علی‌رغم اینکه ایران در سال ۱۳۹۹، سه میلیارد دلار بنزین به کشورهای منطقه صادر می‌کرد، اما در سال گذشته واردکننده بنزین شد، موضوعی که عوامل متعددی به عنوان دلیل آن ارائه می‌شود، اما نبود سیاستگذاری درست و جولان خودروهای پرمصرف از عوامل اصلی این کلاف سردرگم شناخته می‌شود

به‌ گزارش مردم سالاری آنلاین به نقل از ایسنا، پیوستن ایران به باشگاه واردکنندگان بنزین در حالی است که براساس آمار گمرک، در سال ۱۳۹۹ حدود ۳ میلیارد دلار بنزین صادر کرده ایم. درواقع افت ۶ میلیارد دلاری درآمد ارزی بنزین، نیمی از افزایش درآمد دولت از صادرات نفت است. با تداوم روند فعلی، ایران در ۱۰ سال آینده نیازمند واردات سالانه ۲۵ میلیارد دلار بنزین خواهد بود که این عدد معادل نیمی از ظرفیت صادرات نفت کشور است.

نبود سیاستگذاری درست در حوزه انرژی برای تنوع بخشی سبد سوخت، ایجاد راهکارهایی برای کاهش قیمت، نبود مدیریت به‌جا و منطقی و از همه مهم‌تر جولان خودروهای فرسوده و پرمصرف در کشور موجب شده تا با توده بزرگ از ناترازی سوخت در کشور مواجه شویم. موضوعی که حتی انتقاد مقام معظم رهبری را به دنبال داشت و ایشان در آخرین دیدار خود با تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی صراحتا نسبت به موضوع ناترازی انرژی در کشور تذکر دادند و اعلام کردند که اکنون "در مسئله‌ی سوخت، به معنای واقعی کلمه مشکل داریم. ما کشور تولیدکننده‌ی نفت، با این‌ همه منابع زیرزمینی نفتی، بنزین وارد کنیم؟ این معنی دارد؟ معنایش همین است که ما در یک مسئله‌ی کلان دچار مشکلیم".

این تذکرات توجهات را بیش از گذشته به موضوع ناترازی سوخت سوق داد، در همین راستا و به منظور موشکافی دلایل ناترازی سوخت در کشور و توجه ویژه‌ به تاثیر خودروها در میزان ناترازی سوخت، ایسنا میزگردی را با حضور هاشم اورعی، کارشناس ارشد حوزه انرژی، عباس ملکی، استاد سیاستگذاری انرژی دانشگاه صنعتی شریف و مقیسه، کارشناس حوزه صنعت برگزار کرد که مشروح این گفت‌وگو به شرح زیر است:

جناب مقیسه لطفا در مورد جایگاه صنعت خودرو در ناترازی سوخت بفرمایید.

ابتدا باید میزان مصرف بنزین را بررسی کوتاهی داشته باشیم،  سال ۱۴۰۱ میانگین مصرف ۱۰۴ میلیون لیتر ثبت شد که برای امسال هنوز عدد نهایی اعلام نشده است. اما به نظر می‌رسد که امسال نیز میانگین مصرف روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر باشد. بیشترین میزان مصرف با توجه حجم ترافیک بسیار بالا قطعا توسط خودروهای در حال تردد در تهران اتفاق می‌افتد. میانگین مصرف بنزین در تهران در بیشترین حالت ۱۲ میلیون لیتر است که این میزان مصرف با ۳.۵ میلیون خودروی پلاک ثبتی در تهران به دست آمده البته در تهران خودروهای استان‌های دیگر نیز تردد می‌کنند. یعنی اگر به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر ۱۲ لیتر مصرف سوخت در نظر بگیریم، به طور میانگین ۲۸ کیلومتر پیمایش به ازای هر خودرو در روز محاسبه می‌شود.

تکلیف ۴۲ میلیون لیتر بنزین گمشده مشخص شود

 با حدود ۱۹ الی ۲۰ میلیون خودروی پلاک ثبتی بنزین سوز داخل کشور، اگر پیمایش آنها را در روز ۴۰ کیلومتر در نظر بگیریم، یعنی بیشتر از شهر تهران و میانگین مصرف سوخت ۱۲ لیتر به ازاء هر ۱۰۰ کیلومتر حدودا در کل کشور بایستی حدود ۷۲ تا ۷۵ میلیون لیتر در کل کشور مصرف بنزین داشته باشیم. فاصله ۷۵ میلیون لیتر محاسبه شده که عرض کردم با ۱۱۵ میلیون لیتر عدد بالایی است و باید بررسی کرد که این مابه‌التفاوت مصرف بنزین کجا مصرف می‌شود، حداقل با حساب کتاب عنوان شده نمی تواند در خودروهای در حال تردد این مصرف اتفاق بیفتد.

اختلاف ۴۰ میلیون لیترمحاسبه شده عدد بسیار بالایی است و باید دید تفاوت اعداد حقیقی که مطرح می‌شود کجاست و باید برای این موضوع جواب درستی به دست آوریم، نباید ناترازی مصرف بنزین در خودروهای در حال تردد دیده شود چرا که در اعداد اعلامی ابهاماتی وجود دارد که باید مورد بررسی قرار گیرد.

سیاست‌گذار باید تفاوت اعداد حقیقی و اعداد اعلامی مصرف سوخت را پیدا کند و براساس آن تصمیم‌گیری صورت گیرد، شاید مقداری قاچاق بنزین توسط نیسان وانت که در کلیپ‌ها می‌بینیم صورت بگیرد اما اعداد و ارقام اعلام شده فراتر از این کلیپ‌ها است. این حجم تفاوت یعنی ۴۰ میلیون لیتر نمی تواند با تعداد وانت اتفاق بیفتد لذا باید بررسی دقیقی صورت بگیرد.

مطلب دیگر در خصوص پالایشگاه‌هاست، در سال ۱۳۹۶ معادل ۵۵ میلیون لیتر تولید بنزین پالایشگاه‌ها در کشور بود که طی حدود ۱۵ ماه با افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج فارس با پالایش حدودا ۳۵ میلیون لیتر بنزین و همینطور بهینه سازی دیگر پالایشگاه‌ها  از اواخر سال ۱۳۹۷ توانستیم، عدد پالایش بنزین را به ۱۱۰ میلیون لیتر برسانیم.

با تعداد خودروی موجود نیازی به احداث پالایشگاه نداریم، البته تنوع‌بخشی سبد سوخت موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. صحبت‌هایی در رابطه با این موضوع می‌شود که ایران را با ترکیه مقایسه می‌کنند. به طور مثال گفته می‌شود که در ترکیه ۲۵ میلیون لیتر مصرف بنزین صورت می‌گیرد اما در کشور ما این عدد بسیار بالاتر است، مثلا چهار برابر بالاتر مصرف بنزین داریم، اما باید توجه داشت که ۳۸ درصد خودروها در ترکیه ال‌پی‌جی سوز ۳۶ درصد گازوئیل‌سوز، ۲۵ درصد بنزین‌سوز و مابقی نیز که تعداد زیادی را در بر نمی‌گیرد خودروهای برقی است.

مصرف سوخت خودروهای ایرانی هشت لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است

میانگین مصرف سوخت خودروهای تولیدی کشور با توجه به آنچه که در کل دنیا تولید می‌شود بسیار بالاتر است، مصرف سوخت خودروهایی که اکنون تولید می‌شود حدود هشت لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است که این عدد در دنیا  با حجم موتورهای تولیدی داخل بین ۵ تا ۵.۵ لیتر است، یعنی ما حدود سه لیتر تفاوت داریم. باید در این حوزه سرمایه‌ گذاری اتفاق بیفتد، برای یک موتور سه سیلندر با تیراژ تولید روزانه ۱۰۰۰ دستگاه که بخواهد مصرف پنج لیتر داشته باشد نیاز به ۲۰۰ میلیون دلار سرمایه‌ گذاری است.

اگر این سرمایه گذاری اتفاق بیفتد و با فروش بنزین حاصل ازکاهش مصرف در فوب خلیج فارس به ازاء هر لیتر ۴۰ سنت دلار بعد از چهار سال یک میلیارد دلار سود خواهیم برد، توجه داشته باشیم در حال حاضر قیمت فروش بنزین در داخل حدود ۵ سنت است، اما مشکل این است که با سیاست‌های قیمت دستوری شرایطی برای خودروساز ایجاد شده که توان ۲۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری را ندارد. آیا بهتر نیست در این زمینه پالایش پخش کمک حال خودروساز باشد؟

- جناب مقیسه به‌نظر شما خودروهای برقی می‌تواند راه‌گشای شرایط حال حاضر باشد؟

 شهرداری بحث خودروهای برقی را عنوان کرده و می‌گوید بحث آلودگی محیط زیست و ذرات آلاینده باید حل شود، براساس گزارشات منتشر شده در سایت کدال در نیروگاه رجایی قزوین ۴۰ درصد مصرف نیروگاه رجایی مازوت است. احتمالا همین شرایط برای نیروگاه منتظرالقائم هم هست، مصرف مازوت ذرات آلاینده زیادی تولید می‌کند که عمده آلودگی شهر تهران در فصول سرد می تواند از این موضوع نشات بگیرد، به ازاء ۳۶۰۰مگاوات برق تولیدی  ۲۹ میلیون لیتر روزانه مازوت در این نیروگاه ها مصرف می‌شود که عدد بالایی است، مصرف روزانه گاز طبیعی در تهران در فصول سرد ۸۰ میلیون مترمکعب است اگر با بهینه سازی مصرف گاز ۳۰ میلیون متر مکعب به نیروگاه داده شود آیا مشکل آلایندگی حل نخواهد شد؟

تمرکز شهرداری تهران باید روی کاهش مصرف گاز در ساختمان‌ها و استفاده آن‌ها در نیروگاه‌ها باشد، علاوه بر این با توجه به قانون ۲۰/۸۰، ۲۰ درصد مصرف سوخت در تهران توسط تاکسی‌ها صورت می‌گیرد اگر قرار است خودروها برقی شوند بهتر است تمرکز روی تاکسی‌ها باشد. البته خودرو برقی با کیفیت توسط ارگان صاحب تخصص در این حوزه وارد کنیم و به بخش تاکسی تخصیص یابد. از این‌ طریق با توجه به اینکه تاکسی در روز ۲۰۰ کیلومتر پیمایش دارد و به ازا ۱۰۰ هزار تاکسی  ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار لیتر مصرف سوخت بنزین فقط درتهران کاهش پیدا می کند که معادل ۲۰ درصد مصرف سوخت  شهر تهران است، خودرو برقی راه‌حل اقتصادی کشور ما بصورت خاص نیست ولی راه‌حل اقتصادی کشور چین هست و در این کشور می‌توا ند کارآمدتر باشد. لیکن صنعت خودرو و صنعت حمل نقل ما باید به این حوزه ورود کند.

باید عرض کنم ما سیاست‌گذار نابلد بی‌دانشی داریم که گاها انسان‌های فاسد و خائن نیز در سیستم وجود دارد که سایستگذاری انرژی و اقتصاد، را به بیراهه می برند، مملکت دارای منابع ارزشمندی است که باید با سیاستگذاری درست بهینه از آن استفاده شود.

-در حال حاضر و در شرایط بحرانی سیاستگذار باید چه اقداماتی انجام دهد؟

اورعی: ما زمان را از دست داده‌ایم و نباید به دنبال سیاست کوتاه مدت باشیم، این یک مساله حکمرانی و فراتر از دولت است، ارزش انرژی مصرفی کشور بیش از ۴۲ درصد جی‌دی‌پی کشور است و این یک رکوردی است که نمی‌توانیم ادامه دهیم. در حوزه انرژی به یک کوچه بن بست رسیده‌ایم و باید واقعیات را به مردم بگوییم، عده‌ای باید بنشینند و برنامه را به مرحله اجرا برسانند.

ملکی: اول قیمت‌ها آزاد شود و دولت اصراری به نگاهداشتن قیمت واحد سوخت های فسیلی ندشته باشد و مردم را تحت فشار قرار ندهد دوم به مردم اجازه دهد از خودروهای ساخته شده در کشورهای دیگر به صورت فردی و یا جمعی استفاده کنند. دولت می تواند عوارض گمرکی خودش را بگیرد. سوم، همچنان گاز طبیعی در بخش حمل و نقل حرفهای جدیدی برای گفتن دارد. چهارم برقی کردن ناگهانی حمل و نقل سواری چیزی جز اضافه کردن هزینه برای مردم ندارد.