دروغ گفتن گهگاهی برای کودکان امری طبیعی است. اما اگر دروغ گفتن تکرار شود و برای کودک به عادت تبدیل شود چه؟ چگونه والدین دلایلی را که باعث می‌شود کودکانی که به خودانگیختگی و بی‌گناهی شهرت دارند و از گفتن حقیقت خودداری می‌کنند، کشف کنند؟

 کارشناسان آموزش و پرورش می‌گویند دلایل متعددی برای دروغگویی کودکان وجود دارد که بسته به سن آنها متفاوت است. یک کودک زیر چهار سال ممکن است به دروغ متوسل شود زیرا نمی‌تواند بین آنچه واقعی و غیرواقعی است حد و مرزی تعیین کند.

اما کودک زیر شش سال، ممکن است به شکلی متفاوت دروغ بگوید، مثلاً وقتی از او خواسته می شود اتاقش را مرتب کند، همه اسباب‌بازی‌هایش را زیر تخت بگذارد. کودک پس از رسیدن به سن آموزش ابتدایی، ممکن است عمدا دروغ بگوید تا فضایی از آزادی و حریم خصوصی برای خود ایجاد کند.

چرا بچه‌ها دروغ می‌گویند؟
برای رفع این مشکل، والدین باید سن کودک، شرایط و دلایل دروغگویی و دفعات تکرار این رفتار را در نظر بگیرند. به عنوان مثال، بسیاری از کودکان زیر ۶ سال نمی‌توانند به وضوح میان خیال و واقعیت تمایز قائل شوند و دروغ‌های آنها ممکن است به سادگی بیان تخیل‌شان باشد. با این حال، براساس گزارشی که توسط وب سایت «فیری ویل فمیلی» منتشر شده، یک کودک ۴ ساله کاملاً قادر است عمداً دروغ بگوید تا دچار مشکل نشود یا چیزی را که می‌خواهد به دست آورد.

در این گزارش به برخی از دلایل رایج دروغگویی در میان کودکان سنین مدرسه اشاره شده است که عبارتند از:

- پرداختن به بازی‌های تخیلی.
- ترس از مجازات.
- لاف زدن در مقابل دوستان یا همکلاسی‌ها برای ارتقای جایگاه خود و تحت‌تاثیر قرار دادن آنها.
- اجتناب از اجرای کارهایی که نمی خواهند انجام دهند، مانند جمع کردن اسباب‌بازی‌ها یا مرتب کردن اتاق خود.
- میل به ناامید نکردن والدین در زمانی که توقعات‌شان خیلی بالا است.
- احساس نارضایتی از چیزی در زندگی خود.
- تلاش برای جلب توجه.

چگونه متوجه می‌شوید که فرزندتان دروغ می‌گوید؟
اکثر کودکان در یک مقطع زمانی دروغ می‌گویند، و گاهی اوقات به سختی می‌توان فهمید که آنها دروغ می‌گویند، اما وب سایت «پرنتس ارکال» برخی از علائمی را که نشان می‌دهد کودک دروغ می‌گوید، بررسی کرده است:

- اجتناب یا تغییر موضوع گفت‌وگو: اگر فرزندتان در پایان مکالمه درباره موضوعی خاص احساس آرامش کرد.
- خودداری از تماس چشمی: معمولاً کودکان بزرگتر هنگام دروغ گفتن از نگاه کردن یا تماس چشمی با والدین اجتناب می‌کنند.
- جابجایی نقطه اتکای خود از یک پا به پای دیگر در حین صحبت کردن با والدین: این ممکن است نشانه‌ای از ناخرسندی او باشد و چه بسا روایت واقعی را نگوید.
- حرکات فیزیکی: بروز واکنش‌های دفاعی مانند حرکات دست، لمس صورت یا بینی یا خاراندن گوش که همگی علامت‌های پنهانی است که نشان‌دهنده دروغ گفتن هستند.
- توضیح جزئیات: وقتی فرزندتان در مورد چیزی بیش از حد معمول به شما اطلاعات می‌دهد.
- تأخیر در ارائه پاسخ: تکرار سؤال، قبل از پاسخ دادن یا تأخیر در ارائه پاسخ ممکن است به این معنی باشد که کودک سعی می‌کند کمی زمان بخرد تا به پاسخ مناسبی برسد که ممکن است حقیقت را منعکس نکند.
- روایت متناقض: وقتی روایت فرزندتان از یک داستان، متناقض به نظر می‌رسد و پیوندهای گمشده‌ای دارد، ممکن است نشانه‌ای از دروغ باشد.
- تغییر در نحوه صحبت کردن: گاهی اوقات، وقتی کودک با صدای آهسته یا بلند صحبت می‌کند، ممکن است به این معنی باشد که او سعی دارد دروغ بگوید.
- عبارات متقاعد کننده: تلاش برای دروغ گفتن می‌تواند به احساس ترس، خرسندی، عصبانیت یا درد منجر شود.
- فاصله خود را حفظ می‌کند: اگر کودک فاصله‌اش را با والدین حفظ می‌کند یا کتاب یا بالشی به عنوان مانع عمدا به سینه‌اش چسبانده، احتمالاً این یک سرنخ غیرکلامی دیگر است که شک‌ برانگیز است.

وقتی فرزندتان دروغ می‌گوید چه باید کرد؟
برای پاسخ به این سوال، «کریستینا سوخوتسکی» پروفسور روانشناسی آلمان توضیح داد که والدین باید از تنبیه شدید کودک به خاطر دروغ گفتن خودداری کنند، زیرا اغلب نتیجه عکس می‌دهد.
او توضیح داد که نتایج یک مطالعه کانادایی که اخیراً انجام شده، نشان می‌دهد کودکانی که اغلب به خاطر رفتارشان تنبیه می‌شوند، بیشتر و قانع‌کننده‌تر از کودکانی که برای دروغ گفتن مجازات نمی‌شوند، دروغ می‌گویند.
سوخوتسکی تنبیه شدید را توصیه نمی‌کند، بلکه تاکید می‌کند که والدین باید به وضوح با کودک در مورد دروغ گفتن صحبت کنند و به او تاکید کنند که این رفتار اشتباه و غیرقابل‌قبول است. آنها باید در جست‌وجوی دلیل واقعی که کودک را وادار به دروغ گفتن کرده است، مثل ترس از تنبیه باشند. علاوه برآن، موارد زیر را در نظر بگیرند:

- دادن اعتماد به نفس دادن به کودک و تشویق او به گفتن حقیقت بدون توجه به موقعیتی که در آن قرار دارد. در عین حال هنگام گفتن حقیقت، او را ستایش کرده و پاداش بدهند.
- از طریق داستان‌هایی که تأثیر مثبت صداقت را نشان می‌دهد و نه پیامدهای منفی دروغگویی، کودک را تشویق کنید که صادق باشد.
- همچنین مهم است که والدین با دروغ نگفتن مقابل کودک، برای او الگو باشند.