کیانوش جهانپور؛ سخنگوی سابق وزارت بهداشت به صورت غیر‌رسمی به مردم توصیه کرد برای اطمینان از سلامت مشروبات دست‌ساز از کیت‌های آزمایشگاهی استفاده کنند

 اخبار جدیدی که در این هفته و به نقل از مسوولان سلامت و قضایی استان‌های گیلان، مازندران، زنجان و آذربایجان شرقی منتشر شد، حاکی از افزایش تعداد مسموم‌شده‌ها و فوتی‌های مصرف مشروبات الکلی حاوی متانول در ۶ روز اخیر بود. پنجشنبه ۱۹ مهر، «اعتماد» در گزارشی، از آخرین وضعیت مسمومیت و مرگ ناشی از مصرف مشروب آلوده به متانول در ۴ استان گیلان و مازندران و همدان و کردستان نوشت و آمار تجمیعی مسموم‌شده‌ها در این ۴ استان را ۳۴۳ نفر و مجموع جانباختگان مصرف این مشروبات آلوده در استان‌های گیلان، مازندران و همدان را ۴۱ نفر اعلام کرد، اما اخبار جدید در فاصله روز‌های جمعه تاعصر دیروز نشان داد که در این یک هفته، هم به تعداد مسموم شده‌ها اضافه شده، هم تعداد بیشتری از مسموم شده‌ها فوت کرده‌اند و هم گستره توزیع مشروبات آلوده به متانول از ۴ استان فراتر رفته و دو استان دیگر را هم گرفتار کرده است.

اخبار موج جدید مسمومیت با مشروبات آلوده به متانول، از ۸ مهر امسال منتشر شد و استان مازندران اولین مراجعات مسمومیت‌ها را داشت. ظهر ۸ مهر، مسوولان دانشگاه علوم پزشکی مازندران از مراجعه ۳ مسموم و ۲ فوت بر اثر مصرف مشروبات آلوده به متانول خبر دادند، اما کمتر از ۶ ساعت بعد از این خبر و در همان روز، اعلام شد که تعداد مراجعات مسمومیت با متانول در این استان به ۲۳ نفر افزایش یافته ولی تعداد فوتی‌ها همچنان ثابت و بدون افزایش بود. در همان روز (۸ مهر) مسوولان دانشگاه علوم پزشکی گیلان هم خبر دادند که در بیمارستان رشت ۱۹ بیمار مسموم با مشروبات الکلی آلوده به متانول پذیرش شده‌اند که ۹ نفر از بیماران، علائم شدید‌تری نسبت به سایر بیماران دارند. در روز‌های بعد و به فاصله ۱۰ روز، آمار مراجعات و فوتی‌های متانول در هر دو استان به صورت تصاعدی افزایش یافت چنان‌که تا عصر چهارشنبه ۱۸‌مهر، آمار تجمیعی مسمومیت متانول در استان مازندران به ۲۸۴ نفر و تعداد فوتی‌ها در این استان به ۲۱ نفر رسید. استان گیلان هم وضعیت مشابه داشت و در فاصله ظهر ۸ مهر تا عصر ۱۸ مهر، تعداد مسموم‌شده‌های پذیرش شده در بیمارستان‌های شهر رشت به ۳۲ نفر و تعداد فوتی‌های مصرف مشروبات آلوده به متانول در این استان به ۹ نفر افزایش یافت. در این فاصله، اما اخبار جدید نشان می‌داد که «متانول» در استان‌های دیگری هم قربانی گرفته است؛ ۱۱‌مهر، مسوولان استان همدان از مراجعه ۱۸‌بیمار مسموم با مشروبات الکلی آلوده به متانول و فوت ۴ نفر از مسموم شده‌ها خبر دادند که تا عصر ۱۷‌مهر در این استان هم تعداد مسموم شده‌ها به ۲۰‌نفر و تعداد جانباختگان متانول به ۱۱ نفر رسید. مسوول شبکه بهداشت و درمان شهرستان بیجار در استان کردستان هم روز ۱۷ مهر گفت که در این شهرستان ۷ مراجعه بابت مسمومیت «متانول» گزارش شده که ۳ نفر از بیماران به دلیل شدت علائم دیالیز شده‌اند.

از روز جمعه ۲۰ مهر، اخبار جدیدی از افزایش تعداد مسموم شده‌ها و فوتی‌های «متانول» در استان‌های گیلان و مازندران و همدان منتشر شد علاوه بر اینکه در این فاصله، مراجعاتی هم در استان‌های آذربایجان شرقی و زنجان ثبت شد. طبق این اخبار تا عصر سه‌شنبه ۲۴ مهر، تعداد مسموم‌شده‌ها در استان همدان به ۹۶ نفر، تعداد جانباختگان در استان مازندران به ۲۵ نفر، تعداد مسموم شده‌ها در استان گیلان به ۶۶ نفر و تعداد جانباختگان در این استان به ۱۸ نفر افزایش یافت و گزارشی هم درباره مسمومیت ۶ نفر در استان زنجان و مراجعات جدید در شهرستان جلفا (استان آذربایجان شرقی) ثبت شد که البته مقامات قضایی استان آذربایجان شرقی درباره تعداد بیماران عددی اعلام نکردند. با این اعداد جدید، مجموع‌مسمومیت‌های مشروبات‌الکلی آلوده به متانول در ۶ استان کشور در فاصله ۸ تا ۲۴ مهر امسال، ۴۵۹ نفر است که از این تعداد ۵۴ نفر به دلیل شدت مسمومیت جان‌شان را از دست داده‌اند.

حمايت يك مقام دولتي از مسموم شده‌ها و قربانيان «متانول»

در‌حالی که درمانگران اعتیاد در استان‌های مازندران و گیلان در گفتگو‌های پیشین خود با «اعتماد» و با نگاهی به موج‌های فراگیر مسمومیت و مرگ ناشی از مصرف مشروبات الکلی آلوده به متانول طی سه سال اخیر، فرضیه بیوتروریسم را مطرح کرده و خواستار ورود نهاد‌های امنیتی برای شناسایی دست‌های پشت پرده این فجایع شده بودند، ظرف روز‌های گذشته، یکی از مسوولان پیشین و صاحب مسوولیت در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، به صورت غیرمستقیم به مصرف‌کنندگان مشروبات الکلی توصیه کرد که برای اطمینان از سلامت مشروبات دست‌سازی که می‌خرند، از کیت‌های تشخیص متانول استفاده کنند. کیانوش جهانپور که در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، سخنگوی سازمان غذا و دارو و سخنگوی وزارت بهداشت بوده، روز پنجشنبه ۱۹‌مهر ماه در‌صفحه توییتر خود نوشت: «بدون تعارف، ساقی و قاچاقچی حداقل برای حفاظت از خودش و تداوم بیزینس بزهکارانه‌اش و پرهیز از مباشرت در قتل هم که شده بداند کیت تشخیص سریع، ارزان و آسان تشخیص اتانول از متانول قابل انجام در منزل و خیابان و بیابان بدون نیاز به دستگاه و آزمایشگاه وجود دارد!»

اظهارات جهانپور، اولین نمونه از دفاع یک مسوول پیشین از قربانیان «متانول» است. طی دو دهه اخیر که‌شمار فوت‌شده‌های مشروبات‌الکلی تقلبی در کشور افزایش داشته و بررسی‌های سازمان پزشکی قانونی هم تایید کرده که جانباختگان، به دلیل مسمومیت با «متانول» موجود در این مشروبات فوت کرده‌اند، هیچ یک از مقامات دولتی، حاضر نبوده‌اند در واکنش به امواج مسموم‌سازی‌ها، در کنار مردم بایستند و با لحنی غیر از لحن دفعی و سلبی با مردم حرف بزنند. البته در دهه ۱۳۹۰، اقداماتی برای کاهش خسارات مصرف مشروبات الکلی انجام شد؛ دولت یازدهم در اولین گام، بدون تایید یا تکذیب مصرف الکل، با تدوین سندی، برای راه‌اندازی مراکز درمان اعتیاد الکل مجوز داد و اورژانس‌ها و بیمارستان‌ها را برای پذیرش مسموم‌شده‌ها یا معتادان الکل تجهیز کرد و دارو‌های درمان اعتیاد به الکل هم وارد کشور شد درحالی که غیر از نتایج مطالعات پراکنده یا پایش‌های سلامت روان و ارزیابی تعداد معتادان مواد، تخمین دقیقی از مصرف‌کنندگان مشروب در کشور وجود نداشت. سال ۱۳۹۳ مسوولان وزارت بهداشت و وزارت کشور، در اولین سرشماری تقریبی از مصرف‌کنندگان مشروب، با جمعیتی بیش از دو میلیون نفر مواجه شدند که عادت به مشروب‌خواری داشتند. در این سال، با همین عدد تقریبی، شیوع مصرف مشروبات الکلی در کشور و در جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله حدود ۴ درصد و تعداد معتادان الکل بیش از ۶۲۳ هزار نفر برآورد شد. در فاصله سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸، با وجود آنکه سند حمایتی و درمانی برای مصرف‌کنندگان الکل در حال اجرا بود و دولت توانسته بود دستگاه قضایی و انتظامی و امنیتی را از برخورد‌های سلبی با مصرف‌کنندگان مشروب منع کند، نابسامانی‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، شیوع مصرف الکل در کشور را بیش از ۵ درصد افزایش داد و جمعیت مصرف‌کننده‌ها حدود سه برابر شد. در نتایج پایش جدیدی که وزارت کشور در سال ۱۳۹۸ انجام داد، تعداد مصرف‌کنندگان مشروبات الکلی به بیش از ۵ میلیون نفر، تعداد مصرف‌کنندگان دارای علائم الکلیسم به بیش از ۲ میلیون نفر و شیوع مصرف الکل در کشور به بیش از ۹ درصد رسیده بود.

از بهمن ۱۳۹۸ و با آغاز شیوع کووید ۱۹ در ایران، درحالی که نیاز به مواد ضدعفونی برای مصونیت از بیماری به بالاترین حد رسیده بود، به موازات نایاب شدن الکل طبی (اتانول) و ۹۹ درجه در سراسر کشور، گزارش‌هایی درباره توزیع محلول‌های ناخالص و آغشته به الکل صنعتی به دستگاه قضایی و وزارت بهداشت رسید. روز‌های پایانی سال ۱۳۹۸ یک شرکت دانش بنیان در شمال غرب کشور مدعی شد که با تولید یک کیت تشخیصی، به کادر درمان و اورژانس و بیمارستان‌ها کمک می‌کند تا محلول ضدعفونی خالص را ازمحلول آلوده به متانول تشخیص دهند. آنچه که کیانوش جهانپور؛ سخنگوی پیشین وزارت بهداشت به زبان بی‌زبانی در اظهارات توییتری هفته قبل خود به مردم توصیه کرده، همین کیت تشخیصی محصول این شرکت دانش‌بنیان است؛ یک کیت آزمایشگاهی که در زمان شیوع کرونا، چنان جای پا برای خود باز کرد که پس از جمع شدن بساط مرگ کرونا هم، مصرف‌کننده‌های مشروبات الکلی به جمع خریدارانش اضافه شدند. استفاده از این کیت همان‌طور که در بروشورش نوشته شده بسیار آسان است؛ افزودن چند قطره از مایع مشکوک به ناخالصی متانول به نمونه‌های این کیت و حدود ۵ دقیقه تامل و سپس، مشاهده تغییر رنگ محلول به بنفش یا خاکستری و برملا شدن وجود متانول در مایع اصلی.

میم. ح؛ صاحب این شرکت دانش‌بنیان است و جنس مشتری‌هایش را می‌شناسد؛ چه آن تعداد قلیل از پزشکان اورژانس‌ها و بیمارستان‌ها که به صورت غیر‌رسمی و زیر میزی این کیت را می‌خرند تا در فرآیند درمان، ابزار دست‌شان باشد و چه آن تعداد بی‌شمار از مصرف‌کننده‌ها یا تولیدکننده‌های مشروب از اقصی نقاط کشور که تا امروز، بار‌ها و بار‌ها در تماس تلفنی و پیام مجازی، بابت نجات جان خود و اطرفیان‌شان از او تشکر کرده‌اند.

«صد‌ها تلفن داریم از آدم‌هایی که میگن برای جمع‌های ۱۰ نفره، ۲۵ نفره، ۵ نفره مشروب خریده بودن؛ مشروب پلمب شده گرون و به اسم خارجی و از فروشنده قابل اعتماد خریده بودن و بنا به یک تردید ریز، این کیت رو قبل از مصرف مشروب استفاده کردن و نتیجه تست متانول، مثبت شده.»

تا امروز، وزارت بهداشت به این محصول مجوز نداده با وجود آنکه سال ۱۳۹۹ معاونت غذا و داروی منطقه‌ای، دقت و کیفیت محصول را تایید کرده، اما مسوولان وزارت بهداشت دولت سیزدهم، نامه‌نگاری‌های متعدد این شرکت دانش‌بنیان را بی‌جواب گذاشته‌اند تا اینکه پاییز پارسال در یک مکاتبه رسمی گفته‌اند: «این کیت در گروه محصولات IVD نیست و سازمان غذا و دارو آیین‌نامه‌ای درباره این محصولات ندارد و نمی‌تواند به این محصول مجوز بدهد.»

محصولات IVD اقلام مورد استفاده در تشخیص، درمان یا پیشگیری از بیماری‌ها از طریق بررسی نمونه‌های بیولوژیکی انسانی مثل خون، بزاق یا بافت است و کیت‌های تشخیص سرطان، بارداری، اندازه‌گیری قند خون، تعیین گروه خونی، آزمایش‌های ژنتیک، شناسایی ویروس‌ها و عفونت‌ها در گروه محصولات IVD هستند.

میم. ح به «اعتماد» می‌گوید که کیت تشخیص متانول هم باید به عنوان یک محصول آزمایشگاهی و مورد استفاده در تشخیص و درمان بیماری‌ها محسوب شود، چراکه وسایل آزمایشگاه‌ها یا اتاق عمل و اورژانس‌های بیمارستانی باید با الکل خالص ۹۹ درجه ضدعفونی شوند و استفاده از الکل صنعتی در مراکز بیمارستانی و تشخیص طبی، ممنوع و خطرساز است.


محصولی برای نجات جان مصرف‌کننده مشروب ولی ممنوع از ورود به بازار رسمی

طبق توضیح وبسایت یکی از توزیع‌کننده‌های این کیت، از آنجا که امروزه، متانول با روش‌های مدرن و براساس ترکیب مستقیم گاز منوکسید‌کربن و هیدروژن تولید می‌شود، علت سمیت متانول، متابولیسم آن در بدن است. در این وبسایت در ادامه توضیحات درباره مرگ‌آوری متانول آمده است: «متانول نوعی الکل شبیه به اتانول (ماده اصلی نوشیدنی‌های الکلی) و حتی مثل اتانول، بی‌رنگ است با این تفاوت که متانول، یک الکل سمی است که به صورت صنعتی به عنوان حلال، آفت‌کش و منبع سوخت جایگزین استفاده می‌شود. بیشتر مسمومیت‌های متانول، در نتیجه نوشیدن نوشیدنی آلوده به متانول رخ می‌دهد. با توجه به اینکه مقادیر کمی از متانول به‌طور طبیعی در نوشیدنی‌های تخمیری وجود دارد، تولیدکنندگان تجاری از روش‌های تخصصی برای حذف متانول استفاده می‌کنند ولی تولیدکنندگان خانگی این تکنولوژی را دراختیار ندارند تا متانول را از نوشیدنی‌های خود جدا کنند. سمیت اصلی متانول به علت متابولیسم در بدن (بیشتر در کبد) و تولید متابولیت‌های سمی (اسید فرمیک) در بدن است که باعث می‌شود بروز علائم و نشانه‌های بالینی در فرد مصرف‌کننده متانول، با تاخیر ظاهر شود. مدت زمان بروز علایم مسمومیت در فرد مصرف‌کننده ممکن است بین ۶ تا ۲۴ ساعت متغیر باشد. در مواردی که فرد از انواع نمونه‌های حاوی مخلوطی از اتانول و متانول به صورت همزمان استفاده کرده (مانند آنچه که در مصرف خوراکی برخی از مشروبات الکلی تقلبی نیز وجود دارد) علایم مسمومیت می‌تواند با تاخیر بین ۳۶ تا ۴۸ ساعت بعد از مصرف نیز ظاهر شود. این عامل باعث می‌شود که فرد مسموم با تاخیر از بروز مسمومیت آگاه شده و دیرتر به مراکز درمانی جهت درمان مراجعه کند. اثرات نامطلوب اولیه ناشی از مسمومیت با متانول شامل خواب آلودگی، کاهش سطح هوشیاری، گیجی، سردرد، سرگیجه و ناتوانی در هماهنگی حرکت عضلات (آتاکسی) استفراغ و نارسایی قلبی و تنفسی (قلبی ریوی) است. سمیت متانول با افزایش درجه اسیدوز متابولیک بدتر می‌شود و خسارات جبران‌ناپذیر آن، ممکن است تا مرگ گسترش یابد. مصرف متانول ممکن است باعث ایجاد طیف گسترده‌ای از اثرات نامطلوب شامل فراموشی، کما و تشنج، اختلالات عملکرد کبد و التهاب پانکراس، توهمات، نابینایی خفیف تا کوری مطلق، نارسایی کلیه، مرگ عضلانی در سطح سلولی (در مسمومیت‌های شدید) و آسیب‌های دایمی مغزی مانند بیماری پارکینسون شود. ضربان قلب سریع یا ضربان قلب آهسته، افزایش تعداد تنفس، افت فشار خون و ایست تنفسی، نشانه‌های از دست رفتن بیمار است. دوز کشنده متانول، از ۳۰ تا ۲۴۰ میلی‌لیتر یا یک گرم در کیلوگرم است. نوشیدن مقدار ۱۰ میلی‌لیتر متانول، منجر به کوری، نارسایی کلیوی و پایین آمدن سطح هوشیاری می‌شود. نوشیدن بیشتر از ۳۰ میلی لیتر باعث مرگ می‌شود.»

مصرف‌كنندگان مشروب اين كيت را شناخته‌اند

آقای عین، فارغ‌التحصیل رشته شیمی و صاحب یک شرکت فروش مواد شیمیایی در تهران است و طی دو سال اخیر، کیت تشخیص متانول هم می‌فروشد و به «اعتماد» می‌گوید در این ۲ سال، هر بار موج مسمومیت و مرگ «متانول» اوج گرفته، سفارش این کیت هم چند برابر شده و طبق شنیده‌هایش می‌گوید که ظرف ۳ ماه اخیر حدود ۱۰ هزار بسته از این کیت در سراسر کشور و به مردم عادی فروخته شده و خودش هم در همین مدت بیش از ۲۰۰۰ بسته فروش داشته. هر بسته از این کیت، برای ۱۰ بار تست متانول قابل استفاده است.

«هنوز این میزان فروش رو باور نمی‌کنم. از همسایه‌ها و شهر‌های دور و نزدیک تهران و حتی از استان‌های مذهبی هم مشتری داریم. وضع مالی خوب، وضع مالی بد، پزشک بیمارستان، هر آدمی که به فکرتون می‌رسه از ما خرید داشته. ۵۰ درصد مشتری‌هامون از شیرازن، چون شیراز بیشترین آمار مسمومیت مشروب رو داره.»

آقای عین، از فروش زیاد این محصول خوشحال نیست، اما از اینکه چنین محصولی در دسترس مردم هست خوشحال است. آقای عین می‌گوید دلیل اصلی مسمومیت و مرگ‌های الکلی در ایران، بی‌اطلاعی مردم است، چون مردم فکر می‌کنند فقط نوشیدن متانول (الکل صنعتی) باعث مرگ می‌شود و نمی‌دانند که اتانول صنعتی (ساخته شده با گاز اتن) هم آلوده به متانول است و نمی‌دانند که مشروب خانگی و تولید شده با مواد مرغوب هم، متانول دارد، چون فرآیند تولید خانگی، فاقد سیستم تصفیه متانول است و بنابراین، حداقل از هر ۱۰۰ نمونه مشروب خانگی، در ۱۰ نمونه متانول تولید می‌شود.

آقای عین در واکنش به موج‌های مسمومیت متانول در چند سال اخیر و در جواب این ابهام که آیا واقعا یک تولیدکننده حرفه‌ای مشروب، نمی‌داند که چه الکلی برای محصولش استفاده می‌کند، می‌گوید: «در کشور ما، خرید و فروش الکل جرم نیست، اما فروش الکل فاقد ماده تلخ‌کننده (بیترکس) جرمه. تولید‌کننده مشروب، برای حفظ امنیت خودش، هیچ‌وقت به‌طور مستقیم برای خرید الکل اقدام نمی‌کنه بلکه معمولا با یک فروشنده کار می‌کنه که این فروشنده، نفوذی در کارخونه الکل‌سازی داره و می‌تونه با مجوز قانونی یا جعلی و حتی به اسم شرکت‌هایی که فقط روی کاغذ هویت دارن، صد‌ها لیتر الکل سفید فاقد ماده تلخ‌کننده به تولید‌کننده مشروب برسونه.»

در ایران از دو دهه قبل تاکنون، الکل اتیلیک یک ماده تحت کنترل محسوب شده و خرید و فروش وزن‌های بالا، تابع مقرراتی از‌جمله، دریافت مجوز خرید از سازمان غذا و دارو، ممنوعیت فروش کارخانه‌ای و شرکتی به افراد حقیقی، ثبت هویت خریداران و ثبت مصارف است. بخشنامه‌های سال ۱۳۸۶ و سال ۱۳۹۱ سازمان غذا و دارو خطاب به شرکت‌های دارویی، از اولین نمونه‌های مقرراتی است که تاکید می‌کند: «عرضه الکل اتیلیک در ظروف شیشه‌ای کهربایی یک و ۱.۵ لیتری با ماده تلخ‌کننده و فقط از طریق شرکت‌های پخش سراسری دارای قرارداد با کارخانه‌های تولید‌کننده» مجاز است.

آقای عین الکل سفید هم می‌فروشد و می‌گوید که فقط و فقط در اوزان بالا می‌فروشد و فقط با شرکت‌های دارویی کار می‌کند و هیچ معامله‌ای با افراد عادی ندارد.
«ما می‌دونیم ۵ بشکه ۲۲۰ لیتری الکل سفید برای یک فرد عادی چه کاربردی داره، چون مجموع نیاز یک فرد عادی برای هر مقدار ضدعفونی و استریل‌سازی، بیش از دو لیتر الکل در سال نیست.»

مصرف‌كننده مشروب به قانون و آيين‌نامه كاري ندارد

سبحان، تولید‌کننده و فروشنده مشروب است که منطقه غرب و شمال غرب تهران را دراختیار دارد و مدعی است که به واسطه جنس خوبی که به مشتریانش می‌دهد، اعتبار ۱۵‌ساله‌اش را حفظ کرده است. سبحان ترجیح می‌دهد مشتری جدید نداشته باشد، اما از رفقای تولید‌کننده‌اش شنیده که در این سه سال، مشتری مشروب «خیلی» زیاد شده. سبحان می‌گوید «خیلی زیاد شدن مشتری» برای یک فروشنده مشروب، هم ترس دارد و هم خوشحالی؛ زیاد شدن مشتری، یعنی سود بیشتر، اما خطا‌ها و مرگ‌ها هم در همین شلوغی بازار اتفاق می‌افتد. سبحان این شلوغی را دوست ندارد به یک دلیل مهم: «چرخ زندگی من با فروختن مشروب به مردم می‌گرده ولی دولت میگه مشروب‌خواری، تفریح سالمی نیست. در کشوری که مشروب‌خواری، حد شرعی داره، زیاد شدن مشتری جدید برای مشروب، به این معناست که تفریح سالمی وجود نداشته که مردم از همه‌جا رونده، ناچار شدن به کنج خونه‌ها پناه ببرن و برای چند ساعت، با مستی و مشروب‌خواری، دنیای بیرون از چهاردیواری خونه‌شون رو فراموش کنن. این برای جامعه‌ای که قراره مولد و پویا باشه هیچ خوب نیست.»

سبحان می‌گوید فرآیند عرضه مشروب در ایران، مثل یک میدانگاه پر از کوچه‌های فرعی تودرتو‌ست؛ کوچه‌هایی که همگی تابلو دارند و روی نقشه شهرند؛ عمده فروش‌های بطری پلاستیکی، خریداران ضایعات که سوار بر وانت در کوچه‌ها و خیابان‌ها می‌گردند و برای «بطری شیشه‌ای سالم و با تاریخ روز و زیبا» پول خوبی می‌دهند، طراحان و تولیدکنندگان و فروشندگان برچسب برند‌های معروف مشروب در کارگاه‌های با کاربری جعلی و موازی، کارگاه‌های بلورسازی در حاشیه ورامین و دولت‌آباد و مرتضی‌گرد که به تولید اقسام بلورجات ضخیم و نازک مشغولند، اما در کنارش، بطری‌های خوش‌تراش هم می‌سازند، فروشنده‌های «کشمش سایه خشک»، صد‌ها کارگاه زیرزمینی که محموله‌های چند هزار لیتری مشروب تحویل می‌گیرند و بطری‌های پلمب شده برچسب خارجی خورده با تاریخ تولید روز تحویل می‌دهند، عمده فروش‌های شکر و مخمر و فیلتر و.. اینها، همان کوچه فرعی‌های تودرتو هستند که همگی به میدانگاه اصلی ختم می‌شوند.

«من در این ۱۵ سال شاهد بودم که هر وقت اوضاع اجتماعی و سیاسی و اقتصادی بد میشه، مردم بیشتر مشروب می‌خورن. در این سه سال که هم تورم و گرونی داشتیم و هم نارضایتی و اعتراض، فروش مشروب خیلی بیشتر شد با اینکه قیمت مشروب به دلیل گرونی دلار و توقف واردات مشروب خارجی، خیلی بالاتر رفت. الان هر بطر مشروب خارجی، اگر واقعا از خارج اومده باشه، کمتر از ۶ میلیون تومن نیست در‌حالی که سه سال قبل، یک بطری مشروب خارجی حدود ۲ میلیون تومن بود. بسته ۲۴‌تایی آبجوی ایرانی الان به ۹ میلیون تومن رسیده و نوع خارجیش هم کمتر از ۱۵ میلیون تومن نیست. هر بطر ۱.۵ لیتری مشروب دست‌ساز و معروف به مشروب باز و با بطری پلاستیکی، ارزون‌تر از ۶۰۰ هزار تومن نیست در‌حالی که دو سال قبل، گرون‌تر از ۱۵۰ هزار تومن نبود. مشروب با بطری یک لیتری شیشه‌ای هم، ارزون‌تر از دو میلیون و پونصد هزار تومن و دو میلیون و ۷۰۰ هزار تومن نیست در حالی که دو سال قبل همین مشروب رو با ۷۰۰ هزار تومن می‌خریدی. با همه این گرونی‌ها، ولی فروش مشروب خیلی بیشتر شده. خیلی‌ها از ترس مسمومیت، مشروب دست‌ساز می‌خرن و دنبال مشروب شیشه‌ای نیستن و بابت برند پول نمیدن. این مردم فقط می‌خوان مشروب بخورن که حواسشون از شرایط موجود پرت بشه.»

منبع: روزنامه اعتماد