های جهانی را تحت تأثیر قرار خواهد داد؟
ترامپ به توافقات ابراهیمی خود افتخار می‌کند. احتمال دارد که او بخواهد یک توافق میان عربستان و اسرائیل را هم به ثمر برساند. برای تحقق این هدف، جنگ اسرائیل و غزه باید متوقف شود. اگر همه این اتفاقات بیفتد و روابط عربستان سعودی و ایران هم به همین شکل باقی بمانند یا روابط‌شان بیشتر بهبود یابد، این به ایران بستگی دارد که به سیاست تجدیدنظر در موضوع منطقه فکر کند.
چگونه ایران می‌تواند در مواجهه با سیاست‌های ترامپ، از تعامل با سایر قدرت‌های بزرگ مانند روسیه و چین بهره‌برداری کند تا توازن قدرت را حفظ کند؟
بازی موازنه قدرت بین روسیه، چین و ایالات متحده بزرگتر از یک دولت خاص در ایالات متحده است. این امر پس از ترامپ نیز ادامه خواهد داشت. هیچ کس نمی داند این بازی تعادل قدرت چگونه تکامل خواهد یافت. در بدترین حالت، ما به دنیای دوقطبی می‌رویم، یک جنگ سرد جدید که می‌تواند به یک جنگ داغ (جهانی) ختم شود. در یک سناریوی بهتر، ما به دنیایی چندقطبی می‌رسیم که در آن همه (از جمله ایالات متحده) جایگاه خود را می‌دانند.
تغییرات احتمالی در سیاست‌های آتی آمریکا تا چه حد می‌تواند به بهبود روابط بین ایران و آمریکا منجر شود؟
این روابط می‌تواند در دوران ترامپ بهبود یابد. ما واقعا نمی‌دانیم. البته اگر ایران هسته‌ای شود کار را پیچیده می‌کند. به کره شمالی نگاه کنید که هنوز به عنوان یک قدرت هسته ای شناخته نشده است و ظاهرا با وجود داشتن سلاح هسته ای احساس امنیت هم نمی کند.
ایران چگونه می‌تواند قابلیت بازدارندگی خود را تقویت کند و راهبردهای امنیتی خود را به نحوی تنظیم کند که تهدیدهای نظامی بالقوه را کاهش دهد، بدون اینکه شاهد افزایش تنش‌ها باشیم؟
من فکر می‌کنم که سرمایه‌گذاری روی موشک‌ها و کلاهک‌های معمولی بهتر از کلاهک‌های هسته‌ای است. مورد دوم به سادگی بیش از حد مخرب است و چندان معتبر نیست. اگر به متون منتشر شده از من مراجعه کنید، همواره از کشورهای دارای سلاح هسته‌ای در این زمینه انتقاد می کنم.
نقش اروپا در ایجاد روابط ایران و آمریکا در آینده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در دوره ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۵، اتحادیه اروپا نقش سازنده‌ای در مورد ایران ایفا کرد، اگرچه در نهایت این ایالات متحده بود که رهبری این ماجرا را به دست گرفت. امروزه، گاهی اوقات این تصور را دارم که رهبران اروپایی کنونی ما در مقایسه با دولت بایدن رویکرد جنگ‌طلبانه‌تری در رابطه با ایران دارند. من این را درک نمی کنم.
به نظر شما مذاکرات هسته‌ای ایران با سه قدرت اروپایی می‌تواند به افزایش صلح و ثبات در منطقه کمک کند؟ اگر بله، چگونه؟
برای افزایش صلح و ثبات در منطقه، به چیزی بیش از یک برجام تجدید شده/احیا شده نیاز است. بدون راه حل بین اسرائیل و فلسطین، صلح در منطقه برقرار نخواهد شد. علاوه بر این، روابط ایران و عربستان سعودی برای منطقه بسیار مهم خواهد بود. در اصل، کشورهای شما می‌توانند همان کاری را انجام دهند که کشورهای اروپایی پس از جنگ جهانی دوم انجام دادند: همکاری در چارچوب اتحادیه اروپا.
منافع خاص هر یک از سه قدرت اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) در این مذاکرات چه می تواند باشد؟
من بلژیکی هستم.
به نظر شما اروپا در صورت توافق تحریم ها را کاهش خواهد داد؟
من فکر می کنم همینطور است.
توافق با اروپا قبل از روی کار آمدن ترامپ چقدر مهم و ضروری است؟
اهمیتی ندارد.
اروپا چه اقداماتی می‌تواند برای ایجاد اعتماد بیشتر به ایران برای کمک به پیشرفت مذاکرات انجام دهد؟
به طور کلی، فاصله گرفتن از سیاست خارجی آمریکا. ممکن است دولت ترامپ راه حل باشد و یا بالعکس.
در حال حاضر برخی تحلیل‌گران سناریوهایی از جمله احتمال بروز جنگ جهانی سوم را مطرح می کنند، این سناریو را چقدر محتمل می‌دانید؟ و ارزیابی شما در این خصوص چیست؟
گفتنش سخت است. من خوشبین هستم، اما خطرناک‌ترین درگیری در حال حاضر اوکراین و روسیه به دلیل بعد هسته‌ای است. من یکی از صداهای تنها در کشور خودم (بلژیک) بوده‌ام که از سیاست‌های ناتو، اتحادیه اروپا و ایالات متحده انتقاد می‌کند. من از قبل برای مدت طولانی خواهان استفاده از دیپلماسی برای توقف این جنگ هستم. امیدوارم اشخاصی که خونسردتر هستند، پیروز شوند.
تا چه اندازه مماشات دنیای غرب بالاخص آمریکا با اسرائیل عامل اصلی تشدید بحران در منطقه خلیج فارس بوده است؟
به نظر من مشکل اساسی این نیست. مشکل اساسی مسئله اسرائیل و فلسطین است. البته آمریکا همیشه از اسرائیل حمایت می کند. اما در بقیه جهان، از جمله در بسیاری از نقاط اروپا، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. در کشور خودم، می‌توانم بگویم که همدردی با آرمان فلسطین بیشتر از سیاست‌های دولت اسرائیل است. دولت قبلی ما طرفدار فلسطین بود. (هنوز دولت جدیدی نداریم). دیوان کیفری بین‌المللی نتانیاهو را محکوم کرده است که این بی‌سابقه است؛ اولین بار است که یک رهبر غربی در این دادگاه محکوم می‌شود. در حال حاضر افراد بیشتری در ایالات متحده از سیاست دولت آمریکا در قبال اسرائیل انتقاد می‌کنند. حتی رئالیست‌هایی مانند همکار من جان میرشایمر علیه سیاست ایالات متحده در این زمینه صحبت می‌کنند.
با توجه به اینکه اسرائیل هیچ‌گاه حاضر به پذیرش عضویت در ان پی تی نشده و سلاح‌های هسته‌ای و زرادخانه‌های آن همواره تهدیدی برای منطقه محسوب میشده چرا قدرت‌های بزرگ و سازمان‌های بین الملل اسرائیل را وادار به پذیرش چهارچوب ها و محدودیت‌ها در این زمینه نمی‌کنند؟
خیلی ساده است. چون خودشان سلاح هسته ای دارند. نمی‌توان اسرائیل را ملزم به دست کشیدن از سلاح های هسته‌ای کرد، در حالی که سایر کشورهای مسلح هسته‌ای سلاح‌های هسته‌ای خود را حفظ می‌کنند. من حتی می‌توانم استدلال کنم که دیگر کشورهای مجهز به سلاح هسته‌ای راحت‌تر از اسرائیل می‌توانند سلاح‌های هسته‌ای را کنار بگذارند. بنابراین، قبل از اینکه اسرائیل سلاح‌های هسته‌ای خود را کنار بگذارد، وضعیت سیاسی در خاورمیانه به طور اساسی باید بهبود یابد.
اساسا استاندارد دوگانه سازمان های بین المللی و کشورهای غربی در خصوص مقوله حقوق بشر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دقیقا همینطور است: استانداردهای دوگانه. بهترین مثال، سیاست اتحادیه اروپا در قبال روسیه/اوکراین است. اتحادیه اروپا به دلیل قوانین بین‌المللی و حقوق بین‌الملل و حقوق بشر از اوکراین دفاع کرد، اما زمانی که جنگ اسرائیل و فلسطین شروع شد، همان اتحادیه اروپا پرچم اسرائیل را نشان داد و اسرائیل را زیاد برای توقف جنایات جنگی تحت فشار قرار نداد. شرم‌آور است. همه دنیا شاهد این سیاست استانداردهای دوگانه اتحادیه اروپا هستند.
کد مطلب: 227268