با گذشت بیست و سه روز از ترور اسماعیل هنیه، این سوال نزد افکارعمومی و فعالان سیاسی داخلی و خارجی مطرح است که چرا پاسخ ایران به اسرائیل به تاخیر افتاده است؟ خبرآنلاین دلایل تاخیر پاسخ ایران را بررسی می کند.

بیش از بیست روز از ترور اسماعیل هنیه در تهران می گذرد. مقامات عالی کشورمان قول دادند تا انتقام او را از اسرائیل که مهمترین مظنون ترور اوست بگیرند. اما با گذشت زمان از این واقعه، گمانه زنی ها درباره چگونگی پاسخ ایران و چرایی تاخیر در پاسخ نظامی به اسرائیل، در محافل غربی قوت گرفته است. چه آنکه پیش از این نیز، در نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی در جده، ترور اسماعیل هنیه به اتفاق آرا محکوم شد و کشورهای عضو، آن را «نقض آشکار قوانین بین‌المللی و حاکمیت، تمامیت ارضی و امنیت ملی ایران» دانستند.

انتظار ائتلاف غرب و اسرائیل برای پاسخ ایران به ترور اسماعیل هنیه از آنجا از سوی غرب جدی گرفته می شود که بعد از حمله هوایی ارتش اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق، ایران ۱۲ روز بعد با بیش از ۳۰۰ پهپاد و موشک حمله گسترده‌ای را به خاک اسرائیل انجام داد. از این رو تاخیر بیست روزه ایران گمانه زنی ها درباره چرایی آن را مطرح نموده که در ادامه، برخی از مهمترین دلایل آن را بررسی می کنیم:

اول؛ یکی از موضوعاتی که همزمان با ترور اسماعیل هنیه بار دیگر در ایران قوت گرفت، ‌ موضوع نفوذی‌ها در مراکز حساس ایران بود. بسیاری از منتقدان به عدم برخی مراقبت ها هنگام حضور اسماعیل هنیه در ایران، به ضرورت فهم مبادی نفوذ به سیستم امنیتی داخل کشور، قبل از هر پاسخ نظامی به اسرائیل، اعتقاد دارند.

دوم؛ به دلیل همزمانی ترور هنیه با مذاکرات حماس با اسرائیل، هرگونه پاسخ غیر دقیق ایران به اسرائیل، بر مذاکرات صلح اثرگذار است. بنابراین انتخاب زمان مناسب برای پاسخ، امکان هر گونه بهره برداری سوء را از طرف مذاکره کننده اسرائیلی خواهد گرفت. چه آنکه ایالات متحده، مصر و قطر روز جمعه بیانیه مشترکی در مورد مذاکرات آتش بس در نوار غزه و آزادی گروگان ها صادر کردند که در این بیانیه آمده بود که گفت و گوها سازنده و جدی بوده و در فضایی مثبت انجام شده است و ایالات متحده با حمایت قطر و مصر پیشنهادی را ارائه کرده است که شکاف بین دو طرف (اسرائیل وحماس) را کاهش می دهد. چه آنکه نمایندگی ایران در سازمان ملل در مورد اینکه آیا ایران می‌خواهد پاسخ به اسرائیل را تا گفت‌وگوهای هفته آتی درباره آتش‌بس غزه به تعویق بیندازد، تصریح کرده: «برقراری آتش‌بس پایدار در غزه اولویت ما است؛ هر توافقی که حماس بپذیرد، مورد قبول ما هم خواهد بود.»

سوم؛ دلیل دیگر تاخیر در پاسخ ایران متاثر از همزمانی ترور اسماعیل هنیه با برخی رویدادهای تقویمی شیعیان است که در آن برنامه هایی در عراق و ایران برگزار می شود که لازمه آن حضور جمعیتی وسیع است که رویداد اربعین مهمترین این برنامه ها است. در صورت پاسخ بدون برنامه ایران، فرصت سوء استفاده از چنین برنامه های مذهبی به اسرائیل داده می شود تا از رخدادهای تقویمی مرسوم که دارای زمان و مکان مشخصی است، برای پاسخ متقابل بهره برداری کند. از این زاویه پاسخ ایران در شرایطی خواهد بود که امکان های پاسخ متقابل را کاهش دهد.

چهارم؛ تفاوت تکنیکی در پاسخ نسبت به عملیات وعده صادق از دیگر دلایل تاخیر ایران است. نیاز به برنامه ریزی برای طراحی عملیاتی متفاوت از گذشته که ویژگی آن دقیق بودن، موثر بودن و در نهایت بازدارندگی در سطحی بالاتر از قبل است، از دیگر دلایلی است که نیاز به برنامه ریزی را با زمان بیشتری مواجه کرده است. ناظران سیاسی پیشبینی می کنند پاسخ ایران نه در حجم و گسترش عملیات قبلی بلکه  عملیاتی محدود از نظر وسعت جغرافیایی اما معنادار و دقیق و متمرکز با اهداف نظامی و امنیتی در خاک اسرائیل خواهد بود. این نکته اهمیت دارد که ایران خط قرمز شرعی و مبتنی بر مبانی مذهبی در حفظ جان غیرنظامیان در اسرائیل دارد.

پنجم؛ بر اساس گزارش نیویورک تایمز، ایالات متحده جت های جنگنده و کشتی های جنگی بیشتری را که دارای دفاع موشکی هوشمند هستند، به همراه یک زیردریایی مجهز به موشک های هدایت شونده در خاورمیانه مستقر کرده است که شدت پیامدهای احتمالی هر گونه حمله به اسرائیل را برجسته می کند. پاسخ ایران با ارزیابی توان دفاعی ائتلاف غرب و کشورهای عربی در حمایت از اسرائیل خواهد بود و این ارزیابی در بازی جنگ، به زمان بیشتری برای طراحی عملیات محدود نیازمند می کند.

ششم؛ نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل سه شنبه شب به وقت محلی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا ایران تعمداً تا مشخص شدن نتیجه گفت‌وگوهای آتش‌بس در غزه، پاسخ به رژیم اسرائیل را به تعویق انداخته است؟، گفت: «پاسخ ایران باید دو نتیجه مشخص داشته باشد. نخست، باید متجاوز را به دلیل ترور و نقض حاکمیت ملی ایران مجازات کند. دوم، باید قدرت بازدارندگی ایران را تقویت کند و پشیمانی شدید رژیم را به همراه داشته باشد تا از تکرار هرگونه تجاوز در آینده جلوگیری شود.» بنابراین انتخاب نقطه هدف در حمله، از اهمیت بالایی برای نیروهای مسلح ایران برخوردار است.

در یک جمعبندی، دولت بایدن در روزهای اخیر از طریق کانال‌های دیپلماتیک و متحدان خاورمیانه‌ای خود برای لابی کردن با تهران برای بازنگری در پیشبرد حمله نظامی به اسرائیل وارد عمل شده است. دو مقام ارشد آمریکایی به رسانه های غربی گفتند، آن‌ها به ایران هشدار دادند که یک حمله گسترده، تنها باعث تشدید تنش‌ها و خطر رویارویی مستقیم بین دو کشور می‌شود. تهران نیز  درخواست های کشورهای غربی برای خویشتن داری را رد کرده و معتقد است که حقی مشروع برای پاسخ به ترور هنیه در خاک ایران دارد. با این حال، موج تماس های تلفنی با مسعود پزشکیان و علی باقری کنی، گمانه زنی هایی را ایجاد کرده که تلاش های دیپلماتیک، به طور بالقوه می تواند از پاسخ های ایران جلوگیری کند. گمانه زنی هایی که بدون شناخت قواعد بازی در ایران انجام می شود و نگاه غرب را نسبت به بازیگران سیاسی در ایران به اشتباه نزدیک می کند.