رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای اخیراً در اظهارنظری، استقبال شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی از آموزش‌های مهارتی و فنی ارائه شده توسط نهادهای متولی را «بی‌نظیر» خواند اما گفتگوهای کارشناسان کار در حوزه‌ی کارگری و کارفرمایی نشان می‌دهد که تربیت نیروی ماهر در کشور بسیار کند صورت می‌گیرد.

به گزارش مردم سالاری آنلاین، وضعیت ارائه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای یکی از مباحث چالش‌برانگیز بازار کار در کشور است زیرا در سال‌های اخیر یکی از عمده‌ترین مشکلات کارفرمایان در جذب نیرو به واحدهای تولیدی، فقدان نیروی کار آموزش دیده و ماهر بوده است. 

یک ادعا...

مهرداد عظیمی (رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور) اخیراً در اظهارنظری، استقبال شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی از آموزش‌های مهارتی و فنی ارائه شده توسط نهادهای متولی را «بی‌نظیر» خوانده است. 

این ادعای عظیمی درحالی مطرح می‌شود که وی به عنوان معاون وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی، در جریان انتقادات اخیر صولت مرتضوی (وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی) نسبت به کاستی‌های بخش آموزش فنی قرار دارد. با این‌حال گفته است: استقبال بنگاه‌های اقتصادی از آموزش‌های مهارتی در راستای کسب، بازآموزی و مهارت‌آموزی منابع انسانی شاغل بی‌نظیر بوده است. سازمان‌ها و بنگاه‌های اقتصادی فراوانی به سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای جهت ارائه مدل آموزش مهارت متناسب با نیاز بازار مراجعه کردند تا سرمایه‌های انسانی در کنار آموزش‌های سنتی، آموزش‌های مهارتی را نیز بتوانند کسب کنند. 

بخش خصوصی چه می‌گوید؟ 

قاعدتا در واکنش به چنین اظهارنظری، باید پرسش را با اصحاب صنعت مطرح کرد. حسن فروزان‌فرد (عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران و مدیر هیات مدیره یک هولدینگ تولید مواد غذایی) با اشاره به سخنان رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای گفت: البته ما داده قطعی و کاملی نداریم ولی تا جایی که به صنعت مورد بررسی خاصی که بنده در آن فعال هستم بازمی‌گردد، ما تاکنون شاهد تجربه خاصی از عرضه خدمات مهارتی از سوی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای نبوده‌ایم. 

همچنین علی اصغر آهنی‌ها (عضو شورای عالی کار و عضو کمیسیون تامین اجتماعی اتاق بازرگانی ایران) در این حوزه اظهار کرد: ممکن است ما شاهد اظهارنظرهایی باشیم اما باید قبل از هرچیز، به این نکته توجه کنیم که اساساً باید مسیر فرآیند آموزش فنی تغییر کند. 

عضو شورای عالی کار افزود: واقعیت این است که هدف ما از بسیاری از فعالیت‌های خود این است که دولت در حوزه‌های مختلف چابک شود. اکنون نیز باتوجه به وجود آموزش فنی مناسب در آموزشگاه‌های فنی آزاد، به نظر می‌رسد وقت توسعه بخش آموزش شغلی نیز فرا رسیده است. 

آهنی‌ها افزود: وقت آن است که اساسا بدنه‌ی دولت کوچک شود. دولت لازم نیست متصدی ارائه هر کالایی از جمله آموزش ویژه باشد. آموزشگاه‌های آزاد فنی و حرفه‌ای و مراکز سازمان آموزش در سال‌های اخیر بسیار فعال شده است اما مشکل این نهادها این است که اساسا آن‌ها هدفمند و مستقیم مرتبط با بخش خصوصی نیستند تا در راستای سطح نیاز بازار کار تربیت نیرو کنند. 

عضو اتاق بازرگانی ایران تاکید کرد: بودجه قابل توجهی امسال برای سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای تعیین شده اما برنامه هدفمند نداریم. ما سازمان مشخص آموزشی نداریم و آموزش متولی دقیق ندارد. در همه دنیا علاوه بر بیمه بیکاری به نیروی کار اخراج شده بیمه بیکاری به شرط آموزش مهارت داده می‌شود و اگر آموزش نبیند بیمه بیکاری قطع می‌شود. 

این فعال کارفرمایی در ادامه تصریح کرد: در ایران زنجیره آموزش فنی به متولیان این حوزه و صنعتگران همزمان و به هم پیوسته نیست. بهترین راهکار این است که چون سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای زیرمجموعه وزارت کار بوده و به این وزارتخانه وصل است، باید فرد بیکاری که برای بیکاری مراجعه می‌کند یا کارگر بیکارشده‌ای که برای اخذ بیمه بیکاری اقدام می‌کند، هردو تست مهارتی بدهند و در صورت نبود مهارت، این افراد قبل از هرچیز به مراکز آموزش فنی و مهارت معرفی شوند. 

آهنی‌ها با اشاره به سخنان معاون وزیر کار افزود: ما باید شرایطی را فراهم کنیم که آمارها و ادعاهای مسئولان قابل راستی‌آزمایی و سنجش باشد. اگر آن زنجیره میان نهاد آموزشی، شرکت و کارگر متقاضی شکل بگیرد و ساختار آن در عمل سامان یابد، آنگاه عملکردهای دستگاه‌ها در حوزه آموزش فنی و حرفه‌ای قابل سنجش و راستی آزمایی می‌شود. 

وی تصریح کرد: البته ما با مدیران این سازمان در گذشته جلساتی همراه با بخش خصوصی و اتاق‌ها داشته‌ایم، ولی باید سازوکاری ایجاد شود که صرفا افراد آموزش دیده وارد صنایع شوند. 

این عضو اتاق بازرگانی گفت: فردی که مدرک آموزش فنی و حرفه‌ای می‌گیرد، اگر زنجیره پیوند نهادهای متولی آموزش به بخش خصوصی وصل باشد، در آن صورت فورا به بخش خصوصی معرفی می‌شود و بیکار نمی‌ماند و فورا کاریابی می‌شود. ما پیشنهاد می‌کنیم برای بهبود وضعیت کمبود نیروی کار ماهر و آموزش دیده، دولت به افراد بیکار تا زمان آموزش حقوق بیمه بیکاری بدهد و این حقوق بیمه بیکاری تنها منوط به دریافت آموزش‌ها باشد. این در همه کشورهای توسعه یافته رایج است و در غیر این صورت هدر رفت منابع بسیار زیاد خواهد بود. اگر این زنجیره رخ دهد آموزش ما با هزینه کمتر و با هدفمندی بیشتر رقم خواهد خورد و مشکلات منابع سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای نیز به مرور کاسته خواهند شد. 

نقطه‌نظر کارگران درباره عملکرد فنی و حرفه‌ای

در این میان کارگران نیز نظر مشابه کارفرمایان را دارند. علی اصلانی (عضو کانون شوراهای اسلامی کار استان البرز) گفت: اگر بسته‌های آموزشی و مهارتی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور مورد استقبال بی‌نظیر واقع شده است، پس این کمبود نیروی ماهر فنی ناشی از چیست؟ تمام کارخانه‌ها به دنبال نیروهای فنی و آموزش دیده می‌گردند. 

وی افزود: تشکل‌های کارگری حداقل می‌دانند که در استان البرز و تهران و در درون قطب‌های صنعتی کشور، سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای تاکنون هیچ بسته و گزینه‌ای معرفی نکرده و سراغ صنعتی نرفته است. 

اصلانی با اشاره به اینکه «اگر ارتباط و جلساتی بوده با کارفرمایان بوده و احتمالا سازمان فنی‌وحرفه‌ای به‌گونه‌ای ارتباط گرفته است که کارگران متوجه نشدند» اظهار کرد: طبق اسناد بالادستی و قول‌های مسئولان قرار بود آموزش فنی و حرفه‌ای به‌صورت رایگان و عمومی عرضه شود. قرار بر این بوده آموزش فنی به کارگران داده بشود و وزیر کار نیز در جلسات مربوطه قول‌هایی نیز داده بود. ولی اگر این اتفاق‌ها افتاده بود حداقل ۶۰ درصد بحران کمبود نیروی کار فنی ماهر و آموزش دیده نداشتیم. 

وی با اشاره به مشکلات مربیان سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و گلایه‌های آنان که مانع از توسعه آموزش فنی و حرفه‌ای شده است، اظهار کرد: بیشتر کارهای فنی پیشرفته را نیروی کار مهاجر با آزمون و خطا کار انجام می‌دهد و به مقام استادی می‌رسند. به ویژه در حوزه ساختمانی چنین مناسباتی حاکم است. 

این عضو کانون شوراهای اسلامی کار استان البرز با اشاره به دلایل چنین آسیبی که باعث کمبود گسترده نیروی آموزش دیده ماهر در کشور شده، گفت: یک دلیل البته بحث حداقل دستمزد پایین بخش مولد اقتصاد است و افراد در بخش مولد کار نمی‌کنند چون برای آن‌ها نمی‌صرفد. 

این فعال کارگری ادامه داد: یک پیشنهاد برای جبران کمبود جبران نیروی کار فنی، آموزش فنی به سربازان است که البته هیچ نتیجه‌ای در رابطه با آن ندیدیم و گویا جدی هم برگزار نمی‌شود. 

اصلانی تصریح کرد: اگر تنها نیمی از تعهدات سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای طبق اسناد بالادستی اجرا می‌شد امروز حداقل بخش زیادی از مشکلات کمبود نیروی ما حل می‌شد و ولی امروز و اکنون دچار بحران آموزشی هستیم.

اقداماتی که نتایج آن دیر مشاهده خواهد شد

یکی از موارد مطرح شده از سوی سازمان فنی و حرفه‌ای این است که اساسنامه این سازمان قرار است مورد اصلاح قرار گیرد و با اصلاح این اساسنامه، منابع درآمدی جدیدی به این سازمان تزریق خواهد شد که در جهت تقویت مربیان این سازمان، گسترش کمک به آموزشگاه‌های فنی آزاد و برگزاری طرح‌های آموزش جوار کارگاهی و امثال آن کمک شایانی خواهد شد. 

اما آنچه رئیس سابق این سازمان اعلام کرده بود، در تابستان امسال ناظر بر وجود پروسه‌های اداری در بررسی این طرح در کمیسیون‌های مجلس بود. تازه از زمان شروع تایید و اجرای این اساسنامه جدید در بودجه سال ۱۴۰۳، به نظر می‌رسد شاید بتوانیم زمزمه‌هایی از تحول در سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای ببینیم. امری که قاعدتا تبدیل شدن آن به یک نقطه «بی نظیر» زمان بر خواهد بود.