دانشیار و رئیس بخش انگل‌شناسی انستیتوپاستور ایران ضمن تشریح فعالیت‌های بخش انگل‌شناسی این مرکز گفت: ارتقای دانش بشری سبب کاهش میزان چالش با انگل‌ها شده است اما همچنان برخی بیماری‌های انگلی در مناطقی از دنیا از جمله ایران با شیوع بالا گزارش شده و باعث نگرانی‌هایی می‌شوند؛ از این رو کنترل و پایش بیماری‌های انگلی اهمیت زیادی دارد که انستیتوپاستور هم در این زمینه ایفای نقش می‌کند.

به گزارش مردم سالاری آنلاین، دکتر ناصح ملکی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه انگل‌ها موجوداتی هستند که در داخل یا روی بدن میزبان زندگی می‌کنند و از امکانات آنها برای تغذیه و جابجایی خودشان استفاده می‌کنند، گفت: این موضوع گاهی به قیمت حیات میزبان تمام می‌شود.

وی با بیان اینکه سه دسته کلی از انگل‌ها شامل تک یاخته‌ها، کرم‌ها و انگل‌های خارجی (اکتوپاراسایت‌ها) وجود دارد، اظهار کرد: این سه گروه از انگل‌ها از طریق غذا، آب و میزبان بندپا (شامل حشرات و کنه‌ها) و تماس مستقیم می‌توانند منتقل شوند. همه روش‌های انتقال انگل‌ها در بخش انگل شناسی انستیتو پاستور ایران مطالعه می‌شوند.

به گفته این متخصص حشره شناسی پزشکی، سالانه یک میلیون مورد مرگ ناشی از بیماری‌های انگلی در دنیا رخ می‌دهد.
او تاکید کرد: البته با بهبود شرایط بهداشتی، ارتقای تحقیقات و ارتقاء دانش بشر، میزان شیوع بیماری‌های انگلی، بخصوص بیماری‌های روده‌ای، به شدت کاهش پیدا کرده است؛ ولی بیماری‌هایی مانند لیشمانیوز پوستی و احشایی (سالک)، آمیبیازیس، کیست هیداتید و توکسوپلاسموز همچنان در مناطقی از دنیا از جمله ایران با شیوع بالا گزارش شده و باعث نگرانی‌هایی می‌شوند. البته باید به این موارد، نگرانی بیماری‌های انگلی نوپدید بویژه نوع مشترک بین انسان و دام را نیز اضافه کرد.

وی به ذکر تاریخچه مطالعات بیماری‌های انگلی در انستیتو پاستور ایران پرداخت و گفت: مطالعه بیماری‌های انگلی مرتبط با قحطی، جنگ و خشکسالی نظیر مالاریا، لیشمانیا، تب‌های بازگرد (کنه‌ای و شپشی) و تریکومونیازیس تا قبل از سال ۱۳۵۸ در قالب سایر بخش‌های انستیتو پاستور ایران انجام می‌شد؛ اما در این سال دکتر مهدی آسمار بخش انگل شناسی را در انستیتو پاستور ایران تاسیس کردند و این موضوع تا حدودی باعث انسجام مطالعات این حوزه در این بخش شد.

رئیس بخش انگل شناسی انستیتوپاستور ایران تصریح کرد: بعضی مواقع یک سری اپیدمی‌هایی از بیماری‌های انگلی در کشور روی می‌دهد که همکاران این بخش آنها را بررسی می‌کنند و راهکارهای کنترلی خود را پیشنهاد می‌دهند که از آن جمله می‌توان به بررسی اپیدمی فاسیولازیس در گیلان، اپیدمی اسهال با عامل آنتاموبا هیستولیتیکا در بابل و یا اپیدمی بورولیوز در مناطق هم مرز مازندران _ سمنان اشاره کرد.

وی افزود: همکاران ما همچنین در کنترل بیماری‌های انگلی در بلایای طبیعی و بحران‌ها مانند جنگ تحمیلی نقش بسیار موثری داشته‌اند. در عین حال بخش انگل‌شناسی در سالیان گذشته توانسته است بعضی آنتی ژن‌های انگل‌های رایج را با اهداف متعدد با حداقل امکانات و حداکثر توان، تولید کند.

ملکی با بیان اینکه در حال حاضر فعالیت‌های این بخش در ۴ حیطه تحقیقاتی، آموزشی، خدمات تخصصی و تولیدی تعریف شده است، اظهار کرد: اکنون هفت عضو هیات علمی (۲ نفر استاد، ۴ نفر دانشیار و ۱ نفر استادیار)، دو نفر کارشناس دکترا و ۸ نفر کارشناس و نیروی طرحی در این بخش فعالیت می‌کنند. از نکات مهم قابل ذکر این است که در پنج سال اخیر، همکاران ما ۳۶ طرح مصوب تحقیقاتی و ۴ طرح فناورانه و کلان پروژه داشته‌اند که ماحصل آن‌ها علاوه بر ارتقای بهداشت و سطح آگاهی جامعه منجر به چاپ ۱۲۷ مقاله در مجلات معتبر بین‌المللی شده است.

به گفته وی، این طرح‌ها اغلب برای بررسی بیماری‌های ناشی از انگل‌های لیشمانیا، مالاریا، توکسوپلاسما، فاسیولا، بورلیا و تریکواسترونژیلوس، کنترل ناقلین با تکنولوژی‌های پیشرفته مثل پاراترنسژنزیس و کریسپر، بررسی پاتوژن‌های مرتبط با پشه خاکی‌ها و کنه‌ها، بررسی ترجیح میزبانی پشه‌های آئدس و کولکس و پاتوژن‌های آنها، مقاومت دارویی لیشمانیا، ژنتیک جمعیت پشه خاکی‌ها و کنه‌ها و آنتموتراپی بوده است.

این متخصص حشره شناسی پزشکی با تاکید بر اینکه بخش انگل شناسی انستیتو پاستور ایران آماده ارزیابی دانش، نگرش و عملکرد آحاد جامعه در مورد بیماری‌های انگلی و ارائه آموزش‌های کاربردی انگل شناسی از سطح پایه تا پیشرفته است، بیان کرد: با توجه به قدمت خدمات بخش، تخصصی بودن آن و ظرفیت انجام در بالاترین سطح، ایجاد آزمایشگاه جامع تشخیص سرولوژیک و مولکولی بیماری‌های انگلی در بخش انگل شناسی می‌تواند نیازهای داخل و حتی خارج کشور را از نظر تشخیص اولیه و یا تایید تشخیص‌های ارجاعی سایر مراکز مرتفع کند.

وی افزود: همکاران ما طرح‌های مشترک با سازمان‌های مختلف داخل و خارج از کشور دارند. آنها در آموزش دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی مشارکت دارند و دوره‌های کارورزی برای دانشجویان کارشناسی، کارشناسی ارشد علوم پایه و رزیدنت‌های عفونی متناسب با پروژه‌ها و آزمایش‌های در حال انجام نیز در این بخش برگزار می‌شود.

ملکی با بیان اینکه این بخش در دو حوزه اصلی انگل شناسی و حشره شناسی پزشکی فعالیت می‌کند، گفت: در حیطه انگل‌شناسی سه آزمایشگاه تخصصی ایمنی‌شناسی انگل‌ها و تحقیقات واکسن، تک یاخته شناسی و کرم شناسی را داریم. در حیطه حشره شناسی پزشکی نیز، سه آزمایشگاه حشره شناسی، بیماری‌های منتقله توسط بندپایان و ارزیابی سموم و سیستماتیک مولکولی ناقلین، مخزن و میزبان را داریم.

او با تاکید بر اینکه تشخیص صحیح و به موقع بیماری‌های انگلی و بومی در کشور از وظایف اصلی این بخش است، تصریح کرد: بیماری‌های انگلی که در سراسر کشور درست تشخیص داده نشده‌اند، نظیر لیشمانیوز را معمولا پزشکان و آزمایشگاه‌های تشخیص پزشکی برای تشخیص قطعی به این بخش ارسال می‌کنند. سالانه حدود ۳۰۰ نمونه از بیماری لیشمانیوزِ (سالک) سخت تشخیص، به این بخش ارجاع می‌شوند.

به گفته رئیس بخش انگل شناسی انستیتوپاستور ایران، در رابطه با لیشمانیوز دو نوع نمونه‌گیری انجام می‌شود که یا بیمار به انستیتو پاستور ایران مراجعه می‌کند و نمونه‌گیری توسط کارشناسان انجام می‌شود و یا بیوپسی پوست از بیمارستان‌های تخصصی و کلینیک‌های پوست ارسال می‌شود.

ملکی ادامه داد: نمونه‌ها با سه روش اسمیر مستقیم، مولکولی و کشت بررسی می‌شوند و طبق تعرفه دولتی هزینه‌های اقدامات دریافت می‌شود. تمرکز فعالیت‌های تشخیصی و تحقیقاتی ما در این بخش هم بر روی لیشمانیا و هم توکسوپلاسما است.

وی افزود: نمونه‌های سرم، مایع آمونیوتیک و بیوپسی از سراسر کشور برای تشخیص عفونت حاد و تفکیک آن از عفونت مزمن توکسوپلاسموز به این بخش ارسال می‌شوند. چون محل جای‌گیری انگل توکسوپلاسما در سیستم عصبی مرکزی است و از طرف دیگر امکان انتقال مادر به جنین وجود دارد، تشخیص انگل پیچیدگی‌های خاصی دارد. علاوه بر این ارتباط توکسوپلاسموز مزمن با اختلالات عصبی _ رفتاری مانند صرع و اسکیزوفرنی در تعامل با سایر بخش‌ها مطالعه می‌شود.

وی با بیان اینکه در بخش انگل‌شناسی انستیتو پاستور ایران، آزمایش آب هم انجام می‌شود، در این رابطه توضیح داد: یکی از راه‌های انتقال انگل‌هایی مانند آکانتامبا، کریپتوسپوریدیوم، ژیاردیا و تخم انگل‌ها و نماتدها، آب است. آبی که در شیر، چشمه یا چاه و یا در تصفیه خانه‌ها است احتمال دارد آلوده باشد و بخش انگل‌شناسی، آلودگی انگلی سالانه حدود ۱۰۰ نمونه را بررسی می‌کند. استخرها، کارخانه‌ها و یا مراکز دیگر هم آب به بخش انگل‌شناسی تحویل می‌دهند و ما وضعیت آلودگی آن‌ها را از طریق فیلترکردن، تغلیظ و کشت در محیط کشت‌های اختصاصی بررسی می‌کنیم.

ملکی گفت: در سال‌های قبل، آنتی ژن انگل‌های مهم مانند لیشمانیا، توکسوپلاسما، لپتوسپیرا و کیست هیداتید (تست کازونی)، در بخش با مقاصد تشخیصی، تحقیقاتی یا درمانی تولید می‌شدند، اما در حال حاضر آنتی ژن توکسوپلاسما را در این بخش تولید می‌کنیم و آن را می‌فروشیم.

او با بیان اینکه بررسی آفات شهری در بخش انگل‌شناسی انستیتو پاستور ایران انجام می‌شود، اظهار کرد: در کلان شهرهایی مانند تهران معضل فراوانی جوندگان، شپش و ساس را داریم که با زندگی شهرنشینی تطابق یافته‌اند و همکاران ما مشاوره‌های لازم را در رابطه با کنترل آن‌ها به مردم و مراجع مربوطه ارائه می‌دهند.

وی "آنتوموفوبیا" یا "ترس از بندپایان" را نوعی بیماری معرفی کرد که افراد در اثر فکر کردن، مشاهده و یا تماس با یک بندپا به آن دچار می‌شوند و در توضیح آن بیان کرد: بر اثر این رخداد برخی افراد دچار اضطراب می‌شوند و در نتیجه از فعالیت در داخل یا بیرون اماکن باز می‌مانند؛ همکاران ما با روشنگری و ارائه اطلاعات کافی، شناخت کامل در این نوع بیماران ایجاد می‌کنند که اغلب کارگشا است.

این متخصص حشره شناسی پزشکی، تاکید کرد: خدمات دیگر بخش ما آزمایش حساسیت بندپایان، ارزیابی حشره کش‌ها و جونده کش‌ها، تشخیص مولکولی مقاومت و اثرات ضد حشره، تشخیص انگل در ناقلین و مخازن حیوانی است.

او در خاتمه بیان کرد: زمینه‌های تحقیقاتی اصلی بنده بررسی میکروبیوتای بندپایان و پاراترنسژنزیس است؛ یعنی از همزیست‌های ناقلین، بویژه باکتری‌های آنها در جهت حذف پاتوژن در معده ناقل استفاده می‌کنیم. برای این منظور باکتری‌های همزیست ناقلین را برای بیان مولکول‌های ضد انگل را دستکاری ژنتیکی می‌کنیم، که با اینکار انگل یا پاتوژن در داخل معده ناقل بلوکه می‌شود که در این صورت کمترین آسیب به محیط زیست وارد می‌شود و کمترین تنش را در اکوسیستم ایجاد می‌کند.

بنابر اعلام روابط عمومی انستیتوپاستور ایران؛ بیماری‌های انگلی به دلایل تنوع آب و هوایی، موقعیت جغرافیایی و اکولوژیکی و وضعیت اقتصادی - اجتماعی از اهمیت ویژه‌ای در ایران برخوردار هستند و یکی از رسالت‌های انستیتو پاستور ایران از بدو تأسیس، مطالعه، تحقیق و مبارزه علیه این دسته از عفونت‌ها، به‌ خصوص لیشمانیا و مالاریا است که پیش‌تر سالانه باعث مرگ‌ومیر و از کارافتادگی تعداد زیادی از هم‌وطنان ما در نقاط مختلف شهری و روستایی می‌شد، بوده است.

این بخش از سال‌های دور با اپیدمی بیماری‌های انگلی و ناقل‌زاد آشنا بوده و در سال‌های اخیر نیز در شناخت عوامل طغیان مگس‌های سیمولیوم و آئدس‌های مهاجم در کشور ورود کرده و کنترل آنها با کمک تکنولوژی‌های جدید را جزو اولویت‌های تحقیقاتی خود قرار داده است.

مطالعه و پژوهش در زمینه بیماری‌های انگلی و نیز بیماری‌های منتقله توسط بندپایان در سال ۱۳۵۸ با تأسیس بخش انگل‌شناسی در مسیر جدیدی قرار گرفت و شکل منسجم‌تری به خود گرفت. از آن زمان به موازات پیشرفت در روش‌ها و امکانات آزمایشگاهی و افزایش کارکنان و اعضای هیأت‌علمی، فعالیت‌های بخش نیز گسترش یافت و در حال حاضر این بخش یکی از مراکز مهم مطالعه بیماری‌های انگلی انسانی در کشور است.