مصرف لبنیات در ایران حدود ۹۰ کیلوگرم کمتر از سرانه جهانی است و مسئولان هشدار می‌دهند که با ادامه این روند، نسل آینده ایران دچار معضلِ کوتاهی قد خواهند شد.

ایرانی‌ها حدود ۹۰ کیلوگرم کمتر از سرانه جهانی، لبنیات مصرف می‌کنند و به گفته خود مسئولان، این شکاف هر سال در حال افزایش بیشتر است. بر اساس تازه‌ترین گزارش انجمن صنایع لبنی ایران، سرانه مصرف لبنیات در کشور به ازای هر فرد ۷۰ کیلوگرم است. آن هم در خوش‌بینانه‌ترین حالت. در حالی که سرانه مصرف در جهان به ازای هر فرد حدود ۱۶۰ کیلوگرم است. طبق گزارش وزارت بهداشت، مصرف لبنیات در ایران به اندازه یک واحد در روز است. در حالی که نیاز ما در کشور مصرف روزانه ۲ تا ۳ واحد لبنیات است. مسئولان وزارت بهداشت هشدار داده‌اند که خطرناک‌ترین آسیب عدم مصرف لبنیات، کوتاهی قد نسل جدید خواهد بود. خطری که نمی‌توان آن را ندیده گرفت. همچنین پوکی استخوان، پوسیدگی دندان‌ها، سرطان روده بزرگ، دیابت نوع ۲، فشارخون بالا و سایر بیماری‌های عروقی از دیگر تبعات عدم مصرف لبنیات و حتی مصرف کمتر از نیازِ روزانه است.

خیلی‌ها فکر می‌کنند داخل شیر، وایتکس می‌ریزند

مسئولان وزارت بهداشت مدتی پیش اعلام کرده بودند که «کمتر از ۲۰ درصد ایرانیان در برنامه غذایی روزانه خود حداقل ۲ واحد شیر و لبنیات مصرف می‌کنند.» عددی که خیلی پایین‌تر از حد استاندارد جهانی است. از سوی دیگر، خیلی از خانواده‌ها اصلا به مصرف لبنیات اعتقادی ندارند و به دلایل مختلف، آن را از سبد غذایی خود حذف کرده‌اند.

کارشناسان، افزایش زود به زود قیمت فرآورده‌های لبنی و گرانیِ آنها را یکی از دلایل کاهش مصرف لبنیات در ایران می‌دانند اما ضعف فرهنگ مصرف لبنیات و ناآگاهی از فواید آن نیز یکی دیگر از دلایلی است که در کشور ما مطرح می‌شود. خیلی از مردم، خرید لبنیات را کاری لاکچری و غیرضروری می‌دانند، خیلی‌ها هم به صنعت غذایی اعتماد ندارند و تصور می‌کنند شیری که تولید می‌شود، مصنوعی و حاوی سفیدکننده است! در حالی که کارشناسان معتقدند مردم باید به سازمان‌های نظارت‌گر مثل وزارت بهداشت اعتماد کنند و به تبلیغاتی که درباره سلامت لبنیات هر از گاه در جامعه و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، توجه نکنند.

دکتر مریم مظاهریون، دکترای تخصصی تغذیه و عضو انجمن علمی تغذیه ایران در این رابطه به همشهری‌آنلاین می‌گوید: متاسفانه تبلیغات غلط درباره شیر و سایر فرآورده‌های لبنی در کشور آن قدر زیاد است که خیلی از مردم را از مصرف آن منع می‌کند. مثلا گفته می‌شود شیر طبع سردی دارد و همه نباید آن را مصرف کنند، یا مصرف لبنیات می‌تواند باعث بزرگ شدن شکم ‌شود، یا گفته می‌شود که داخل شیرهای تولید ایران استروژن وجود دارد و مصرف آن توصیه نمی‌شود. در حالی که چنین چیزی اصلا صحت ندارد و استروژنِ داخل شیر در بدن انسان اصلا قابل متابولیزه شدن نیست. یعنی وقتی وارد بدن می‌شود، از بین می‌رود.

مصرف شیر در حد توصیه‌شده مشکلی برای سلامت ایجاد نمی‌کند، اما توصیه این است که شیر کم‌چرب مصرف شود. چون جذب کلسیم از شیر کم‌چرب بالاتر است

دکتر مظاهریون ادامه می‌دهد: شایعه دیگری که درباره لبنیات وجود دارد، وجود وایتکس یا سفیدکننده داخل آن است و همچنین این که مصرف شیر باعث ابتلا به سرطان می‌شود. مطالعات متعدد نشان داده که اگر مصرف شیر بیش از اندازه باشد، می‌تواند باعث بروز سرطان پروستات در مردها شود. طبیعی است که مصرف بیش از اندازه هر ماده غذایی می‌تواند منجر به بروز بیماری شود. این شایعات هرچند وقت یک بار در فضای مجازی و در جامعه منتشر می‌شود و این قدرت را دارد که روی ذهنیت مردم هم تاثیر بگذارد.

این دکترای تخصصی تغذیه می‌گوید: وقتی وزارت بهداشت، متولی نظارت بر استانداردسازی مواد غذایی است، جای نگرانی ندارد. چون مدام بازرسی‌های مختلفی انجام می‌شود و این طور نیست که هرکس خودسرانه بتواند سلامت جامعه را به خطر بیندازد.

از کوتاهی قد کودکان تا افزایش آمار پوکی استخوان

عضو انجمن علمی تغذیه ایران در ادامه درباره فواید شیر و سایر فرآورده‌های لبنی توضیح می‌دهد: لبنیات منبع غنی پروتئین، کلسیم و برخی ویتامین‌ها است و سلامت دستگاه گوارش، تامین کلسیم و پروتئین بدن و تامین ویتامین D را تا حد زیادی تضمین می‌کند. برای کودکان مصرف روزانه ۳ واحد شیر و ماست ضروری است. بزرگسالان هم باید روزانه ۲ تا ۳ واحد لبنیات مصرف کنند.

دکتر مظاهریون درباره تبعات عدم مصرف لبنیات می‌گوید: مهم‌ترین آسیبش کاهش رشد کودکان و کوتاهی قد آنها است. درمورد بزرگسالان هم بروز پوکی استخوان. در کسانی هم که مشکل نرمی مفاصل دارند، کمبود کلسیم می‌تواند باعث ایجاد دردهای استخوانی شود. تضعیف سیستم ایمنی بدن و پوسیدگی دندان‌ها و ابتلا به دیابت هم . حذف هرکدام از محصولات لبنی می‌تواند مشکلات متعددی را برای سلامت فرد ایجاد کند.

این متخصص تغذیه تاکید می‌کند که مصرف شیر در حد توصیه‌شده هیچ مشکلی برای سلامت ایجاد نمی‌کند، اما توصیه ما این است که شیر کم‌چرب (۱.۵ درصد و کمتر) مصرف شود. چون جذب کلسیم از شیر کم‌چرب بالاتر است.

او ادامه می‌دهد: شیر و سایر فرآورده‌های لبنی راه خوبی برای کاهش وزن هم هست. شما وقتی مصرف لبنیات را افززایش می‌دهید و مصرف کربوهیدرات را کم می‌کنید، به تناسب اندام خود کمک کرده‌اید. چون شیر به دلیل داشتن پروتئین به شما احساس سیری می‌دهد. همچنین افرادی که کیفیت خواب نامناسبی دارند، مصرف یک لیوان شیر گرم به دلیل داشتنِ تریپتوفان (یک نوع اسید آمینه که در خیلی از مواد غذاییِ حاوی پروتئین وجود دارد) می‌تواند به بهبود خواب آنها کمک کند. لبنیات حتی می‌تواند استرس و اضطراب فرد را کم کند. بنابراین این که گفته می‌شود ماست و شیر استرس‌زا هستند هم حرف غلطی است.

دکتر مظاهریون می‌گوید: خیلی‌ها نمی‌دانند هر واحد لبنیات یعنی چه مقدار و باید گفت هر یک واحد لبنیات برابر است با ۱ لیوان شیر، یا ۱ لیوان ماست، یا ۳۰ گرم پنیر، یا حدود ۲ لیوان دوغ.

برنامه دولت برای افزایش مصرف شیر در کشور

مصرفِ به اندازه‌ی لبنیات تا حدی اهمیت دارد که «پویش ملی سلامت» که هر سال بهمن‌ماه با هدف آگاه‌سازی مردم درباره تغذیه سالم، اصلاح الگوی تغذیه جامعه و همچنین کاهش عوامل خطر تغذیه‌ای در سراسر کشور برگزار می‌شود، امسال هفته دومِ پویش را به موضوع لبنیات و با شعارِ «از کودکی تا پیری، لبنیات دوست سلامتی» اختصاص داد.

هرچند کارشناسان معتقدند برگزاری پویش به تنهایی نمی‌تواند افراد جامعه را به مصرف لبنیات مجاب کند و باید تلاش بیشتری در این زمینه انجام شود و اجرای منظم و پایدار برنامه شیر مدارس و نیز افزایش دسترسی مردم به شیر و سایر فرآورده‌های لبنی، بخشی از این تلاش‌ها است.

خیلی‌ها نمی‌دانند هر واحد لبنیات یعنی چه مقدار؛ هر یک واحد لبنیات برابر است با ۱ لیوان شیر، یا ۱ لیوان ماست، یا ۳۰ گرم پنیر، یا حدود ۲ لیوان دوغ

البته مهرماه امسال بود که احمد اسماعیل‌زاده، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت اعلام کرد: «برنامه افزایش مصرف لبنیات امسال در وزارت بهداشت تدوین شده و قرار است با همکاری شورای عالی سلامت و امنیت غذایی اجرا شود. هدف نهایی این برنامه هم این است که بتوانیم از حالا (سال ۱۴۰۲) تا سال ۱۴۰۵ مصرف لبنیات را در کشور حداقل ۲۵ درصد افزایش دهیم. برای دستیابی به این هدف هم دو استراتژی انتخاب کرده‌ایم؛ آموزش و اطلاع‌رسانی و افزایش دسترسی به لبنیات ارزان‌.»